ਕੋਟਲਾ ਨਿਹੰਗ ਖ਼ਾਨ ਦਾ ਕਿਲ੍ਹਾ
| ਕੋਟਲਾ ਨਿਹੰਗ ਖ਼ਾਨ ਦਾ ਕਿਲ੍ਹਾ | |
|---|---|
 ਕੋਟਲਾ ਨਿਹੰਗ ਖ਼ਾਨ ਦਾ ਕਿਲ੍ਹਾ | |
| ਸਥਿਤੀ | ਕੋਟਲਾ ਨਿਹੰਗ ਖ਼ਾਨ, ਰੂਪਨਗਰ, ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ |
| ਗੁਣਕ | 30°35′N 76°19′E / 30.58°N 76.31°E |
| ਬਣਾਇਆ | 17ਵੀਂ ਸਦੀ |
| ਆਰਕੀਟੈਕਟ | ਮੁਗ਼ਲ, ਨਿਹੰਗ ਖ਼ਾਨ ਰਿਆਸਤ ਕੋਟਲਾ ਨਿਹੰਗ ਖ਼ਾਨ ਦੇ ਜ਼ਿਮੀਦਾਰ ਸ਼ਾਸਕ |
| ਆਰਕੀਟੈਕਚਰਲ ਸ਼ੈਲੀ(ਆਂ) | ਮੁਗ਼ਲ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ |
ਕੋਟਲਾ ਨਿਹੰਗ ਖ਼ਾਨ ਦਾ ਕਿਲ੍ਹਾ ਇੱਕ ਕਿਲ੍ਹਾ ਹੈ ਜੋ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਰੂਪਨਗਰ ਸ਼ਹਿਰ ਤੋਂ ਲਗਭਗ 3 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ ਕੋਟਲਾ ਨਿਹੰਗ ਖ਼ਾਨ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਕੋਟਲਾ ਨਿਹੰਗ ਖ਼ਾਨ ਅਫਗਾਨ ਜ਼ਿੰਮੀਦਾਰ ਸ਼ਾਸਕ ਨਿਹੰਗ ਖ਼ਾਨ ਦਾ ਮੁੱਖ ਦਫਤਰ ਸੀ ਜਿਸਨੇ 17 ਸਦੀ ਵਿੱਚ 80 ਪਿੰਡਾਂ ਉੱਤੇ ਰਾਜ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਪਿੰਡ ਅਤੇ ਕਿਲ੍ਹੇ ਦਾ ਨਾਮ ਇਸ ਸਥਾਨਕ ਮੁਖੀ, ਨਿਹੰਗ ਖ਼ਾਨ ਦੇ ਨਾਮ ਉੱਤੇ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਜੋ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ 10 ਗੁਰੂ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਦਾ ਸਮਕਾਲੀ ਅਤੇ ਸਹਿਯੋਗੀ ਸੀ। ਸਿੰਘ।ਇਸ ਅਸਥਾਨ ਦੀ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਅਤੇ ਯਾਦਾਂ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਾਂ ਲਈ ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਜੰਗ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਸੰਕਟ ਦੌਰਾਨ ਨਿਹੰਗ ਖ਼ਾਨ ਦੀ ਸਹਾਇਕ ਭੂਮਿਕਾ ਕਾਰਨ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵ ਹੈ। ਨਿਹੰਗ ਖ਼ਾਨ ਦੇ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨਾਲ ਗੂੜ੍ਹੇ ਸਬੰਧ ਸਨ, ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਯੁੱਧਾਂ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਕਾਲ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਵਾਰ ਇਸ ਕਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਆਸਣ ਸਥਾਨ ਵਜੋਂ ਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤੇ। ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਪਾਉਂਟਾ ਸਾਹਿਬ ਤੋਂ ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਵਾਪਸ ਆਉਂਦੇ ਸਮੇਂ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕੋਟਲਾ ਨਿਹੰਗ ਖ਼ਾਨ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤੇ।[1] ਕੁਰੂਕਸ਼ੇਤਰ 1702-1703 ਵਿਚ ਸੂਰਜ ਗ੍ਰਹਿਣ ਦੇਖ ਕੇ ਵਾਪਸ ਪਰਤਦੇ ਸਮੇਂ ਉਹ ਦੁਬਾਰਾ ਇਸ ਸਥਾਨ ਤੋਂ ਲੰਘਿਆ। ਤੀਜੀ ਫੇਰੀ 6 ਦਸੰਬਰ 1705 ਨੂੰ ਸੀ ਜਦੋਂ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ, ਸਰਸਾ ਨਦੀ ਪਾਰ ਕਰਕੇ, ਅਨੰਦਪੁਰ ਛੱਡਣ ਲਈ ਮਜ਼ਬੂਰ ਹੋ ਕੇ, ਕੋਟੀਆ ਨਿਹੰਗ ਖ਼ਾਨ ਪਹੁੰਚੇ, ਭਾਈ ਬਚਿੱਤਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਆਪਣੇ 100 ਯੋਧਿਆਂ ਨੂੰ ਵੱਖ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੁਸ਼ਮਣ ਦੀਆਂ ਫੌਜਾਂ ਨੂੰ ਘੇਰਨ ਲਈ। ਉਹ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਨਿਹੰਗ ਖ਼ਾਨ ਦੇ ਘਰ ਕੋਟਲਾ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ। ਨਿਹੰਗ ਖ਼ਾਨ ਦੇ ਘਰ ਆਰਾਮ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਉਹ ਭਾਈ ਬਚਿੱਤਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਉਡੀਕ ਕਰਦੇ ਰਹੇ। ਪਰ ਭਾਈ ਬਚਿੱਤਰ ਸਿੰਘ ਦੇ ਨਾਲ ਬਹੁਤੇ ਸਿੱਖ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਮਾਰੇ ਗਏ ਅਤੇ ਭਾਈ ਬਚਿੱਤਰ ਸਿੰਘ ਖੁਦ ਗੰਭੀਰ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਜ਼ਖਮੀ ਹੋ ਗਏ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਵੱਡੇ ਪੁੱਤਰ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਾ ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਭਾਈ ਮਦਨ ਸਿੰਘ ਦੁਆਰਾ ਨਿਹੰਗ ਖ਼ਾਨ ਦੇ ਘਰ ਲੈ ਗਏ ਜਿੱਥੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ ਨਿਹੰਗ ਖ਼ਾਨ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਬੇਟੀ ਮੁਮਤਾਜ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ।
ਇਹ ਵੀ ਦੇਖੋ[ਸੋਧੋ]
ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]
- ↑ Dahiya, Amardeep S. (14 April 2014). Founder of the Khalsa: The Life and Times of Guru Gobind Singh. ISBN 9789381398616.