ਰਾਸੋ ਕਾਵਿ
ਰਾਸੋ ਕਾਵਿ ਹਿੰਦੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਰਚਿਆ ਗਿਆ ਗ੍ਰੰਥ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਬਹੁਤੀਆਂ ਬਹਾਦਰੀ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਹਨ। ਪ੍ਰਿਥਵੀਰਾਜ ਰਾਸੋ ਇੱਕ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹਿੰਦੀ ਰਾਸੋ ਕਾਵਿ ਹੈ। ਰਾਸ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਸਬੰਧ ਚਾਰਨ ਪਰੰਪਰਾ ਨਾਲ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਰਾਸੋ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਵੀਰ ਕਾਵਿ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹੈ, ਜੋ ਡਿੰਗਲ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।
ਰਾਸੋ ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਉਤਪੱਤੀ ਰਾਸੋ ਕਾਵਿ ਦੇ ਅਧੀਨ ਦੋਹੇ ਤੋਂ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੈ:
- ਰਸੁ ਅਸੰਭੁ ਨਵਰਸ ਸਰਸ ਛੰਦੁ ਚੰਦੁ ਕਿਆ ਅਮਿਆ ਸਮ ॥
- ਸ਼ਿੰਗਾਰ ਵੀਰ ਕਰੁਣਾ ਬਿਭਛ ਭਇਆ ਅਦਭੂਤ ਸੰਤ ਸਮ।
ਰਾਸ ਅਤੇ ਰਾਸੋ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਵਿਉਤਪਤੀ ਬਾਰੇ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਵਿਚ ਮਤਭੇਦ ਹਨ। ਕੁਝ ਵਿਚਾਰ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹਨ-
- 1. ਰਾਸ - ਨੰਦਦੁਲਾਰੇ ਵਾਜਪਾਈ
- 2. ਰਾਸਕ - ਚੰਦਰਬਲੀ ਪਾਂਡੇ, ਡਾ. ਦਸ਼ਰਥ ਸ਼ਰਮਾ, ਪੰਡਿਤ ਵਿਸ਼ਵਨਾਥ ਮਿਸ਼ਰਾ, ਡਾ. ਮਾਤਾਪ੍ਰਸਾਦ ਗੁਪਤਾ, ਹਜ਼ਾਰੀ ਪ੍ਰਸਾਦ ਦਿਵੇਦੀ ।
- 3. ਰਸਿਕ - ਨਰੋਤਮ ਸਵਾਮੀ
- 4. ਰਾਜਸੂਯ - ਗਰਸਾ ਦ ਤਸੀ
- 5. ਰਾਜਯਸ਼ - ਡਾ: ਹਰਪ੍ਰਸਾਦ ਸ਼ਾਸਤਰੀ
- 6. ਰਸਾਇਣ - ਆਚਾਰੀਆ ਰਾਮਚੰਦਰ ਸ਼ੁਕਲਾ
- 7. ਰਹਸਯ - ਕਵੀਰਾਜ ਸ਼ਿਆਮਲਦਾਸ, ਡਾ. ਕਾਸ਼ੀਪ੍ਰਸਾਦ ਜੈਸਵਾਲ
ਰਾਸੋ ਸਾਹਿਤ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ
[ਸੋਧੋ]- ਇਨ੍ਹਾਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿਚ ਕਵੀਆਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸਰਪ੍ਰਸਤਾਂ ਦੀ ਬਹਾਦਰੀ ਅਤੇ ਅਮੀਰੀ ਨੂੰ ਵਧਾ-ਚੜ੍ਹਾ ਕੇ ਬਿਆਨ ਕੀਤਾ ਹੈ।
- ਇਹ ਸਾਹਿਤ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਬਾਰਡ ਕਵੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਰਚਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।
- ਇਨ੍ਹਾਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿਚ ਇਤਿਹਾਸਕਤਾ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਕਵੀਆਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਕਲਪਨਾ ਨੂੰ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਹੈ।
- ਇਨ੍ਹਾਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਯੁੱਧ ਦਾ ਵਧੇਰੇ ਵਰਣਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
- ਇਨ੍ਹਾਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀਰ ਰਸ ਅਤੇ ਸ੍ਰਿੰਗਾਰ ਰਸ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਹਨ।
- ਇਨ੍ਹਾਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿਚ ਡਿੰਗਲ ਅਤੇ ਪਿੰਗਲ ਸ਼ੈਲੀਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ।
- ਇਸ ਵਿਚ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਅਤੇ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਛੰਦਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ।
ਮੁੱਖ ਰਾਸੋ ਪਾਠ
[ਸੋਧੋ]- ਪ੍ਰਿਥਵੀਰਾਜ ਰਾਸੋ - ਚੰਦਬਰਦਾਈ [1]
- ਬਿਸਾਲਦੇਵ ਰਾਸੋ – ਨਰਪਤਿ ਨਾਲਾ
- ਪਰਮਲ ਰਸੋ – ਜਗਨਿਕ
- ਹਮੀਰ ਰਸੋ – ਸ਼ਰੰਧਰ
- ਖੁਮਾਣ ਰਾਸੋ – ਦਲਪਤਿ ਵਿਜੇ
- ਵਿਜੇਪਾਲ ਰਾਸੋ - ਨਲਸਿੰਘ ਭੱਟ
- ਬੁਧਿਰਾਸੋ - ਜਲਹਣ
- ਮੁੰਜ ਰਾਸੋ – ਅਣਜਾਣ
- ਕਲਿਯੁਗ ਰਾਸੋ – ਰਸਿਕ ਗੋਵਿੰਦ
- ਕਯਾਮ ਖਾਨ ਰਾਸੋ - ਨਿਆਮਤ ਖਾਨ ਜਾਨ ਕਵੀ
- ਰਾਮ ਰਸੋ – ਸਮਾਂ ਸੁੰਦਰ ਹੈ
- ਰਾਣਾ ਰਾਸੋ - ਦਯਾਰਾਮ (ਦਿਆਲ ਕਵੀ)
- ਰਤਨਰਾਸੋ – ਕੁੰਭਕਰਨ
- ਕੁਮਾਰਪਾਲ ਰਾਸੋ – ਦੇਵਪ੍ਰਭ
ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ
[ਸੋਧੋ]- ਹਿੰਦੀ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਮੁੱਢਲਾ ਯੁੱਗ
ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ
[ਸੋਧੋ]- ਹਿੰਦੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਰਾਸੋ ਕਾਵਿ ਪਰੰਪਰਾ
- ਰਾਸੋ ਕਵਿਤਾ ਪਰੰਪਰਾ ਹਿੰਦੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ Archived 5 January 2009[Date mismatch] at the Wayback Machine. ਵਿਖੇ
- Archived 14 October 2007[Date mismatch] at the Wayback Machine. ਪ੍ਰਬੰਧ ਅਤੇ ਮੁਕਤਕਾ ਕਵਿਤਾ ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਤੋਂ ਰਾਸੋ ਕਵਿਤਾ ਦੀ ਸਮੀਖਿਆ
- ਰਾਸੋ ਕਵਿਤਾ : ਬਹਾਦਰੀ
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ आचार्य रामचन्द्र, शुक्ल (2013). हिंदी साहित्य का इतिहास. इलाहाबाद: लोकभारती प्रकाशन. p. 24.