ਗਿਰਾ ਸਾਰਾਭਾਈ
ਗੀਰਾ ਸਾਰਾਭਾਈ (11 ਦਸੰਬਰ 1923 - 15 ਜੁਲਾਈ 2021) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਆਰਕੀਟੈਕਟ, ਡਿਜ਼ਾਈਨਰ, ਅਤੇ ਇੱਕ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਪੈਡਾਗੋਗ ਸੀ। ਉਹ ਸਾਰਾਭਾਈ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋਈ ਸੀ ਅਤੇ ਅੱਠ ਭੈਣ-ਭਰਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟੀ ਸੀ। ਉਹ ਗੁਜਰਾਤ ਵਿੱਚ ਕਈ ਉਦਯੋਗਿਕ ਅਤੇ ਵਿਦਿਅਕ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟਾਂ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਉਣ ਲਈ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਸਾਰਾਭਾਈ ਫਾਊਂਡੇਸ਼ਨ, ਇੱਕ ਪਬਲਿਕ ਚੈਰੀਟੇਬਲ ਟਰੱਸਟ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧੀ ਸੀ।[1] ਗੀਰਾ, ਉਸਦੇ ਭਰਾ ਗੌਤਮ ਸਾਰਾਭਾਈ ਦੇ ਨਾਲ , ਨੈਸ਼ਨਲ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਆਫ਼ ਡਿਜ਼ਾਈਨ, ਅਹਿਮਦਾਬਾਦ ਦੇ ਅਕਾਦਮਿਕ ਪਾਠਕ੍ਰਮ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਅਤੇ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਨ।
ਅਰੰਭ ਦਾ ਜੀਵਨ
[ਸੋਧੋ]
ਗੀਰਾ ਸਾਰਾਭਾਈ ਦਾ ਜਨਮ 11 ਦਸੰਬਰ 1923 ਨੂੰ ਅਹਿਮਦਾਬਾਦ ਵਿੱਚ ਉਦਯੋਗਪਤੀ ਅੰਬਾਲਾਲ ਸਾਰਾਭਾਈ ਅਤੇ ਰੇਵਾ (ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਸਰਲਾਦੇਵੀ ਸਾਰਾਭਾਈ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ) ਦੇ ਘਰ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਹ ਆਪਣੇ ਅੱਠ ਬੱਚਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟੇ ਸਨ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਭੈਣਾਂ-ਭਰਾਵਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਘਰ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹੀ ਗਈ ਸੀ, ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਕਦੇ ਰਸਮੀ ਸਿੱਖਿਆ ਨਹੀਂ ਲਈ ਸੀ। ਆਪਣੀ ਅੱਲ੍ਹੜ ਉਮਰ ਵਿੱਚ, ਉਹ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਨਿਊਯਾਰਕ ਚਲੀ ਗਈ। ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਉਹ 1947 ਤੋਂ 1951 ਤੱਕ ਅਰੀਜ਼ੋਨਾ ਵਿੱਚ ਫ੍ਰੈਂਕ ਲੋਇਡ ਰਾਈਟ ਦੇ ਨਾਲ ਉਸਦੇ ਟੈਲੀਸਿਨ ਵੈਸਟ ਸਟੂਡੀਓ ਵਿੱਚ ਸਿਖਲਾਈ ਲਈ ਗਈ[2][3]
ਕਰੀਅਰ
[ਸੋਧੋ]ਗੀਰਾ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਭਰਾ, ਗੌਤਮ ਸਾਰਾਭਾਈ ਨੇ ਕੈਲੀਕੋ ਮਿੱਲਜ਼ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਕਈ ਹੋਰ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ ਅਤੇ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟਾਂ ਵਿੱਚ ਇਕੱਠੇ ਕੰਮ ਕੀਤਾ।[4] ਉਸਨੇ ਸ਼ਿਲਪੀ, ਇੱਕ ਗ੍ਰਾਫਿਕ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਏਜੰਸੀ ਵੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਜੋ ਪਹਿਲੀ ਭਾਰਤੀ ਅਧਾਰਤ ਵਿਗਿਆਪਨ ਏਜੰਸੀ ਸੀ।[4]
ਗੀਰਾ ਨੇ ਆਪਣੇ ਭਰਾ ਗੌਤਮ ਦੇ ਨਾਲ 1950 ਅਤੇ 1960 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੌਰਾਨ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਆਧੁਨਿਕ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ। ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਕੰਮ ਫਰੈਂਕ ਲੋਇਡ ਰਾਈਟ ਦੁਆਰਾ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਸੀ।[4] ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਸਥਾਨਕ ਸਮੱਗਰੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਖੇਤਰੀ ਚਿੰਤਾਵਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰਲ ਜਵਾਬ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ ਅਤੇ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਸਿੱਖਿਆ ਨੂੰ ਵਿਕਸਤ ਕਰਨ ਲਈ ਉਹਨਾਂ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰਲ ਅਤੇ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਦੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕਾਂ ਲਈ ਚਾਰਲਸ ਅਤੇ ਰੇ ਈਮਸ, ਬਕਮਿੰਸਟਰ ਫੁਲਰ, ਲੂਈ ਕਾਹਨ, ਅਤੇ ਫਰੀ ਓਟੋ ਨੂੰ ਅਹਿਮਦਾਬਾਦ ਬੁਲਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅਹਿਮਦਾਬਾਦ ਵਿੱਚ ਕਈ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਨੈਸ਼ਨਲ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਆਫ਼ ਡਿਜ਼ਾਈਨ,[2] ਇੰਡੀਅਨ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਆਫ਼ ਮੈਨੇਜਮੈਂਟ ਅਹਿਮਦਾਬਾਦ, ਅਤੇ ਬੀ.ਐਮ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਆਫ਼ ਮੈਂਟਲ ਹੈਲਥ।[4]
1949 ਵਿੱਚ, ਸਾਰਾਭਾਈ ਨੇ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ, ਇਮਾਰਤ ਨੂੰ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਕੀਤਾ, ਅਤੇ ਟੈਕਸਟਾਈਲ ਦੇ ਕੈਲੀਕੋ ਮਿਊਜ਼ੀਅਮ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਕੱਪੜਿਆਂ ਦਾ ਇੱਕ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ। ਇਹ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਗਿਆਨ, ਸਰੋਤ, ਖੋਜ ਅਤੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਵੀ ਹੈ।[4] 1951 ਤੋਂ 1955 ਤੱਕ, ਲੇ ਕੋਰਬੁਜ਼ੀਅਰ ਨੇ ਵਿਲਾ ਸਾਰਾਭਾਈ ਦੇ ਡਿਜ਼ਾਈਨ 'ਤੇ ਕੰਮ ਕੀਤਾ, ਉਸਨੇ ਗੀਰਾ ਸਾਰਾਭਾਈ ਨਾਲ ਸਲਾਹ ਕੀਤੀ।[5]
ਗੀਰਾ ਅਤੇ ਗੌਤਮ ਨੇ ਪ੍ਰਯੋਗਾਤਮਕ ਕੈਲੀਕੋ ਡੋਮ ਨੂੰ ਵਿਕਸਤ ਕਰਨ ਲਈ ਫੁਲਰ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਇਹ ਭਾਰਤ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਪੁਲਾੜ ਫਰੇਮ ਢਾਂਚਾ ਸੀ, ਜੋ ਢਹਿ-ਢੇਰੀ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ।[4][6] 2019 ਤੱਕ, ਅਹਿਮਦਾਬਾਦ ਮਿਉਂਸਪਲ ਕਾਰਪੋਰੇਸ਼ਨ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਵਿਰਾਸਤੀ ਸਥਾਨ ਵਜੋਂ ਗੁੰਬਦ ਦਾ ਪੁਨਰ ਨਿਰਮਾਣ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।[7]
ਆਪਣੇ ਕਰੀਅਰ ਦੇ ਬਾਅਦ ਦੇ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਸਮਕਾਲੀ ਕੰਮ ਲਈ ਰਵਾਇਤੀ ਭਾਰਤੀ ਰੂਪਾਂ, ਤੱਤਾਂ ਅਤੇ ਨਮੂਨੇ ਨਾਲ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ।[4][8]
ਮੌਤ
[ਸੋਧੋ]ਸਾਰਾਭਾਈ ਦੀ ਮੌਤ 15 ਜੁਲਾਈ 2021 ਨੂੰ ਸ਼ਾਹੀਬਾਗ, ਅਹਿਮਦਾਬਾਦ ਵਿੱਚ ਉਸਦੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਹੋਈ।[9][10]
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ Imranullah, Mohamed (14 August 2018). "Vikram Sarabhai's sister wants idol theft case quashed". The Hindu (in Indian English). ISSN 0971-751X. Archived from the original on 9 November 2020. Retrieved 19 March 2021.
- ↑ 2.0 2.1 National Institute of Design (2013). 50 Years of the National Institute of Design, 1961-2011. Ahmedabad: Research and Publications, National Institute of Design. ISBN 978-81-86199-71-8.
- ↑ Bhagat, Shalini Venugopal (2021-09-23). "Gira Sarabhai, Designer Who Helped Shape Modern India, Dies at 97". The New York Times (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ (ਅਮਰੀਕੀ)). ISSN 0362-4331. Retrieved 2022-06-18.
- ↑ 4.0 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6 Desai, Madhavi (2017). Women Architects and Modernism In India. Routledge. pp. 59–63. ISBN 978-1-138-28142-4.
- ↑ Ubbelohde, Susan (2003). "The Dance of a Summer Day: Le Corbusier's Sarabhai House in Ahmedabad, India". Traditional Dwellings and Settlements Review. 14 (2): 65–80. ISSN 1050-2092. JSTOR 41758019. Archived from the original on 6 May 2021. Retrieved 19 March 2021.
- ↑ "Explained: The signature of Kahn and other foreign architects on Indian cities". The Indian Express (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). 29 December 2020. Archived from the original on 19 January 2021. Retrieved 24 March 2021.
- ↑ "Gujarat: Nine years on, no progress on Calico Dome". The Times of India (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Archived from the original on 6 May 2021. Retrieved 26 March 2021.
- ↑ Bhagat, Shalini Venugopal (2021-09-23). "Gira Sarabhai, Designer Who Helped Shape Modern India, Dies at 97". The New York Times (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ (ਅਮਰੀਕੀ)). ISSN 0362-4331. Retrieved 2022-03-14.
- ↑ "Gira Sarabhai, co-founder of NID, passes away at 98". The Hindu (in Indian English). Special Correspondent. 2021-07-15. ISSN 0971-751X. Archived from the original on 16 July 2021. Retrieved 2021-07-17.
{{cite news}}: CS1 maint: others (link) - ↑ Shastri, Parth (16 July 2021). "Gira Sarabhai: Founder of National Institute of Design, Gira Sarabhai, passes away". The Times of India (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Retrieved 18 July 2021.