ਗਲੋਅ
| ਗਲੋਅ | |
|---|---|
| |
| ਵਿਗਿਆਨਿਕ ਵਰਗੀਕਰਨ | |
| ਜਗਤ: | ਪੌਦਾ |
| (unranked): | Magnoliophyta|ਮੈਗਨੋਲੀਉਫਾਈਟਾ |
| (unranked): | ਮੈਗਨੋਲੀਉਸਾਈਡਾ |
| (unranked): | ਰੇਨੁਨਕੁਲਾਲੇਸ |
| ਪਰਿਵਾਰ: | ਮੈਨੀਸਪਰਮਾਸੀਏ |
| ਜਿਣਸ: | ਟੀਨੋਸਪੋਰਾ |
| ਪ੍ਰਜਾਤੀ: | 'ਟੀ. ਕੋਰਡੀਫੋਲੀਆ |
| ਦੁਨਾਵਾਂ ਨਾਮ | |
| ਟੀਨੋਸਪੋਰਾ ਕੋਰਡੀਫੋਲੀਆ (Thunb.) Miers | |
ਗਲੋਅ ਜਾਂ ਗਲੋਹ (ਬਨਸਪਤੀ-ਵਿਗਿਆਨਕ ਨਾਮ: ਟੀਨੋਸਪੋਰਾ ਕਾਰਡੀਫੋਲਿਆ) ਮੇਨੀਸਪ੍ਰਮਾਸਾ (Menispermaceae) ਪਰਵਾਰ ਦੀ ਇੱਕ ਸਦਾਬਹਾਰ ਵੇਲ ਹੈ। ਇਹਦਾ ਮੂਲ ਸਥਾਨ ਭਾਰਤ, ਮਿਆਂਮਾਰ ਅਤੇ ਸ੍ਰੀਲੰਕਾ ਦੇ ਤਪਤਖੰਡੀ ਇਲਾਕੇ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਪੱਤੇ ਪਾਨ ਦੇ ਪੱਤੇ ਵਰਗੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਆਯੁਰਵੇਦ ਵਿੱਚ ਇਸਨ੍ਹੂੰ ਕਈ ਨਾਮਾਂ ਨਾਲ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਅਮ੍ਰਿਤਾ, ਗੁਡੂਚੀ, ਛਿੰਨਰੂਹਾ, ਚਕਰਾਂਗੀ, ਆਦਿ।[1] ਬਹੁਵਰਸ਼ੀ ਉਮਰ ਅਤੇ ਅਮ੍ਰਿਤ ਦੇ ਸਮਾਨ ਲਾਭਦਾਇਕ ਹੋਣ ਕਰ ਕੇ ਇਸ ਦਾ ਨਾਮ ਅਮ੍ਰਤਾ ਹੈ। ਆਯੁਰਵੇਦਿਕ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਇਸਨੂੰ ਤਾਪ ਦੀ ਮਹਾਨ ਔਸ਼ਧੀ ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ ਹੈ[2] ਅਤੇ ਜੀਵੰਤੀਕਾ ਨਾਮ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਗਲੋਅ ਦੀ ਵੇਲ ਜੰਗਲਾਂ, ਖੇਤਾਂ ਦੀਆਂ ਵਾੜਾਂ, ਪਹਾੜਾਂ ਦੀਆਂ ਚਟਾਨਾਂ ਆਦਿ ਸਥਾਨਾਂ ਉੱਤੇ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕੁੰਡਲਾਕਾਰ ਚੜ੍ਹਦੀ ਪਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਨਿੰਮ ਅਤੇ ਅੰਬ ਦੇ ਰੁੱਖ ਦੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਵੀ ਇਹ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਜਿਸ ਰੁੱਖ ਨੂੰ ਇਹ ਆਪਣਾ ਆਧਾਰ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ, ਉਸ ਦੇ ਗੁਣ ਵੀ ਇਸ ਵਿੱਚ ਸਮਾ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਪੱਖੋਂ ਹੀ ਨਿੰਮ ਉੱਤੇ ਚੜ੍ਹੀ ਗਿਲੋਅ ਸ੍ਰੇਸ਼ਟ ਔਸ਼ਧੀ ਮੰਨੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਡੱਕਾ ਛੋਟੀ ਉਂਗਲੀ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਅੰਗੂਠੇ ਜਿਹਨਾਂ ਮੋਟਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਪੁਰਾਣੀ ਗਲੋਅ ਵਿੱਚ ਇਹ ਬਾਂਹ ਵਰਗਾ ਮੋਟਾ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚੋਂ ਥਾਂ ਥਾਂ ਤੋਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਨਿਕਲਕੇ ਹੇਠਾਂ ਦੇ ਵੱਲ ਝੂਲਦੀਆਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਚਟਾਨਾਂ ਅਤੇ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿੱਚ ਵੜਕੇ ਹੋਰ ਬੇਲਾਂ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ।
ਬੇਲ ਦੇ ਕਾਂਡ ਦੀ ਊਪਰੀ ਬਿਲਕ ਬਹੁਤ ਪਤਲੀ, ਭੂਰੇ ਰੰਗ ਦੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਉਤਾਰ ਦੇਣ ਉੱਤੇ ਅੰਦਰ ਦਾ ਹਰਾ ਮਾਂਸਲ ਭਾਗ ਵਿਖਾਈ ਦੇਣ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਕੱਟਣ ਉੱਤੇ ਅੰਦਰਲਾ ਭਾਗ ਗੋਲ ਮੋਲ ਵਿਖਾਈ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਪੱਤੇ ਹਿਰਦੇ ਦੇ ਸਰੂਪ ਦੇ, ਖਾਣ ਵਾਲੇ ਪਾਨ ਵਰਗੇ ਏਕਾਂਤਰ ਕ੍ਰਮ ਵਿੱਚ ਵਿਵਸਥਿਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਲਗਭਗ 2 ਤੋਂ 4 ਇੰਚ ਤੱਕ ਵਿਆਸ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਪ੍ਰੇਮ-ਯੁਕਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚ 7 ਤੋਂ 9 ਨਾੜੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਪੱਤੇ ਦਾ ਡੰਠਲ ਲਗਭਗ 1 ਤੋਂ 3 ਇੰਚ ਲੰਮਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਫੁਲ ਗਰਮੀ ਦੀ ਰੁੱਤ ਵਿੱਚ ਛੋਟੇ - ਛੋਟੇ ਪੀਲੇ ਰੰਗ ਦੇ ਗੁੱਛਿਆਂ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਫਲ ਵੀ ਗੁੱਛਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਲੱਗਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਛੋਟੇ ਮਟਰ ਦੇ ਆਕਾਰ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਪੱਕਣ ਉੱਤੇ ਇਹ ਰਕਤ ਦੇ ਸਮਾਨ ਲਾਲ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਬੀਜ ਸਫੇਦ, ਚਿਕਨੇ, ਕੁੱਝ ਟੇਢੇ, ਮਿਰਚ ਦੇ ਦਾਣਿਆਂ ਦੇ ਸਮਾਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਲਾਭਦਾਇਕ ਅੰਗ ਕਾਂਡ ਹੈ। ਪੱਤੇ ਵੀ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]
- ↑ ततो येयु प्रदेशेषु कपिगात्रात् परिच्युताः। पीयुषबिन्दवः पेतुस्तेभ्यो जाता गुडूचिका॥
- ↑ "ਪੁਰਾਲੇਖ ਕੀਤੀ ਕਾਪੀ". Archived from the original on 2013-01-28. Retrieved 2013-01-06.
{{cite web}}: Unknown parameter|dead-url=ignored (help)
