ਖੰਡੂਆ
ਖੰਡੂਆ ( ਮਨਿਆਬੰਦੀ ਜਾਂ ਕਟਕੀ ਵੀ) ਓਡੀਸ਼ਾ[1][2][3][4][5] ਵਿਆਹ ਦੌਰਾਨ ਔਰਤਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪਹਿਨੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਇੱਕ ਪਰੰਪਰਾਗਤ "ਬੰਦਾ" ਜਾਂ ਇਕਟ ਸਾੜ੍ਹੀ ਹੈ[6][7] ਅਤੇ ਇੱਕ ਖਾਸ ਕਿਸਮ ਦੀ। ਜੋ ਜਗਨਨਾਥ ਦੁਆਰਾ ਪਹਿਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕੱਪੜਿਆਂ 'ਤੇ ਗੀਤਾ ਗੋਵਿੰਦਾ ਦੇ ਪਾਠ ਹਨ।[8] ਕੇਂਦੁਲੀ ਖੰਡੂਆ, 12 ਦੇ ਖੰਡੂਆ ਦਾ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਰੂਪ ਫੁੱਟ ਅਤੇ 2 ਕਣੀ (ਹਰੇਕ ਕਣੀ ਇੱਕ ਹੱਥ ਦੀ ਲੰਬਾਈ ਨੂੰ ਮਾਪਦੀ ਹੈ) ਜਗਨਨਾਥ ਨੂੰ ਗੀਤਾ ਗੋਵਿੰਦਾ ਤੋਂ ਪਉੜੀਆਂ ਅਤੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟਾਂਤ ਦੇ ਨਾਲ ਖੰਡੂ ਵਜੋਂ ਪਹਿਨਣ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।[9][10]
ਵ੍ਯੁਤਪਤੀ[ਸੋਧੋ]
ਓਡੀਆ ਵਿੱਚ ਖੰਡੂਆ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਅਨੁਵਾਦ ਸਰੀਰ ਦੇ ਹੇਠਲੇ ਅੱਧ ਵਿੱਚ ਪਹਿਨੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਕੱਪੜੇ ਦਾ ਹੈ। ਰਵਾਇਤੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕੇਂਤੁਲੀ ਖੰਡੂਆ ਨੂੰ ਜਗਨਨਾਥ ਨੂੰ ਹੇਠਲੇ ਕੱਪੜੇ ਵਜੋਂ ਭੇਟ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮੂਲ ਸਥਾਨ ਕਟਕ ਅਤੇ ਮਨੀਬੰਧ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਬਾਕੀ ਦੋ ਨਾਮ ਕਟਕੀ ਅਤੇ ਮਨੀਬੰਧੀ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਹਨ।[11]
ਇਤਿਹਾਸ[ਸੋਧੋ]
ਕਟਕ ਦੇ ਮਨੀਬੰਦਾ ਅਤੇ ਨੁਪਾਟਾਨਾ[12][13] ਦੇ ਜੁਲਾਹੇ ਭਾਈਚਾਰੇ ਰਵਾਇਤੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਸ ਕਿਸਮ ਦੇ ਪਾਟਾ ਬੁਣਦੇ ਹਨ। ਗਜਪਤੀਆਂ ਦੇ ਰਾਜ ਦੌਰਾਨ ਸਾੜੀਆਂ ਬਣਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਜਗਨਨਾਥ ਮੰਦਿਰ ਵਿੱਚ ਲਿਜਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਨੀਲਕੰਠ ਦੇਵਾ, ਬਦਾਖੇਮੁੰਡੀ ਦੇ ਰਾਜੇ ਨੂੰ ਖੰਡੂਆ ਰੇਸ਼ਮ ਦੇ ਇੱਕ ਟੁਕੜੇ ਤੋਂ ਬਣੀ ਖੰਡੂਆ ਸਾੜੀ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ ਜਿਸਨੂੰ ਕੌਕੰਡਿਕਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।[14][15]
ਰੰਗ ਅਤੇ ਡਿਜ਼ਾਈਨ[ਸੋਧੋ]
ਖੰਡੂਆ ਰਵਾਇਤੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਲਾਲ ਜਾਂ ਸੰਤਰੀ ਰੰਗ ਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਲਾਲ ਰੰਗ ਕੁਦਰਤੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸ਼ੋਰੀਆ ਰੋਬਸਟਾ (ਸਾਲ ਦੇ ਰੁੱਖ) ਤੋਂ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[16] ਡਿਜ਼ਾਇਨ ਮੋਟਿਫ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸ਼ੁਭ ਹਾਥੀ ਹੈ ਜੋ ਬੁੱਧ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮੋਰ ਦੇ ਨਾਲ ਪਿਛਾਂਹ ਦੀ ਵੇਲ ਨਾਲ ਘਿਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪੰਖੜੀਆਂ ਵਾਲਾ ਫੁੱਲ, ਇੱਕ ਵਿਲੱਖਣ ਉੜੀਸਾ ਜਾਨਵਰ ਜਿਸਨੂੰ ਨਬਾਗੁੰਜਾਰਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇੱਕ ਦੇਉਲਾ ਕੁੰਭਾ । ਨੁਪਾਟਾਨਾ ਤੋਂ ਖੰਡੂਆ ਇਕਟ ਵਿੱਚ ਹਾਥੀ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸੰਬਲਪੁਰੀ ਸਾੜ੍ਹੀ ਦੇ ਇਕਟ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਉੜੀਸਾ ਦੇ ਹੋਰ ਹਿੱਸਿਆਂ ਤੋਂ ਆਈਕਤ ਵਿੱਚ ਹਾਥੀ ਦੇ ਮਨੋਰਥ ਤੋਂ ਵੱਖਰਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।[17] ਖੰਡੂਆ ਦੀਆਂ ਉੜੀਸਾ ਦੀਆਂ ਹੋਰ ਇਕਟਾਂ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਨਮੂਨੇ ਵਾਲੀਆਂ ਸਰਹੱਦਾਂ ਦੇ ਉਲਟ ਸਾਦੀਆਂ ਸਰਹੱਦਾਂ ਹਨ।[18]
ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]
- ↑ P. K. Mohanty (1 January 2003). Tropical Wild Silk Cocoons Of India. Daya Publishing House. pp. 25–. ISBN 978-81-7035-298-3. Retrieved 27 June 2012.
- ↑ Sorabji M. Rutnagur (1999). The Indian textile journal. Business Press. Retrieved 27 June 2012.
- ↑ Linda Lynton; Sanjay K. Singh (October 1995). The sari: styles, patterns, history, techniques. H.N. Abrams. ISBN 978-0-8109-4461-9. Retrieved 27 June 2012.
- ↑ Chelna Desai (1 December 1988). Ikat textiles of India. Chronicle Books. ISBN 978-0-87701-548-2. Retrieved 27 June 2012.
- ↑ Eberhard Fischer; Sitakant Mahapatra; Dinanath Pathy (1980). Orissa. Museum Rietberg. Retrieved 27 June 2012.
- ↑ Kōkyō Hatanaka (1996). Textile arts of India: Kokyo Hatanaka collection. Chronicle Books. ISBN 978-0-8118-1084-5. Retrieved 27 June 2012.
- ↑ Aditi Ranjan; M. P. Ranjan (29 September 2009). Handmade in India: A Geographic Encyclopedia of India Handicrafts. Abbeville Press. ISBN 978-0-7892-1047-0. Retrieved 27 June 2012.
- ↑ Museum für Völkerkunde und Schweizerisches Museum für Volkskunde Basel; Marie-Louise Nabholz-Kartaschoff (1986). Golden sprays and scarlet flowers: traditional Indian textiles from the Museum of Ethnography, Basel, Switzerland. Shikosha Pub. Co. Retrieved 27 June 2012.
- ↑ Jagannath Mohanty (2009). Encyclopaedia of Education, Culture and Children's Literature: v. 3. Indian culture and education. Deep & Deep Publications. pp. 31–. ISBN 978-81-8450-150-6. Retrieved 27 June 2012.
- ↑ Arts of Asia. Arts of Asia Publications. July 1982. Retrieved 27 June 2012.
- ↑ Hermann Kulke (1993). Kings and cults: state formation and legitimation in India and Southeast Asia. Manohar Publishers & Distributors. Retrieved 27 June 2012.
- ↑ Hans Bakker (1992). The Sacred centre as the focus of political interest: proceedings of the symposium held on the occasion of the 375th anniversary of the University of Groningen, 5–8 March 1989. E. Forsten. ISBN 978-90-6980-036-3. Retrieved 27 June 2012.
- ↑ Aditi Ranjan; M. P. Ranjan (29 September 2009). Handmade in India: A Geographic Encyclopedia of India Handicrafts. Abbeville Press. ISBN 978-0-7892-1047-0. Retrieved 27 June 2012.
- ↑ Blenda Femenias; Elvehjem Museum of Art (1 December 1984). Two faces of South Asian art: textiles and paintings. Elvehjem Museum of Art. Retrieved 27 June 2012.
- ↑ Ṛta Kapur Chishti; Martand Singh; Amba Sanyal (1989). Saris of India: Madhya Pradesh. Wiley Eastern & Amr Vastra Kosh. ISBN 978-81-224-0187-5. Retrieved 27 June 2012.