ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਲਈ ਸਰੋਤ ਵੇਖੋ

{{Infobox religious biography
| name               = ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ
| image              = Mural painting of Guru Nanak from Gurdwara Baba Atal Rai.jpg
| alt                = 19ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਛਾਪੀ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਬਾ ਅਟੱਲ ਦੀ ਦਵਾਰ ਉੱਤੇ ਗੁਰ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਖ਼ਿਆਲੀ ਪੇਂਟਿੰਗ
| caption            = 19ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਛਾਪੀ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਬਾ ਅਟੱਲ ਦੀ ਦਵਾਰ ਉੱਤੇ ਗੁਰ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਖ਼ਿਆਲੀ ਪੇਂਟਿੰਗ
| birth_name         = ਨਾਨਕ
| birth_date         = 15 ਅਪਰੈਲ 1469 (ਕੱਤਕ ਦੀ ਪੂਰਨਮਾਸ਼ੀ, ਸਿੱਖ ਪਰੰਪਰਾ ਅਨੁਸਾਰ){{sfn|Gupta|1984|p=49}}
| birth_place        = ਰਾਏ ਭੋਇ ਕੀ ਤਲਵੰਡੀ, [[ਪੰਜਾਬ]], [[ਦਿੱਲੀ ਸਲਤਨਤ]] <br> {{small|(ਹੁਣ [[ਨਨਕਾਣਾ ਸਾਹਿਬ]], [[ਪੰਜਾਬ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ|ਪੰਜਾਬ]], [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]])}}
| death_date         = {{Death date and age|1539|09|22|1469|04|15|df=y}}
| death_place        = [[ਕਰਤਾਰਪੁਰ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ|ਕਰਤਾਰਪੁਰ]], [[ਲਾਹੌਰ ਸੂਬਾ]], [[ਮੁਗਲ ਸਾਮਰਾਜ]] <br> {{small|(ਹੁਣ [[ਪੰਜਾਬ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ]])}}
| resting_place      = [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਕਰਤਾਰਪੁਰ]], ਕਰਤਾਰਪੁਰ, ਪੰਜਾਬ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ
| known_for          = * [[ਸਿੱਖ ਧਰਮ]] ਦੇ ਬਾਨੀ
*ਲਿਖਣ [[ਜਪੁਜੀ]] ਸਾਹਿਬ
*ਲਿਖਣ [[ਕੀਰਤਨ ਸੋਹਿਲਾ]]
| successor          = [[ਗੁਰੂ ਅੰਗਦ]]
| parents            = [[ਮਹਿਤਾ ਕਾਲੂ]] ਅਤੇ [[ਮਾਤਾ ਤ੍ਰਿਪਤਾ]]
| spouse             = [[ਮਾਤਾ ਸੁਲੱਖਣੀ]]
| children           = [[ਸ੍ਰੀ ਚੰਦ]]<br>[[ਲਖਮੀ ਦਾਸ]]
| religion           = [[ਸਿੱਖ ਧਰਮ]]
| location           = [[ਕਰਤਾਰਪੁਰ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ|ਕਰਤਾਰਪੁਰ]]
| other_name         = ''ਪੀਰ ਬਾਲਗਦਾਨ'' ([[ਅਫ਼ਗ਼ਾਨਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਧਰਮ|ਅਫ਼ਗ਼ਾਨਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ]])<ref>{{cite news |last1=Service |first1=Tribune News |title=Booklet on Guru Nanak Dev's teachings released |url=https://www.tribuneindia.com/news/archive/ludhiana/booklet-on-guru-nanak-dev%E2%80%99s-teachings-released-859755 |work=Tribuneindia News Service |language=en |quote=Rare is a saint who has travelled and preached as widely as Guru Nanak Dev. He was known as Nanakachraya in Sri Lanka, Nanak Lama in Tibet, Guru Rimpochea in Sikkim, Nanak Rishi in Nepal, Nanak Peer in Baghdad, Wali Hind in Mecca, Nanak Vali in Misar, Nanak Kadamdar in Russia, Baba Nanak in Iraq, Peer Balagdaan in Mazahar Sharif and Baba Foosa in China, said Dr S S Sibia, director of Sibia Medical Centre.}}</ref><br>''ਨਾਨਕਚਰਿਆਯਾ'' (ਸ਼੍ਰੀ ਲੰਕਾ ਵਿੱਚ)<ref>{{cite journal |last1=Baker |first1=Janet |title=Guru Nanak: 550th birth anniversary of Sikhism's founder: Phoenix Art Museum, The Khanuja Family Sikh Art Gallery, 17 August 2019–29 March 2020 |journal=Sikh Formations |date=2 October 2019 |volume=15 |issue=3–4 |pages=499 |doi=10.1080/17448727.2019.1685641|s2cid=210494526 }}</ref><br>''ਨਾਨਕ ਲਾਮ'' (ਤਿੱਬਤ ਵਿੱਚ)<ref>{{cite journal |last1=Baker |first1=Janet |title=Guru Nanak: 550th birth anniversary of Sikhism's founder: Phoenix Art Museum, The Khanuja Family Sikh Art Gallery, 17 August 2019–29 March 2020 |journal=Sikh Formations |date=2 October 2019 |volume=15 |issue=3–4 |pages=499 |doi=10.1080/17448727.2019.1685641|s2cid=210494526 }}</ref><br>''ਗੁਰੂ ਰਿਨਪੋਚ'' (ਸਿੱਕਮ ਅਤੇ ਭੂਟਾਨ ਵਿੱਚ)<ref>{{cite journal |last1=Baker |first1=Janet |title=Guru Nanak: 550th birth anniversary of Sikhism's founder: Phoenix Art Museum, The Khanuja Family Sikh Art Gallery, 17 August 2019–29 March 2020 |journal=Sikh Formations |date=2 October 2019 |volume=15 |issue=3–4 |pages=499 |doi=10.1080/17448727.2019.1685641|s2cid=210494526 }}</ref><br>''ਨਾਨਕ ਰਿਸ਼ੀ'' ([[ਨੇਪਾਲ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਧਰਮ|ਨੇਪਾਲ ਵਿੱਚ]])<ref>{{cite journal |last1=Baker |first1=Janet |title=Guru Nanak: 550th birth anniversary of Sikhism's founder: Phoenix Art Museum, The Khanuja Family Sikh Art Gallery, 17 August 2019–29 March 2020 |journal=Sikh Formations |date=2 October 2019 |volume=15 |issue=3–4 |pages=499 |doi=10.1080/17448727.2019.1685641|s2cid=210494526 }}</ref><br>''ਨਾਨਕ ਪੀਰ'' ([[ਇਰਾਕ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਧਰਮ|ਇਰਾਕ ਵਿੱਚ]])<ref>{{cite journal |last1=Baker |first1=Janet |title=Guru Nanak: 550th birth anniversary of Sikhism's founder: Phoenix Art Museum, The Khanuja Family Sikh Art Gallery, 17 August 2019–29 March 2020 |journal=Sikh Formations |date=2 October 2019 |volume=15 |issue=3–4 |pages=499 |doi=10.1080/17448727.2019.1685641|s2cid=210494526 }}</ref><br>''ਵਾਲੀ ਹਿੰਦੀ'' (ਸਾਊਦੀ ਅਰਬ ਵਿੱਚ)<ref>{{cite journal |last1=Baker |first1=Janet |title=Guru Nanak: 550th birth anniversary of Sikhism's founder: Phoenix Art Museum, The Khanuja Family Sikh Art Gallery, 17 August 2019–29 March 2020 |journal=Sikh Formations |date=2 October 2019 |volume=15 |issue=3–4 |pages=499 |doi=10.1080/17448727.2019.1685641|s2cid=210494526 }}</ref><br>''ਨਾਨਕ ਵਾਲੀ'' (ਮਿਸਰ ਵਿੱਚ)<ref>{{cite journal |last1=Baker |first1=Janet |title=Guru Nanak: 550th birth anniversary of Sikhism's founder: Phoenix Art Museum, The Khanuja Family Sikh Art Gallery, 17 August 2019–29 March 2020 |journal=Sikh Formations |date=2 October 2019 |volume=15 |issue=3–4 |pages=499 |doi=10.1080/17448727.2019.1685641|s2cid=210494526 }}</ref><br>''ਨਾਨਕ ਕਦਮਦਾਰ'' ([[ਰੂਸ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਧਰਮ|ਰੂਸ ਵਿੱਚ]])<ref>{{cite journal |last1=Baker |first1=Janet |title=Guru Nanak: 550th birth anniversary of Sikhism's founder: Phoenix Art Museum, The Khanuja Family Sikh Art Gallery, 17 August 2019–29 March 2020 |journal=Sikh Formations |date=2 October 2019 |volume=15 |issue=3–4 |pages=499 |doi=10.1080/17448727.2019.1685641|s2cid=210494526 }}</ref><br>''ਬਾਬਾ ਫੂਸਾ'' ([[ਚੀਨ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਧਰਮ|ਚੀਨ ਵਿੱਚ]])<ref>{{cite journal |last1=Baker |first1=Janet |title=Guru Nanak: 550th birth anniversary of Sikhism's founder: Phoenix Art Museum, The Khanuja Family Sikh Art Gallery, 17 August 2019–29 March 2020 |journal=Sikh Formations |date=2 October 2019 |volume=15 |issue=3–4 |pages=499 |doi=10.1080/17448727.2019.1685641|s2cid=210494526 }}</ref>
| signature          = Pothi written by Guru Nanak.jpg
}}
'''ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ''' (15 ਅਪਰੈਲ 1469 – 22 ਸਤੰਬਰ 1539), ਜਾਂ '''''ਬਾਬਾ ਨਾਨਕ''''',{{sfn|Macauliffe|1909|p=[[s:Page:The Sikh Religion, its gurus, sacred writings and authors Vol 1.djvu/63|lvii]]}} [[ਸਿੱਖ ਧਰਮ]] ਦੇ ਮੋਢੀ ਸਨ ਅਤੇ ਦਸ [[ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ|ਸਿੱਖ ਗੁਰੂਆਂ]] ਵਿੱਚੋਂ ਪਹਿਲੇ ਹਨ। ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਜਨਮ [[ਕੱਤਕ]] ਦੀ [[ਪੂਰਨਮਾਸ਼ੀ]] (ਯਾਨੀ ਅਕਤੂਬਰ-ਨਵੰਬਰ) ਨੂੰ [[ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਗੁਰਪੁਰਬ]] ਵਜੋਂ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਜੀ ਨੇ [[ਏਸ਼ੀਆ]] ਭਰ ਵਿੱਚ ਦੂਰ-ਦੂਰ ਤੱਕ ਯਾਤਰਾ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ [[ਇੱਕ ਓਅੰਕਾਰ]] (ੴ, 'ਇਕ ਰੱਬ') ਦਾ ਸੰਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ, ਜੋ ਉਸਦੀ ਹਰ ਰਚਨਾ ਵਿੱਚ ਨਿਵਾਸ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਦੀਵੀ ਸੱਚ ਦਾ ਗਠਨ ਕਰਦਾ ਹੈ।{{sfn|Hayer|1988|p=14}} ਇਸ ਸੰਕਲਪ ਦੇ ਨਾਲ, ਉਹ (ਪਰਮਾਤਮਾ) ਸਮਾਨਤਾ, ਭਾਈਚਾਰਕ ਪਿਆਰ, ਚੰਗਿਆਈ ਅਤੇ ਨੇਕੀ 'ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਇੱਕ ਵਿਲੱਖਣ ਅਧਿਆਤਮਿਕ, ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਪਲੇਟਫਾਰਮ ਸਥਾਪਤ ਕਰੇਗਾ।{{sfn|Sidhu|2009|p=26}}{{sfn|Khorana|1991|p=214}}{{sfn|Prasoon|2007}}

ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਜੀ ਦੇ ਸ਼ਬਦ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਪਵਿੱਤਰ ਧਾਰਮਿਕ ਗ੍ਰੰਥ [[ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ]] ਵਿੱਚ 974 ਕਾਵਿ-ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦਰਜ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਅਰਦਾਸਾਂ [[ਜਪੁਜੀ ਸਾਹਿਬ]] ਹਨ; [[ਆਸਾ ਦੀ ਵਾਰ]]; ਅਤੇ [[ਸਿਧ ਗੋਸਟਿ]] ਹਨ। ਇਹ ਸਿੱਖ ਧਾਰਮਿਕ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ ਕਿ ਨਾਨਕ ਜੀ ਦੀ ਪਵਿੱਤਰਤਾ, ਬ੍ਰਹਮਤਾ, ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਅਧਿਕਾਰ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੇ ਨੌਂ ਗੁਰੂਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਹਰੇਕ ਉੱਤੇ ਉਤਰੀ ਸੀ ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਗੁਰਗੱਦੀ ਸੌਂਪੀ ਗਈ ਸੀ।

==ਪਰਿਵਾਰ ਅਤੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ==
[[Image:Inside view of the entrance - Gurdwara Janam Asthan.jpg|thumb|200px|left|[[ਨਨਕਾਣਾ ਸਾਹਿਬ]], [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]] ਵਿਖੇ [[ਗੁਰੂਦੁਆਰਾ ਜਨਮ ਅਸਥਾਨ ਸਾਹਿਬ|ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਜਨਮ ਅਸਥਾਨ]], ਯਾਦਗਾਰੀ ਜਗ੍ਹਾ ਜਿਸਨੂੰ ਗੁਰੂੂ ਨਾਨਕ ਦਾ ਜਨਮ ਸਥਾਨ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ।]]
{{ਸਿੱਖੀ ਸਾਈਡਬਾਰ}}
ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਜਨਮ ਕੱਤਕ ਦੀ ਪੂਰਨਮਾਸ਼ੀ<ref>{{cite book | last=ਮੈਕਾਲਿਫ਼ | first=ਮੈਕਸ ਆਰਥਰ | authorlink=ਮੈਕਸ ਆਰਥਰ ਮੈਕਾਲਿਫ਼ | year=2004 | origyear=1909 | title=The Sikh Religion —।ts Gurus, Sacred Writings and Authors | publisher=Low Price Publications | location=ਭਾਰਤ | isbn = 81-86142-31-2 | page=1 | quote=The third day of the light-half of the month of Baisakh (April–May) in the year AD 1469, but, some historians believe that the Guru was born on 15 April 1469 A.D.}}. Generally thought to be the third day of Baisakh (or Vaisakh) of Vikram Samvat 1526.</ref> ਨੂੰ [[ਲਹੌਰ|ਲਾਹੌਰ]] ਨੇੜੇ ਰਾਇ ਭੋਇ ਦੀ ਤਲਵੰਡੀ (ਹੁਣ [[ਨਨਕਾਣਾ ਸਾਹਿਬ]], [[ਪੰਜਾਬ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ]]), ਵਿਖੇ ਹਿੰਦੂ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿਚ ਹੋਇਆ ਜੋ [[ਸਨਾਤਨ ਧਰਮ]] ਦੇ ਅਨੁਯਾਈ ਸਨ।<ref name="Macauliffe3">{{cite book|title=The Sikh Religion —।ts Gurus, Sacred Writings and Authors|last=ਮੈਕਾਲਿਫ਼|first=ਮੈਕਸ ਆਰਥਰ|publisher=Low Price Publications|year=2004|isbn=81-86142-31-2|location=India|authorlink=ਮੈਕਸ ਆਰਥਰ ਮੈਕਾਲਿਫ਼|origyear=1909}}</ref><ref>{{cite book|title=The।llustrated History of the Sikhs|last= ਸਿੰਘ|first=ਖ਼ੁਸ਼ਵੰਤ|publisher=Oxford University Press|year=2006|isbn=0-19-567747-1|location=ਭਾਰਤ|pages=12–13|authorlink=ਖ਼ੁਸ਼ਵੰਤ ਸਿੰਘ}} Also, according to the Purātan Janamsākhī (the birth stories of Guru Nanak).</ref> ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਮਾਪੇ, ਕਲਿਆਣ ਚੰਦ ਦਾਸ ਬੇਦੀ, ਮਕਬੂਲ ਨਾਮ [[ਮਹਿਤਾ ਕਾਲੂ]] ਅਤੇ [[ਮਾਤਾ ਤ੍ਰਿਪਤਾ|ਤ੍ਰਿਪਤਾ]] ਸਨ।<ref>{{cite web |url=http://www.sgpc.net/gurus/gurunanak.asp |title=Guru Nanak Sahib, Guru Nanak Ji, First Sikh Guru, First Guru Of Sikhs, Sahib Shri Guru Nanak Ji,।ndia |publisher=Sgpc.net |date= |accessdate=9 August 2009 |archive-date=18 ਫ਼ਰਵਰੀ 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120218023855/http://www.sgpc.net/gurus/gurunanak.asp |dead-url=yes }}</ref> ਪਿਓ ਪਿੰਡ ਤਲਵੰਡੀ ਦੇ ਫ਼ਸਲ ਮਾਮਲੇ ਦੇ [[ਪਿੰਡ ਦੇ ਲੇਖਾਕਾਰ|ਪਟਵਾਰੀ]] ਸਨ।<ref>{{cite web |url=http://nankana.com/AboutRaiBular1.html |title=The Bhatti's of Guru Nanak's Order |publisher=Nankana.com |date= |accessdate=9 August 2009 |archive-date=16 ਜੂਨ 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130616151332/http://nankana.com/AboutRaiBular1.html |dead-url=yes }}</ref> ਮਾਪੇ ਹਿੰਦੂ ਖੱਤਰੀ ਵਜੋਂ ਸ਼ਨਾਖ਼ਤ ਕਰਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਪੇਸ਼ਾਵਰ ਵਪਾਰੀ ਸਨ।<ref>{{cite book|title=The Encyclopedia of Sikhism|last=ਸਿੰਘਾ|first=ਹ. ਸ.|publisher=ਹੇਮਕੁੰਟ ਪ੍ਰੈਸ|year=2000|ISBN=978-81-7010-301-1|page=125}}</ref><ref>{{cite book|title=The A to Z of Sikhism|url=https://archive.org/details/atozofsikhism0000mcle|last=ਮਕਲੌਡ|first=ਵ. ਹ.| authorlink=ਡਬਲਿਊ ਐਚ ਮੈਕਲੋਡ |publisher=Scarecrow Press|year=2009|ISBN=978-0-8108-6828-1|page=[https://archive.org/details/atozofsikhism0000mcle/page/86 86]}}</ref>

ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਭੈਣ, [[ਬੇਬੇ ਨਾਨਕੀ]], ਉਹਨਾਂ ਤੋਂ ਪੰਜ ਸਾਲ ਵੱਡੀ ਸੀ। ਬੇਬੇ ਨਾਨਕੀ ਦਾ ਵਿਆਹ ਜੈ ਰਾਮ ਨਾਲ਼ 1475 ਵਿੱਚ [[ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਲੋਧੀ]] ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ, ਜੋ ਲਾਹੌਰ ਦੇ ਗਵਰਨਰ, [[ਦੌਲਤ ਖ਼ਾਨ ਲੋਧੀ]] ਦੇ ਮੋਦੀਖਾਨੇ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਨਾਨਕ ਦਾ ਆਪਣੀ ਭੈਣ ਨਾਲ਼ ਲਾਡ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਉਹ ਵੀ ਮਗ਼ਰ ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਆਪਣੀ ਭੈਣ ਅਤੇ ਜੀਜੇ ਦੇ ਘਰ ਰਹਿਣ ਲਈ ਚਲੇ ਗਏ। ਉੱਥੇ ਉਹ 20 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ, ਦੌਲਤ ਖ਼ਾਨ ਅਧੀਨ ਮੋਦੀਖਾਨੇ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲੱਗ ਪਏ।<ref name=":0" /> [[ਪੁਰਾਤਨ ਜਨਮ ਸਾਖੀਆਂ]] ਮਤਾਬਕ ਇਹ ਅਰਸਾ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਲਈ ਇੱਕ ਖ਼ੁਦ ਤਰੱਕੀ ਵਾਲ਼ਾ ਸੀ ਅਤੇ ਸ਼ਾਇਦ ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਕਲਾਮ ਵਿੱਚ ਹੁਕਮਰਾਨੀ ਢਾਂਚੇ ਬਾਰੇ ਕੁਝ ਹਵਾਲੇ ਇਥੋਂ ਦੇ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ।<ref name="autogenerated9">{{cite book | last=ਕੋਲ | first=ਵਿਲੀਅਮ ਓਵਨ |author2=ਸੰਭੀ, ਪਿਆਰਾ ਸਿੰਘ| year=1978 | title=The Sikhs: Their Religious Beliefs and Practices | url=https://archive.org/details/sikhs00cole | publisher=Routledge & Kegan Paul | location=ਲੰਡਨ| isbn = 0-7100-8842-6 | page=[https://archive.org/details/sikhs00cole/page/9 9] | nopp=true}}</ref>

ਸਿੱਖ ਰਿਵਾਜ਼ਾਂ ਮਤਾਬਕ, ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਜਨਮ ਅਤੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀਆਂ ਕਈ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨਾਨਕ ਦੀ ਇਲਾਹੀ ਰਹਿਮਤ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀਆਂ ਨੇ।<ref name="GuruNanakBBC">{{cite web |title=The founder of Sikhism |url=http://www.bbc.co.uk/religion/religions/sikhism/people/nanak.shtml |website=BBC |accessdate=3 September 2019}}</ref> ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਬਾਰੇ ਲਿਖਤਾਂ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਖਿੜਦੀ ਹੋਈ ਸੂਝ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਕਿ ਪੰਜ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ, ਨਾਨਕ ਨੇ ਇਲਾਹੀ ਮਜ਼ਮੂਨਾਂ ਵਿੱਚ ਦਿਲਚਸਪੀ ਵਿਖਾਈ। ਪੰਜ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰੇ ਹੀ<ref name=":0">{{Cite book|title=Guru Nanak Founder of Sikhism|last=Singh|first=Dr. Trilochan Singh|publisher=Gurdwara Parbandhak Committee , Sis Giani,Chandni Chowk, Delhi|year=1969|location=Delhi|pages=8-12; 51 ; 50|quote=For three years Gopal gave elementary education to Nanak in language, arithmetic and other subjects, ......He easily committed to memory , everything that was taught to him...When Gopal gave his first lesson on a secular subject and asked the students to write it on the wooden slate, Nanak wrote some verses in the form of an acrostic. Teacher was taken aback what he saw written on the wooden slate.....He found...acrostic written in couplets of extremely simple Panjabi Language.What surprised him was the profound thought of the poems: ...(a) aida _ He who has created the whole cosmos, His will is evolving it to his purpose . Nanak , the poet( shair) sayeth: He is the cause of all that occurs. __ Guru Nanak : Aasa , Patti, p 433
Page 51 footnote Puratan janm sakhi fixes the marriage date at age of 12 , which is too early , bahi mani singh and meharban janam sakhi fixes marriage age at 15 or 16 which seems to be correct. Bala’s Janam sakhi fixes it at 18 which is less probable……page 50 For next 4 years Nanak led a homely life….during this period he had two sons…|via=http://www.panjabdigilib.org/webuser/searches/displayPage.jsp?ID=5529&page=1&CategoryID=1&Searched=}}</ref>, ਉਸ ਵਕ਼ਤ ਦੇ ਰਿਵਾਜ਼ ਮਤਾਬਕ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਪਿਓ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਪਿੰਡ ਦੇ ਪਾਂਧੇ ਗੋਪਾਲ ਕੋਲ ਸਕੂਲੀ ਵਿਦਿਆ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਲਈ ਦਾਖ਼ਲ ਕਰਵਾਇਆ।<ref name="Macauliffe3"/> ਗੋਪਾਲ ਨੇ ਇੱਕ ਮਸ਼ਹੂਰ ਵਾਕਿਆ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਕਿ ਨਿਆਣੇ ਹੁੰਦੇ ਨਾਨਕ ਨੇ ਆਪਣੇ [[ਅਧਿਆਪਕ]] ਨੂੰ ਨੰਬਰ ਇੱਕ ਨਾਲ਼ ਗੁਰਮੁਖੀ ਦੇ ਅੱਖਰ, ਓ ਅਤੇ ਅੰਕਾਰ ਦੇ ਨਿ ਨੂੰ ਜੋੜ, ਰੱਬ ਇੱਕ ਹੈ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ।<ref>{{cite book|title=A History Of The Sikhs|last=ਕਨਿੰਗਹਮ|first=ਜੋਸਫ ਡੇਵੀ|publisher=ਜੌਣ ਮਰੀ|year=1853|location=ਲੰਡਨ|pages=37–38|id=|origyear=}}</ref> ਹੋਰ ਬਚਪਨੀ ਖ਼ਾਤਿਆਂ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨਾਨਕ ਬਾਰੇ ਅਜੀਬ ਅਤੇ ਚਮਤਕਾਰੀ ਗੱਲਾਂ ਦਰਸਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਇੱਕ ਰਾਏ ਬੁਲਾਰ ਵਲੋਂ ਚਸ਼ਮਦੀਦ ਗਵਾਹੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸੁੱਤੇ ਬੱਚੇ ਦੇ ਸਿਰ ਨੂੰ ਕੜਕਵੀਂ ਧੁੱਪ ਤੋਂ, ਇੱਕ ਖ਼ਾਤੇ ਮਤਾਬਕ, ਦਰਖ਼ਤ ਦੀ ਛਾਂ,<ref>{{cite web|url=https://archive.org/stream/TheEncyclopediaOfSikhism-VolumeIA-d/TheEncyclopediaOfSikhism-VolumeIA-d_djvu.txt|title=ਰਾਏ ਬੁਲਾਰ|last= ਸਿੰਘ| first=ਗੁਰਨੇਕ|work=Encyclopaedia of Sikhism|publisher=ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਟੀ ਪਟਿਆਲ਼ਾ|accessdate=18 August 2015}}</ref> ਜਾਂ, ਦੂਜੇ ਵਿੱਚ, ਜ਼ਹਿਰੀਲੇ ਕੋਬਰਾ ਵਲੋਂ ਛਾਂ ਕੀਤੀ ਗਈ।<ref name="kartar singh">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=nhKMUnfLZLEC&printsec=frontcover#v=onepage&q&f=false|title=Life Story Of Guru Nanak|last=ਸਿੰਘ|first=ਕਰਤਾਰ|publisher=ਹੇਮਕੁੰਟ ਪ੍ਰੈਸ|year=1984|isbn=978-8170101628|location=New Delhi|page=18}}</ref>

24 ਸਤੰਬਰ 1487 ਨੂੰ ਨਾਨਕ ਦਾ ਵਿਆਹ [[ਬਟਾਲਾ]] ਕਸਬੇ ਦੇ ਮੂਲ ਚੰਦ ਅਤੇ ਚੰਦੋ ਰਾਣੀ ਦੀ ਧੀ ਮਾਤਾ ਸੁਲੱਖਣੀ ਨਾਲ਼ ਹੋਇਆ। ਇਸ ਜੋੜੇ ਦੇ ਦੋ ਪੁੱਤ ਸਨ, [[ਸ੍ਰੀ ਚੰਦ]] (8 ਸਤੰਬਰ 1494 - 13 ਜਨਵਰੀ 1629)<ref>{{cite web|url=https://archive.org/stream/TheEncyclopediaOfSikhism-VolumeIA-d/TheEncyclopediaOfSikhism-VolumeIA-d_djvu.txt|title=ਸ੍ਰੀ ਚੰਦ|last= ਸਿੰਘ| first=ਗੁਰਨੇਕ|work=Encyclopaedia of Sikhism|publisher=ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਟੀ ਪਟਿਆਲ਼ਾ|accessdate=18 August 2015}}</ref> ਅਤੇ ਲਖਮੀ ਚੰਦ (12 ਫਰਵਰੀ 1497 - 9 ਅਪ੍ਰੈਲ 1555)। ਸ੍ਰੀ ਚੰਦ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਤੋਂ ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਉਹ ਉਦਾਸੀ ਸੰਪਰਦਾ ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕ ਬਣ ਗਏ।<ref>{{cite web|url=http://www.learnpunjabi.org/eos/index.aspx|title=Udasi|last=Madanjit Kaur|work=Encyclopaedia of Sikhism|publisher=Punjabi University Patiala|accessdate=17 September 2015}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.sikh-history.com/sikhhist/gurus/nanak1.html|title=Sikh Gurus|website=Sikh-history.com|archive-url=https://web.archive.org/web/20070830205721/http://www.sikh-history.com/sikhhist/gurus/nanak1.html|archive-date=30 August 2007|accessdate=11 March 2016|url-status=dead}}</ref>

== ਜੀਵਨ  ==
[[File:Guru.Nanak.with.Hindu.holymen-b.JPG|thumb|200px|left|ਗੁਰ ਨਾਨਕ ਹਿੰਦੂ ਰਿਸ਼ੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ਼ ਗੱਲ ਕਰਦਿਆਂ ਦੀ ਖ਼ਿਆਲੀ ਪੇਂਟਿੰਗ]]
ਨਾਨਕ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਬਾਰੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲੀ ਜੀਵਨੀ ਦਾ ਖ਼ਿਤਾਬ ਜਨਮਸਾਖੀਆਂ ਨੂੰ ਹਾਸਲ ਹੈ। [[ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ]], ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਕਾਤਬ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ [[ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਦੀਆਂ ਵਾਰਾਂ|ਵਾਰਾਂ]] ਵਿੱਚ ਵੀ ਨਾਨਕ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਬਾਰੇ ਲਿਖਿਆ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਨਾਨਕ ਦੇ ਵੇਲੇ ਤੋਂ ਕੁਝ ਅਰਸਾ ਬਾਅਦ ਕੰਪਾਇਲ ਕਰਕੇ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਪਰ ਉਹ ਜਨਮਸਾਖੀਆਂ ਨਾਲੋਂ ਘੱਟ ਖ਼ੁਲਾਸਾ ਸਹਿਤ ਸਨ। [[ਜਨਮਸਾਖੀ ਪਰੰਪਰਾ|ਜਨਮਸਾਖੀਆਂ]] ਦੁਆਰਾ ਨਾਨਕ ਦੇ ਜਨਮ ਦੇ ਹਲਾਤ ਨੂੰ ਛੋਟਿਆਂ ਵਾਕਿਆਂ ਨਾਲ਼ ਬਿਆਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।

ਗਿਆਨ-ਰਤਨਵਾਲੀ ਨੂੰ [[ਭਾਈ ਮਨੀ ਸਿੰਘ]] ਨੇ ਗੁਰ ਨਾਨਕ ਬਾਬਤ ਪਿਛਲੇ ਪਖੰਡੀ ਖ਼ਾਤਿਆਂ ਨੂੰ ਸਹੀ ਕਰਨ ਦੇ ਇਰਾਦੇ ਨਾਲ਼ ਲਿਖਿਆ। ਭਾਈ ਮਨੀ ਸਿੰਘ ਗੁਰ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਦਾ ਇੱਕ ਮੁਰੀਦ ਸੀ ਜਿਸ ਨੂੰ ਕਈ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਗੁਰ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਸਹੀ ਖ਼ਾਤਾ ਲਿਖਣ ਲਈ ਅਰਜ਼ ਕੀਤੀ ਸੀ।

ਇੱਕ ਮਸ਼ਹੂਰ ਜਨਮਸਾਖੀ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਕਰੀਬੀ ਰਫ਼ੀਕ, [[ਭਾਈ ਬਾਲਾ]] ਵਲੋਂ ਲਿਖੇ ਹੋਣ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਲਿਖਣ ਦੇ ਤਰੀਕ਼ੇ ਅਤੇ ਵਰਤੀ ਭਾਸ਼ਾ ਕਰਕੇ, [[ਮੈਕਸ ਆਰਥਰ ਮੈਕਾਲਿਫ਼]] ਵਰਗੇ ਸਕੌਲਰਾਂ ਨੇ ਇਹ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਇਸਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਲਮਬੰਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।<ref name="Macauliffe3"/> ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਮਤਾਬਕ, ਇਸ ਦਾਅਵੇ ਉੱਤੇ ਸ਼ੱਕ ਕਰਨ ਦੇ ਚੰਗੇ ਕਾਰਨ ਹਨ ਕਿ ਲੇਖਕ ਗੁਰ ਨਾਨਕ ਦੇ ਕਰੀਬੀ ਰਫ਼ੀਕ ਸਨ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਨਾਲ਼ ਹਮਸਫ਼ਰੀ ਸਨ।

== ਸਿੱਖੀ ==
ਨਾਨਕ ਇੱਕ ਗੁਰੂ ਸਨ ਅਤੇ 15ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੌਰਾਨ ਉਹਨਾਂ ਨੇ [[ਸਿੱਖ ਧਰਮ]] ਦਾ ਆਗ਼ਾਜ਼ ਕੀਤਾ।<ref>{{cite book|title=The Sikhs: Their Religious Beliefs and Practices|url=https://archive.org/details/sikhs00cole| last=ਕੋਲ | first=ਵਿਲੀਅਮ ਓਵਨ |author2=ਸੰਭੀ, ਪਿਆਰਾ ਸਿੰਘ|publisher=Routledge & Kegan Paul|year=1978|isbn=0-7100-8842-6|location=London|pages=[https://archive.org/details/sikhs00cole/page/9 9]–10}}</ref><ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=N5lpveRnSxEC&pg=PA207|title=Diversity and Unity in Federal Countries|author1=ਲੋਈਜ਼ ਮੋਰੀਨੋ|author2=ਕੇਸਰ ਕੋਲੀਨੋ|publisher=McGill Queen University Press|year=2010|isbn=978-0-7735-9087-8|page=207}}</ref> ਸਿੱਖੀ ਦਾ ਮੌਲਿਕ ਯਕੀਨ, ਮੁਕੱਦਸ ਗ੍ਰੰਥ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਦਰਸਾਇਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ ਰੱਬ ਦੇ ਨਾਮ ਉੱਤੇ ਨਿਸ਼ਚਾ ਅਤੇ ਬੰਦਗੀ, ਸਾਰੀ ਇਨਸਾਨੀਅਤ ਵਿੱਚ ਇਤਫ਼ਾਕ, ਬੇਖ਼ੁਦ ਸੇਵਾ ਵਿੱਚ ਰੁੱਝਣਾ, ਸਰਬੱਤ ਦੇ ਭਲੇ ਅਤੇ ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ ਵਾਸਤੇ ਸਮਾਜਕ ਇਨਸਾਫ਼ ਲਈ ਉੱਦਮ ਕਰਨਾ, ਅਤੇ ਇਮਾਨਦਾਰ ਵਤੀਰਾ ਅਤੇ ਰੋਜ਼ੀ ਨਾਲ਼ ਘਰੇਲੂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣਾ।<ref name="Kalsi_Chelsea2">{{cite book|title=Sikhism|author=ਸੇਵਾ ਸਿੰਘ ਕਲਸੀ|publisher=Chelsea House, Philadelphia|pages=41–50}}</ref><ref name="Cole_Sambhi">{{cite book|title=The Sikhs: Their Religious Beliefs and Practices | last=ਕੋਲ | first=ਵਿਲੀਅਮ ਓਵਨ |author2=ਸੰਭੀ, ਪਿਆਰਾ ਸਿੰਘ|publisher=Sussex Academic Press|year=1995|page=200}}</ref><ref name="Teece 2004 4">{{cite book|title=Sikhism:Religion in focus|last=Teece|first=Geoff|publisher=Black Rabbit Books|year=2004|isbn=978-1-58340-469-0|location=|page=4}}</ref>

[[ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ]] ਨੂੰ [[ਸਿੱਖੀ]] ਵਿੱਚ ਸੁਪ੍ਰੀਮ ਇਖਤਿਆਰ ਦਾ ਦਰਜਾ ਹਾਸਲ ਹੈ ਅਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਗਿਆਰਵੇਂ ਅਤੇ ਆਖ਼ਰੀ ਗੁਰੂ ਹਨ। ਇਸ ਗ੍ਰੰਥ ਵਿੱਚ ਗੁਰ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਕੁੱਲ 974 ਸ਼ਬਦ ਹਨ।<ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=ftdcvmviy_8C|title=Teachings of the Sikh Gurus: Selections from the Sikh Scriptures|author1=ਕ੍ਰਿਸਟਫਰ ਸ਼ੈਕਲ|author2=ਅਰਵਿੰਦ ਮੰਡੇਰ|publisher=Routledge|year=2013|isbn=978-1-136-45108-9|pages=xviii–xix}}</ref>

== ਨਾਨਕ ਬਾਣੀ: ਸ਼ਬਦ, ਰਾਗ, ਰਬਾਬ ==
[[ਮੱਧਕਾਲ]] ਵਿੱਚ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ‘ਪ੍ਰਭੂ ਭਗਤੀ’ ਅਤੇ ‘ਨਾਮ ਸਿਮਰਨ’ ਲਈ ਧੁਰ ਕੀ ਬਾਣੀ ਦੇ ਅਨਹਦ ਰੂਪ ਨੂੰ ਨਾਦੀ ਬਣਾਉਂਦਿਆਂ ‘ਰਾਗ ਸਹਿਤ’ ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਮਹਿਮਾ ‘ਕੀਰਤਨ’ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ। ਭਾਵੇਂ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਕਾਵਿ ਜਿਵੇਂ ‘ਜਪੁ’, ਸਲੋਕ-ਸਹਸਕ੍ਰਿਤੀ ਤੇ ਸਲੋਕ ਵਾਰਾਂ ਤੋਂ ਵਧੀਕ ਰਾਗ ਰਹਿਤ ਰਚੇ, ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚਲਾ ਦਰਸ਼ਨ ਆਲਾਪ ਵਾਂਗ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੰਗੀਤਕਤਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰਗੀਤਕਤਾ ਦੀ ਆਪਣੀ ਮਿਕਨਾਤੀਸੀ ਹੈ।

ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਆਪਣੀਆਂ ਚਾਰ ਉਦਾਸੀਆਂ ਅਤੇ ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਜੋ ਸ਼ਬਦ ਕੀਰਤਨ ਕਰਦੇ ਰਹੇ, ਉਹ ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਤੌਰ ’ਤੇ ਵਿਭਿੰਨ ਦੇਸ਼ਾਂ, ਕੌਮਾਂ, ਜਾਤੀਆਂ ਤੇ ਮਜ਼ਹਬਾਂ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਭਿੰਨ ਸੁਰਾਂ ਅਤੇ ਸਮੁੱਚੀ ਮਨੁੱਖਤਾ ਨੂੰ ਇਕੱਠਿਆਂ ਕਰਕੇ ਅਰਬੀ-ਫ਼ਾਰਸੀ ਤੋਂ ਆਈ (ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਸਾਜ਼) ਰਬਾਬ ਨੂੰ ਸੰਗ ਰਲਾ ਕੇ ਬਹੁਵਚਨਤਾ, ਬਹੁ-ਸਭਿਆਚਾਰਕਤਾ ਤੇ ਵਿਸਮਾਦੀ ਆਨੰਦ ਦਾ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਸੰਦੇਸ਼ ਦੇਣਾ ਸੀ।

ਜਨਮ ਸਾਖੀਆਂ ਗਵਾਹ ਨੇ ਕਿ ਨਾਨਕ ਆਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ‘ਮਰਦਾਨਿਆਂ! ਰਬਾਬ ਛੇੜ ਬਾਣੀ ਆਈ।’ ‘ਛੇੜ ਰਬਾਬ’ ਕਿਉਂਕਿ ਵਜਾਉਣਾ ਜਾਂ ਕਹਿਣਾ ਵਜਾ ਰਬਾਬ ਹੁਕਮ ਹੈ ਅਤੇ ‘ਛੇੜ’ ਆਸ਼ਿਕਾਂ ਦੀ, ਪਿਆਰ ਵਿੱਚ ਰੱਤਿਆਂ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨੀ ਹੈ। ਕਿਆਸ ਕਰੋ ਨਾਨਕ ਆਖ ਰਿਹੈ, ‘ਮਰਦਾਨਿਆ! ਛੇੜ ਰਬਾਬ।’ ਤਾਂ ਰਬਾਬ ਉਸ ਵਕਤ ਕੋਈ ਸਾਜ਼ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦਾ ਸਗੋਂ ਆਪਣੇ ਰੱਬ (ਇਸ਼ਕ) ਨਾਲ ਮਿਲਾਪ ਹੈ ਤੇ ਮਰਦਾਨਾ ਕੋਈ ਮੁਸਲਿਮ ਜਾਂ ਰਬਾਬੀ ਨਹੀਂ ਰਹਿ ਜਾਂਦਾ, ਉਹ ਕੇਵਲ ਇੱਕ ਪ੍ਰੇਮੀ ਜਿਹੜਾ ਰਬਾਬ ਉਪਰ ਰਾਗ ਯਾਨੀ ਪ੍ਰੇਮ ਦੇ ਸੁਰ ਛੇੜਦਾ ਹੈ ਤੇ ਇਲਾਹੀ ਬਾਣੀ ਜਾਂ ਧੁਰ ਕੀ ਬਾਣੀ ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਨਾਨਕ ਦੇ ਮੁਖਾਰਬਿੰਦ ’ਚੋਂ ਉਤਰਦੀ ਹੈ ਜੋ ਸਮਾਜ-ਸਭਿਆਚਾਰ ਦੀ ਭੁੱਲੀ-ਭਟਕੀ ਲੋਕਾਈ ਨੂੰ ਮਹਾਆਨੰਦ ਅਤੇ ਵਿਸਮਾਦ ਵਿੱਚ ਰੂਪਾਂਤ੍ਰਿਤ ਕਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=https://www.punjabitribuneonline.com/2019/11/%e0%a8%a8%e0%a8%be%e0%a8%a8%e0%a8%95-%e0%a8%ac%e0%a8%be%e0%a8%a3%e0%a9%80-%e0%a8%b6%e0%a8%ac%e0%a8%a6-%e0%a8%b0%e0%a8%be%e0%a8%97-%e0%a8%b0%e0%a8%ac%e0%a8%be%e0%a8%ac/|title=ਨਾਨਕ ਬਾਣੀ: ਸ਼ਬਦ, ਰਾਗ, ਰਬਾਬ|date=2019-11-11|website=Punjabi Tribune Online|language=hi-IN|access-date=2019-11-13}}{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਜੁਲਾਈ 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>

== ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ==
ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਧੰਨ ਧੰਨ ਸ੍ਰੀ [[ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ]] ਵਿੱਚੋਂ, ਗੁਰਮੁਖੀ ਵਿੱਚ ਦਰਜ ਸ਼ਬਦਾਂ ਤੋਂ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ।

ਨਾਨਕ ਨੇ ਜਨਮਸਾਖੀਆਂ ਆਪ ਨਹੀਂ ਕਲਮਬੰਦ ਕੀਤੀਆਂ, ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਮੁਰੀਦਾਂ ਨੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਦਰੁਸਤੀ ਬਾਝੋਂ, ਅਤੇ ਗੁਰ ਨਾਨਕ ਦੇ ਅਦਬ ਲਈ ਕਈ ਕਿੱਸੇ ਅਤੇ ਕਲਪ ਅਫ਼ਸਾਨਿਆ ਨਾਲ਼ ਲਿਖੀਆਂ।<ref>Nikky-Guninder Kaur Singh (2011), Sikhism: An।ntroduction,।B Tauris, {{ISBN|978-1848853218}}, pages 2-8</ref> ਸਿੱਖੀ ਵਿੱਚ ਗੁਰ ਨਾਨਕ ਦੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਨਾਲ਼ ਸਾਰੇ ਸਿੱਖ ਗੁਰੂਆਂ ਸਣੇ, ਕਦੀਮੀ, ਮੌਜੂਦਾ ਅਤੇ ਅਗਾਂਹ ਦੇ ਸਾਰੇ ਮਰਦ ਅਤੇ ਜ਼ਨਾਨੀਆਂ ਦੇ ਵਾਕ ਮਕਬੂਲ ਹਨ, ਜੋ ਬੰਦਗੀ ਰਾਹੀਂ ਇਲਾਹੀ ਇਲਮ ਨੂੰ ਜ਼ਾਹਰ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਸਿੱਖੀ ਵਿੱਚ ਗ਼ੈਰ-ਸਿੱਖ [[ਸਿੱਖ ਭਗਤ|ਭਗਤਾਂ]] ਦੇ ਵਾਕ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ, ਕਈ ਜੋ ਗੁਰ ਨਾਨਕ ਦੇ ਜਨਮ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਜੀ ਕੇ ਰੁਖ਼ਸਤ ਹੋ ਗਏ, ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਸਿੱਖ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਦਰਜ ਹਨ।<ref>ਵਿਲੀਅਮ ਓਵਨ ਕੋਲ ਅਤੇ ਪਿਆਰਾ ਸਿੰਘ ਸੰਭੀ (1995), The Sikhs: Their Religious Beliefs and Practices, Sussex Academic Press, {{ISBN|978-1898723134}}, pages 52-53, 46, 95-96, 159</ref>

ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਿੱਖ ਗੁਰੂਆਂ ਨੇ ਭਗਤੀ ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ, ਅਤੇ ਸਿਖਾਇਆ ਕਿ ਆਤਮਕ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਧਰਮ ਨਿਰਪੱਖ ਘਰੇਲੂ ਜੀਵਨ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਹਨ।<ref name="Kamala1">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=WTfKwGV6mBkC|title=The Socially Involved Renunciate – Guru Nanaks Discourse to Nath Yogi's|author1=Nayar, Kamal Elizabeth|author2=Sandhu, Jaswinder Singh|publisher=State University of New York Press|year=2007|isbn=978-0-7914-7950-6|location=United States of America|pages=106}}</ref> ਸਿੱਖ ਜਗਤ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਵਿੱਚ, ਦਿਸਦਾ ਸੰਸਾਰ ਅਨੰਤ ਕਾਇਨਾਤ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ।<ref name="Nikky1">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=UUWIEfAY-mMC|title=Hindu spirituality: Postclassical and modern (Editors: K. R. Sundararajan, Bithika Mukerji)|author1=Kaur Singh|author2=Nikky Guninder|date=30 January 2004|publisher=Motilal Banarsidass|isbn=81-208-1937-3|location=English|pages=530}}</ref>

ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਪਰੰਪਰਾ ਦੁਆਰਾ, ਨਾਨਕ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਨੂੰ ਤਿੰਨ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ:

* '''[[ਵੰਡ ਛਕੋ|ਵੰਡ ਛਕੋ:]]''' ਦੂਜਿਆਂ ਨਾਲ ਸਾਂਝਾ ਕਰਨਾ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰੋ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ।
* '''[[ਕਿਰਤ ਕਰੋ|ਕਿਰਤ ਕਰੋ:]]''' ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਜਾਂ ਧੋਖਾਧੜੀ ਦੇ ਈਮਾਨਦਾਰੀ ਨਾਲ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਕਮਾਉਣਾ / ਬਿਤਾਉਣਾ।
* '''[[ਨਾਮ ਜਪੋ]]:''' ਮਨੁੱਖ ਦੀਆਂ ਪੰਜ ਕਮਜ਼ੋਰੀਆਂ ਨੂੰ ਕਾਬੂ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦੇ ਨਾਮ ਦਾ ਸਿਮਰਨ ਕਰਨਾ।

== ਭਾਵ ==
ਨਾਨਕ ਦਾ ਪਾਲਣ ਪੋਸ਼ਣ ਇੱਕ ਹਿੰਦੂ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਹ ਭਗਤੀ ਸੰਤ ਪਰੰਪਰਾ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਸੀ।<ref name="David Lorenzen 1995 pages 1-22">David Lorenzen (1995), Bhakti Religion in North India: Community Identity and Political Action, State University of New York Press, {{ISBN|978-0791420256}}, pages 1-2, Quote: "Historically, Sikh religion derives from this nirguni current of bhakti religion"</ref><ref name="Louis Fenech 2014 page 35">Louis Fenech (2014), in The Oxford Handbook of Sikh Studies (Editors: Pashaura Singh, Louis E. Fenech), Oxford University Press, {{ISBN|978-0199699308}}, page 35, Quote: "Technically this would place the Sikh community's origins at a much further remove than 1469, perhaps to the dawning of the Sant movement, which possesses clear affinities to Guru Nanak's thought sometime in the tenth century. The predominant ideology of the Sant ''parampara'' in turn corresponds in many respects to the much wider devotional Bhakti tradition in northern India."</ref><ref name="encyclobritannicasikh">[http://www.britannica.com/topic/Sikhism Sikhism], Encyclopædia Britannica (2014), Quote: "In its earliest stage Sikhism was clearly a movement within the Hindu tradition; Nanak was raised a Hindu and eventually belonged to the Sant tradition of northern India",</ref> ਵਿਦਵਾਨ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਮੱਧਯੁਗੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਭਗਤੀ ਲਹਿਰ ਦੀ ਵਿੱਚ ਪੂਰਣ ਪਰਮਾਤਮਾ ਜੌ ਕਿ ਸਤਲੋਕ (ਸੱਚਖੰਡ) ਵਿੱਚ  ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਗਿਆਨ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਸਨ।<ref name="David Lorenzen 1995 pages 1-22"/> ਹਾਲਾਂਕਿ, ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਸਿਰਫ਼ ਭਗਤੀ ਲਹਿਰ ਦਾ ਵਿਸਥਾਰ ਨਹੀਂ ਸੀ।<ref name="Grewal">{{cite book|url=http://www.cambridge.org/gb/academic/subjects/history/south-asian-history/sikhs-punjab?format=PB&isbn=9780521637640|title=The Sikhs of the Punjab|author=Grewal, JS|publisher=Cambridge University Press|year=October 1998|isbn=0-521-63764-3|location=United Kingdom|pages=28 onwards|authorlink=Chapter 2 – Foundation of the Sikh Panth}}</ref><ref name="Singha">{{cite book|url=http://bookshop.blackwell.co.uk/jsp/welcome.jsp?action=search&type=isbn&term=8170102456|title=Sikhism: A Complete Introduction|author=Singha, HS|date=30 May 2009|publisher=Hemkunt Press|isbn=978-81-7010-245-8|location=New Delhi, India|page=8|authorlink=Evolution Of Sikhism}}</ref> ਵਿਦਵਾਨ ਇਹ ਵੀ ਦਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਦੋ ਗੁਰੂ ਸਨ ਇੱਕ ਜਿਹਨਾਂ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਅੱਖਰ ਗਿਆਨ ਦਿੱਤਾ ਉਹ ਪੰਡਿਤ ਸਨ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਜਿਹਨਾਂ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਗਿਆਨ ਦਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਕਿੱਤਾ ਉਹ ਕਾਸ਼ੀ ਵਿੱਚ ਕਬੀਰ ਨਾਂ ਤੋਂ ਮਸ਼ਹੂਰ ਸਨ। ਕਬੀਰ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਗਿਆਨ ਬੇਈ ਨਦੀ ਤੇ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। 

ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਬਾਣੀ ਵਿੱਚ ਵੀ ਲਿਖਿਆ ਹੈ 

"ਵਾਹ ਵਾਹ [[ਕਬੀਰ]] ਗੁਰੂ ਪੂਰਾ ਹੈ। ਜਾ ਸਤਿਗੁਰੂ ਦੀ ਮੈਂ ਬਲੀ ਜਾਵਾਂ ਜਾਕਾ ਸਕਲ ਜਹੁਰਾ ਹੈ। ਵਾਹ ਵਾਹ ਕਬੀਰ ਗੁਰੂ ਪੂਰਾ ਹੈ।।"

== ਉਦਾਸੀਆਂ ==
ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ-ਕਾਲ ਦੌਰਾਨ ਬਹੁਤ ਯਾਤਰਾ ਕੀਤੀ। ਕੁਝ ਆਧੁਨਿਕ ਬਿਰਤਾਂਤ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਨੇ [[ਤਿੱਬਤ]], ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ ਅਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਅਰਬ ਦੇ ਦੌਰੇ ਕੀਤੇ, ਜੋ 14 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ 1496 ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਏ, ਜਦੋਂ ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਤੀਹ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਮਿਆਦ ਲਈ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ।<ref name="GuruNanak_BBC2">{{cite web|url=http://www.bbc.co.uk/religion/religions/sikhism/people/nanak.shtml|title=Guru Nanak: A brief overview of the life of Guru Nanak, the founder of the Sikh religion.}}</ref><ref>{{cite book|title=Sikh Twareekh|author=Harjinder Singh Dilgeer|publisher=The Sikh University Press|year=2008|location=Belgium & India}}</ref><ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=37i7uAYe6QEC&pg=PA125|title=Sikhism Today|author=Jagbir Johal|publisher=Bloomsbury Academic|year=2011|isbn=978-1-84706-272-7|pages=125 note 1}}</ref> ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾਅਵਿਆਂ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਭਾਰਤੀ ਮਿਥਿਹਾਸਕ ਦੇ ਮਾਉਂਟ ਸੁਮੇਰੂ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਮੱਕਾ, ਬਗਦਾਦ, ਅਚਲ ਬਟਾਲਾ ਅਤੇ ਮੁਲਤਾਨ ਦਾ ਦੌਰਾ ਵੀ ਕੀਤਾ।<ref name="CallewaertSnell1994p262">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=GrMwdEqHLzEC|title=According to Tradition: Hagiographical Writing in India|author1=Winand M. Callewaert|author2=Rupert Snell|publisher=Otto Harrassowitz Verlag|year=1994|isbn=978-3-447-03524-8|pages=26–27}}</ref> ਇਹਨਾਂ ਥਾਵਾਂ ਤੇ ਉਸਨੇ ਮੁਕਾਬਲੇਬਾਜ਼ ਸਮੂਹਾਂ ਨਾਲ ਧਾਰਮਿਕ ਵਿਚਾਰਾਂ ਤੇ ਬਹਿਸ ਕੀਤੀ। ਇਹ ਕਹਾਣੀਆਂ 19 ਵੀਂ ਅਤੇ 20 ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ ਤੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੋ ਗਈਆਂ, ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸੰਸਕਰਣਾਂ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਹਨ।<ref name="CallewaertSnell1994p262"/><ref name="Lorenzen1995p412">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=rpSxJg_ehnIC|title=Bhakti Religion in North India: Community Identity and Political Action|author=David N. Lorenzen|date=1995|publisher=State University of New York Press|isbn=978-0-7914-2025-6|pages=41–42, context: 37–43}}</ref>

1508 ਵਿੱਚ, ਨਾਨਕ ਨੇ [[ਬੰਗਾਲ]] ਦੇ ਸਿਲਹਟ ਖੇਤਰ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ।<ref>{{cite web|url=http://www.sikhiwiki.org/index.php/Gurdwaras_in_Bangladesh|title=Gurdwaras in Bangladesh|publisher=Sikhi Wiki}}</ref>

ਵਿਵਾਦ ਦਾ ਇੱਕ ਹੋਰ ਸਰੋਤ ਤੁਰਕੀ ਲਿਪੀ ਵਿੱਚ ਬਗਦਾਦ ਦੇ ਪੱਥਰ ਦਾ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਕੁਝ ਲੋਕ ਸਮਝਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਬਾਬੇ ਨਾਨਕ ਫਕੀਰ 1511-1515 ਵਿੱਚ ਉਥੇ ਸਨ, ਦੂਸਰੇ ਇਸ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ 1521–1522 ਦੱਸਦੇ ਹੋਏ ਕਰਦੇ ਹਨ (ਅਤੇ ਇਹ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਤੋਂ 11 ਸਾਲ ਦੂਰ ਮੱਧ ਪੂਰਬ ਵਿੱਚ ਰਿਹਾ), ਜਦੋਂ ਕਿ ਦੂਸਰੇ ਲੋਕ ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਪੱਛਮੀ ਵਿਦਵਾਨ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਪੱਥਰ ਦਾ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖ 19ਵੀਂ ਸਦੀ ਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪੱਥਰ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਭਰੋਸੇਯੋਗ ਸਬੂਤ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਨੇ 16 ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਬਗਦਾਦ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ ਸੀ।<ref>V. L. Ménage (1979), [https://www.jstor.org/stable/25210997 The "Gurū Nānak" Inscription at Baghdad], The Journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland, Cambridge University Press, No. 1, pages 16-21</ref> ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਪੱਥਰ ਤੋਂ ਪਰੇ, ਮੱਧ ਪੂਰਬ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਬਾਰੇ ਕੋਈ ਸਬੂਤ ਜਾਂ ਜ਼ਿਕਰ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਮੱਧ ਪੂਰਬ ਦੇ ਟੈਕਸਟ ਜਾਂ ਉਪ-ਲਿਖਤ ਰਿਕਾਰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਮਿਲਿਆ ਹੈ। ਦਾਅਵਿਆਂ ਤੇ ਅਤਿਰਿਕਤ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖ ਲਗਾਏ ਗਏ ਹਨ, ਪਰ ਕੋਈ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਲੱਭਣ ਅਤੇ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ ਹੈ।<ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=QhV5AAAAMAAJ|title=Sikhs and Sikhism|author=WH McLeod|publisher=Oxford University Press|year=2004|isbn=978-0-19-566892-6|pages=127–131}}</ref> ਬਗਦਾਦ ਦਾ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖ ਭਾਰਤੀ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖਣ ਦਾ ਅਧਾਰ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਕਿ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਮੱਧ ਪੂਰਬ ਵਿੱਚ ਗਏ ਸਨ, ਕੁਝ ਦਾਅਵਿਆਂ ਨਾਲ ਉਹ [[ਜੇਰੂਸਲਮ|ਯਰੂਸ਼ਲਮ]], [[ਮੱਕਾ]], [[ਵੈਟੀਕਨ ਸ਼ਹਿਰ|ਵੈਟੀਕਨ]], [[ਅਜ਼ਰਬਾਈਜਾਨ]] ਅਤੇ [[ਸੁਡਾਨ]] ਗਏ ਸਨ।<ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=yivKuDmDYksC|title=Comparative Religious And Philosophies: Anthropomorphlsm And Divinity|author=Mahinder N. Gulati|publisher=Atlantic Publishers|year=2008|isbn=978-81-269-0902-5|pages=316–319}}</ref>

ਆਪਣੀਆਂ ਯਾਤਰਾਵਾਂ ਬਾਰੇ ਨਾਵਲ ਦੇ ਦਾਅਵਿਆਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਦੇਹਾਂਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੇਹ ਮਿਟਣ ਵਰਗੇ ਦਾਅਵੇ ਵੀ ਬਾਅਦ ਦੇ ਸੰਸਕਰਣਾਂ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਹ ਸੂਫੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਪੀਰਾਂ ਬਾਰੇ ਚਮਤਕਾਰੀ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਰਗੀਆਂ ਹਨ। ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀਆਂ ਯਾਤਰਾਵਾਂ ਦੇ ਦੁਆਲੇ ਦੀਆਂ ਕਥਾਵਾਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਸਿੱਖ ਜਨਮ ਸਾਖੀਆਂ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਸਿੱਧੇ ਅਤੇ ਅਸਿੱਧੇ ਉਧਾਰ ਹਿੰਦੂ ਮਹਾਂਕਾਵਿ ਅਤੇ ਪੁਰਾਣਾਂ ਅਤੇ ਬੋਧੀ ਜਾਟਕ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚੋਂ ਹਨ।<ref name="Lorenzen1995p412"/><ref name="CallewaertSnell1994p28">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=GrMwdEqHLzEC|title=According to Tradition: Hagiographical Writing in India|author1=Winand M. Callewaert|author2=Rupert Snell|publisher=Otto Harrassowitz Verlag|year=1994|isbn=978-3-447-03524-8|pages=27–30}}</ref><ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=dKl84EYFkTsC|title=The Construction of Religious Boundaries: Culture, Identity, and Diversity in the Sikh Tradition|author=Harjot Oberoi|publisher=University of Chicago Press|year=1994|isbn=978-0-226-61593-6|pages=55}}</ref>

ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਚਾਰ ਯਾਤਰਾ ਕੀਤੀਆਂ
ਸੀ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਦਾਸੀਆਂ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਉਦਾਸੀਆਂ ਦੌਰਾਨ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਮੱਤਾਂ ਦੇ ਧਾਰਨੀ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਮਾਨਵਤਾ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰਨ ਦਾ ਉਪਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਸਮਝਾਇਆ ਕਿ ਮਨੁੱਖ-ਮਾਤਰ ਦੀ ਸੇਵਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਯਾਦ ਘਰ 'ਚ ਰਹਿ ਕੇ ਹੀ ਮਨੁੱਖ ਪਰਮ ਸਤਿ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਸੰਸਾਰ ਤੋਂ ਵੱਖ ਹੋ ਕੇ ਨਹੀਂ। ਇਸ ਉਪਦੇਸ਼ ਲਈ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਸਿੱਕਿਮ, ਭੁਟਾਨ, ਤਿੱਬਤ, ਸੁਮੇਰ ਪਰਬਤ, ਮਾਨਸਰੋਵਰ ਦੀ ਝੀਲ, ਬਦਰੀਨਾਥ, ਕੇਦਾਰਨਾਥ, ਜੋਸ਼ੀਮਠ, ਲੱਦਾਖ, ਅਮਰਨਾਥ, ਅਲਮੋੜਾ, ਬਾਗੇਸ਼ਵਰ, ਖਟਮੰਡੂ ਆਦਿ ਸਥਾਨਾਂ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਕੀਤੀ ਤੇ ਅੱਜ ਵੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਥਾਵਾਂ 'ਤੇ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਚਰਨਾਂ ਦੇ ਨਿਸ਼ਾਨ ਮਿਲਦੇ ਹਨ। 

ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਪਹਿਲੀ ਉਦਾਸੀ 1509 ਵਿਚ ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਲੋਧੀ ਤੋਂ ਅਰੰਭ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਇਹ ਉਦਾਸੀ ਸਭ ਤੋਂ ਲੰਮੀ ਸੀ। ਇਸ ਉਦਾਸੀ ਦੌਰਾਨ ਹੀ ਗੁਰੂ ਜੀ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ 'ਚ ਨਾਨਕ ਮਤੇ ਤੋਂ ਪੀਲੀਭੀਤ, ਸੀਤਾਪੁਰ, ਲਖਨਊ, ਇਲਾਹਾਬਾਦ, ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ, ਬਨਾਰਸ, ਪਟਨਾ, ਮਯਾ, ਸਿਲਹਟ, ਧੁਬੜੀ, ਗੁਹਾਟੀ, ਸਿਲਾਂਗ ਹੁੰਦੇ ਹੋਏ ਗੁਰੂ ਜੀ ਢਾਕਾ ਤੇ ਕਲਕੱਤਾ ਹੋ ਕੇ ਜਗਨਨਾਥਪੁਰੀ ਪਹੁੰਚੇ। ਜਗਨਨਾਥ ਤੋਂ ਸਮੁੰਦਰੀ ਤੱਟ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਚਲਦਿਆਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਗੁੰਟੂਰ, ਮਦਰਾਸ ਅਤੇ ਰਾਮੇਸ਼ਵਰ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਕੀਤੀ, ਜਿਥੋਂ ਉਹ ਲੰਕਾ ਪਹੁੰਚੇ ਅਤੇ ਜਾਫਨਾ ਦੇ ਰਾਣਾ ਸ਼ਿਵਨਾਥ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖੀ ਦੀ ਬਖਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ। ਲੰਕਾ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਸਮਾਪਤ ਕਰਕੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਕੋਚੀਨ ਪਹੁੰਚੇ, ਜਿੱਥੋਂ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ਕੀਤਾ। ਫਿਰ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨਾਨਕ ਝੀਰਾ, ਮਾਲਟੇਕਰੀ, ਨਾਂਦੇੜ, ਨਾਮਦੇਵ ਦੇ ਨਗਰ ਨਰਸੀ ਬਾਮਣੀ, ਭਗਤ ਤਿਰਲੋਚਨ ਦੇ ਨਗਰ ਵਾਰਸੀ ਹੁੰਦੇ ਹੋਏ ਔਕੇਸ਼ਵਰ ਪਹੁੰਚੇ ਤੇ ਉਥੋਂ ਉਹ ਇੰਦੌਰ, ਖੰਡਵਾ ਤੋਂ ਨਰਮਦਾ ਨਦੀ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਤੁਰਦੇ ਹੋਏ ਜਬਲਪੁਰ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਗਵਾਰੀਘਾਟ ਪਹੁੰਚੇ| ਇਸ ਲਈ ਇਹ ਸੰਭਵ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਭਰਮਾਂ ਨੂੰ ਤੋੜਨ ਅਤੇ ਕਰਮਕਾਂਡਾਂ 'ਚ ਫਸੇ ਹੋਏ ਜੀਵਾਂ ਨੂੰ ਸਿੱਧਾ ਰਾਹ ਵਿਖਾਉਣ ਲਈ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਇਥੇ ਠਹਿਰੇ ਹੋਣ। ਨਰਮਦਾ ਨਦੀ ਦੇ ਖੱਬੇ ਕਿਨਾਰੇ 'ਤੇ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਯਾਦਗਾਰ ਕਾਇਮ ਹੈ| ਅਪਰਕੰਟਕ ਜਿਥੋਂ ਨਰਮਦਾ ਨਿਕਲ ਦੀ ਹੈ, ਉਥੇ ਵੀ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਥਾਪਿਤ ਹੈ।

==ਵਾਰਸ==
ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਭਾਈ ਲਹਿਣਾ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਵਾਰਸ ਐਲਾਨਿਆ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਨਾਮ [[ਗੁਰ ਅੰਗਦ]] ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਜਿਸ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ "ਇਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਆਪਣਾ" ਜਾਂ "ਤੁਹਾਡਾ ਆਪਣਾ ਹਿੱਸਾ"। ਭਾਈ ਲਹਿਣੇ ਨੂੰ ਵਾਰਸ ਐਲਾਨਣ ਤੋਂ ਕੁਝ ਅਰਸੇ ਬਾਅਦ, ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ 22 ਸਤੰਬਰ 1539 ਨੂੰ [[ਕਰਤਾਰਪੁਰ]] ਵਿਖੇ 70 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰੇ ਫ਼ਾਨੀ ਦੁਨੀਆ ਤੋਂ ਰੁਖ਼ਸਤ ਹੋ ਗਏ।<ref>{{cite web|url=http://www.sikhs.org/guru1.htm |title=The Sikhism Home Page: Guru Nanak |publisher=Sikhs.org |accessdate=9 August 2009}}</ref>

== ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ ==

* [[ਆਸਾ ਦੀ ਵਾਰ]] 
* [[ਜਪੁਜੀ ਸਾਹਿਬ]] 
* [[ਸਿੱਖੀ]]
* [[ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ]]
* [[ਬੇਬੇ ਨਾਨਕੀ]]
* [[ਨਾਨਕਪੰਥੀ]]

== ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸਭਿਆਚਾਰ ਵਿੱਚ ==
2015 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪੰਜਾਬੀ ਫ਼ਿਲਮ ''ਨਾਨਕ ਸ਼ਾਹ ਫਕੀਰ'' ਰਿਲੀਜ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਜੀਵਨ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਨ ਸਰਤਾਜ ਸਿੰਘ ਪੰਨੂ ਨੇ ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਗੁਰਬਾਣੀ ਮੀਡੀਆ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਲਿਮਟਿਡ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਮਿਤ ਹੈ। ਲਿਮਿਟੇਡ ''ਰੂਪਕ: ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਦੀ ਇੱਕ ਟੇਪਸਟਰੀ'' ਨੌਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੀਆਂ ਯਾਤਰਾਵਾਂ ਬਾਰੇ ਇੱਕ 2021-22 ਦਸਤਾਵੇਜ਼ੀ ਹੈ।

== ਹਵਾਲੇ ==
{{ਹਵਾਲੇ|30em}}

== ਅੱਗੇ ਪੜ੍ਹੋ ==

* ''[[:en:Max Arthur Macauliffe|ਮੈਕਾਲਿਫ਼, ਮੈਕਸ]]'' ''(1909) ਦ ਸਿੱਖ ਰਿਲਿਜਨ ਭਾਗ ਪਹਿਲਾ'' 
* ''[[:en:Sahib Singh|ਸਿੰਘ, ਸਾਹਿਬ (ਪ੍ਰੋ.)]]'' ''ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ''

== ਬਾਹਰੀ ਕੜੀਆਂ ==

*[https://www.youtube.com/watch?v=bUarPFWcEF4&t=68s ਆਰ ਨਾਨਕ ਪਾਰ ਨਾਨਕ ਬੋਲ - ਦਿਲਜੀਤ ਦੋਸਾਂਝ]
*[http://www.sikhs.org/guru1.htm sikhs.org]
* https://mandillon.blogspot.com/?m=1
[https://web.archive.org/web/20070830205721/http://www.sikh-history.com/sikhhist/gurus/nanak1.html sikh-history.com]
* [http://www.srigurugranthsahib.org/audio/g1.htm srigurugranthsahib.org]{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਕਤੂਬਰ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}
* [[:en:Gurudwara Nagiana Sahib|Gurudwara Nagiana Sahib]]
* [https://www.nagiana-sahib.org/ nagiana-sahib.org/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190218021505/https://www.nagiana-sahib.org/ |date=2019-02-18 }}
{{ਸਿੱਖੀ}}

[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1469]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਧਰਮਾਂ ਦੇ ਬਾਨੀ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:Articles with hAudio microformats]]