ਖੁਮਾਨ ਰਾਸੋ

ਖੁਮਾਨ ਰਾਸੋ ਨੂੰ ਨੌਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀ ਰਚਨਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਨੌਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਚਿਤੌੜ ਦੇ ਰਾਜੇ ਖੁਮਾਨ ਦੀਆਂ ਲੜਾਈਆਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਰਾਜਿਆਂ ਦੇ ਮੌਜੂਦਾ ਵਰਣਨ, ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੀਆਂ ਸਥਿਤੀਆਂ ਦੀ ਸਹੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਅਤੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਹਿੰਦੀ ਰੂਪ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਦੁਆਰਾ ਇਸ ਦੇ ਨੌਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀ ਰਚਨਾ ਹੋਣ ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਲਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਲੇਖਕ ਦਲਪਤ ਵਿਜੇ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਮਾਣਿਕ ਹੱਥ ਲਿਖਤ ਕਾਪੀਆਂ ਪੂਨਾ ਦੇ ਅਜਾਇਬ ਘਰ ਵਿੱਚ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਹਨ। ਇਹ ਪੰਜ ਹਜ਼ਾਰ ਛੰਦਾਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾਲ ਕਾਵਿ ਗ੍ਰੰਥ ਹੈ। ਯੁੱਧਾਂ ਅਤੇ ਰਾਜਿਆਂ ਦੇ ਵਿਆਹਾਂ ਦੇ ਸਾਧਾਰਨ ਵਰਣਨ ਨੇ ਇਸ ਕਵਿਤਾ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਦਾ ਵਿਸਥਾਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਵੀਰ ਰਸ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਸ਼ਿੰਗਾਰ ਰਸ ਦੀ ਵੀ ਪ੍ਰਮੁੱਖਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਚ ਦੋਹਾ, ਸਵੱਈਆ, ਕਬਿੱਤ ਆਦਿ ਛੰਦਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਰਾਜਸਥਾਨੀ ਹਿੰਦੀ ਹੈ।

ਉਦਾਹਰਨ

ਚਿਤੌੜ ਸ਼ਹਿਰ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ ਅਤੇ ਚਿਤੌੜ ਦੀ ਫੌਜ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦਾ ਵਰਣਨ ਮਿਲਦਾ ਹੈ।

ਪਿਉ ਚਿਤੌੜ ਨਾ ਆਵਿਊ, ਸਾਵਨ ਪਹਿਲੀ,
ਜੋਵੈ ਬਾਟ ਬਿਹਰਿਨੀ ਖਿਣ-ਖਿਣ ਅਣਵੈ ਖੀਜ।।
ਸੰਦੇਸੋ ਪਿਣ ਸਾਹਿਬਾ, ਪਾਛੋ ਫਿਰਿਹ ਨ ਦੇਹ।
ਪੰਛੀ ਘਾਲਯਾ ਪਿੰਜਰੇ, ਛੂਟਣ ਰੋ ਸੰਦੇਹ।।

ਹੋਰ ਦੇਖੋ

ਰਾਸ

ਰਾਸੋ ਕਾਵਿ

ਬੀਸਲਦੇਵ ਰਾਸੋ

ਪਰਮਾਲ ਰਾਸੋ