ਗੁੜੀ ਪੜਵਾ

ਗੁੜੀ ਪੜਵਾ
A Gudhi is erected on Gudhi Padva
ਅਧਿਕਾਰਤ ਨਾਮ	Gudhi Padva or Samvatsar Padvo
ਮਨਾਉਣ ਵਾਲੇ	Hindus, Balinese, Mauritius new year
ਕਿਸਮ	Hindu lunar new year's Day
ਜਸ਼ਨ	ਪਹਿਲਾ ਦਿਨ
ਸ਼ੁਰੂਆਤ	Chaitra Shuddha Padyami
ਮਿਤੀ	ਮਾਰਚ/ਅਪ੍ਰੈਲ
ਬਾਰੰਬਾਰਤਾ	ਸਲਾਨਾ
ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ	Hindu calendar

ਗੁੜੀ ਪੜਵਾ ਹਿੰਦੂ ਕਲੰਡਰ ਅਨੁਸਾਰ ਨਵੇਂ ਸਾਲ ਅਤੇ ਚੇਤ ਮਹੀਨੇ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਦਿਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਪੜਵਾ ਸ਼ਬਦ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਦੇ (पड्ड्वा/पाड्ड्वो) ਪੜਵਾ ਤੋਂ ਬਣਿਆ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਚੰਦਰਮਾ ਦੇ ਚਮਕਣ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਪੜਾ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਵਿੱਚ "ਪ੍ਰਤਿਪਦ" (प्रतिपदा) ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਕਰਨਾਟਕ ਵਿੱਚ ਇਸਨੂੰ ਯੂਗਾਦੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਮਹਾਂਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿੱਚ ਇਸਨੂੰ ਗੁੜੀ ਪੜਵਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਇਸ ਦਿਨ ਨੌਜਵਾਨ ਨਵ ਸਾਲ ਦਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। 'ਗੁੜ੍ਹੀ' ਦਾ ਅਰਥ 'ਵਿਜਯ ਪਤਾਕਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਮਰਾਠੀ ਰਾਜਾ ਸ਼ਾਲੀਵਾਹਨ ਨੇ ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਸੈਨਿਕਾਂ ਦੀ ਸੈਨਾ ਨਾਲ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਸ਼ਤਰੂਆਂਨੂੰ ਹਰਾਇਆ। 'ਯੁਗ' ਅਤੇ 'ਆਦਿ' ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਤੋਂ ਯੁਗਾਦਿ' ਬਣਦਾ ਹੈ ।ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਵਿੱਚ 'ਯੂਗਾਦੀ' ਅਤੇ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿੱਚ ਇਹ ਪਰਵ 'ਗੁਡੀਪੜਵਾ ਭਾਵ ਪੰਜਾਬੀ ਨਵੇਂ ਸਾਲ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਮਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਵੇਰਵਾ

ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਦਿਨ ਬ੍ਰਹਮਾ ਨੇ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਬ੍ਰਹਮਾਜੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਏ ਗਏ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਦੇਵੀ-ਦੇਵਤਿਆਂ, ਯਕਸ਼-ਰਾਕਸ਼, ਗੰਧਰਵ, ਰਿਸ਼ੀ-ਮੁਨੀ, ਸੰਤ, ਨਦੀਆਂ, ਪਹਾੜ, ਜਾਨਵਰ, ਪੰਛੀ ਅਤੇ ਕੀੜੇ-ਮਕੌੜਿਆਂ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਇਲਾਜ ਦੀ ਵੀ ਪੂਜਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦਿਨ ਤੋਂ ਨਵਾਂ ਸਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਤਾਰੀਖ ਨੂੰ 'ਨਵ ਸੰਵਤਸਰ' ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਚੇਤ ਹੀ ਇੱਕੋ ਇੱਕ ਮਹੀਨਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਰੁੱਖ ਅਤੇ ਵੇਲਾਂ ਖਿੜਦੀਆਂ ਹਨ। ਸ਼ੁਕਲ ਪਖਸ਼ ਦੇ ਦਿਨ ਨੂੰ ਚੰਦਰਮਾ ਦੇ ਪੜਾਅ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਦਿਨ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਚੰਦਰਮਾ ਖੁਦ ਪੌਦਿਆਂ ਨੂੰ ਸੋਮਰਾਸ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਜੀਵਨ ਦਾ ਮੁੱਖ ਆਧਾਰ ਹੈ। ਇਸਨੂੰ ਦਵਾਈਆਂ ਅਤੇ ਪੌਦਿਆਂ ਦਾ ਰਾਜਾ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸੇ ਲਈ ਇਸ ਦਿਨ ਨੂੰ ਸਾਲ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਕਰਨਾਟਕ ਅਤੇ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿੱਚ, ਸਾਰੇ ਘਰਾਂ ਨੂੰ ਅੰਬ ਦੇ ਦਰੱਖਤ ਦੇ ਪੱਤਿਆਂ ਤੋਂ ਬਣੇ ਹਾਰਾਂ ਨਾਲ ਸਜਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਜੀਵਨ ਦੀ ਕਾਮਨਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਇਹ ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ ਅਤੇ ਚੰਗੀ ਫ਼ਸਲ ਦਾ ਵੀ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ। ਪੰਚਾਂਗ 'ਯੂਗਾਦੀ' ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਿਨ, ਮਹਾਨ ਗਣਿਤ-ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਭਾਸਕਰਚਾਰਿਆ ਨੇ ਸੂਰਜ ਚੜ੍ਹਨ ਤੋਂ ਸੂਰਜ ਡੁੱਬਣ ਤੱਕ ਦਿਨ, ਮਹੀਨਾ ਅਤੇ ਸਾਲ ਦੀ ਗਣਨਾ ਕਰਕੇ 'ਪੰਚਾਂਗ' ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਚੇਤ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਸ਼ੁਕਲ ਪ੍ਰਤੀਪਦਾ ਨੂੰ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿੱਚ ਗੁੜੀ ਪੜਵਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਗੁੜੀ ਪੜਵਾ ਨੂੰ ਸਾਲ ਦੇ ਸਾਢੇ ਤਿੰਨ ਸ਼ੁਭ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਇੱਕ ਲੋਕ-ਕਥਾ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ਾਲੀਵਾਹਨ (ਸਤਵਾਹਨ) ਨਾਮਕ ਇੱਕ ਮਰਾਠੀ ਰਾਜੇ ਨੇ ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਦੀ ਇੱਕ ਫੌਜ ਬਣਾਈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਉੱਤੇ ਪਾਣੀ ਛਿੜਕ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਜੀਵਨ ਫੂਕਿਆ ਅਤੇ ਇਸ ਫੌਜ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਉਸਨੇ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ (ਸ਼ਕਾਂ) ਨੂੰ ਹਰਾਇਆ। ਇਤਿਹਾਸਕ ਸਬੂਤ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਸ਼ਾਲਿਵਾਹਨ ਇੱਕ ਰਾਜਾ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਵੱਡੀ ਫੌਜ ਨੇ ਸ਼ਾਕਾਂ ਨਾਮਕ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਨੂੰ ਹਰਾਇਆ ਸੀ। ਅਤੇ ਮਰਾਠੀ ਸਾਮਰਾਜ ਦਾ ਵਿਸਥਾਰ ਕੀਤਾ। ਰਾਜਾ ਸ਼ਾਲੀਵਾਹਨ ਦੇਵੀ ਦਾ ਉਪਾਸਕ ਸੀ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸਨੇ ਦੇਵੀ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸ਼ਾਲ ਭੇਟ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਤਵਾਹਨ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਸੱਤ ਚੱਕਰਾਂ (ਸ਼ਤਵਾਹਨ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਸੱਤ ਚੱਕਰ) ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਰੱਖਦੇ ਸਨ। ਇਸ ਲਈ ਉਸਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਸ਼ਤਵਾਹਨ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਪਰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਇਸਨੂੰ ਸ਼ਾਲੀਵਾਹਨ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਪਰ ਸ਼ਾਲੀਵਾਹਨ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਗੁੜੀ ਹੁੰਦਾ ਸੀ, ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਝੰਡਾ, ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਉੱਪਰ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਆਕਾਰ ਦਾ ਘੜਾ, ਜੋ ਕੁੰਡਲਨੀ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਸੀ। ਉਹ ਕੁੰਡਲਨੀ ਦਾ ਉਪਾਸਕ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਕੁੰਡਲਨੀ ਨੂੰ ਪਛਾਣਿਆ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਪੂਜਾ ਕੀਤੀ [1]। ਇਸ ਜਿੱਤ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਕ ਵਜੋਂ, ਸ਼ਾਲਿਵਾਹਨ ਸ਼ਾਕ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਦਿਨ ਭਗਵਾਨ ਰਾਮ ਨੇ ਦੱਖਣ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਬਾਨਰ ਰਾਜਾ ਬਾਲੀ ਦੇ ਜ਼ਾਲਮ ਰਾਜ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਕਰਵਾਇਆ ਸੀ। ਬਾਲੀ ਦੇ ਆਤੰਕ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਹੋਏ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਹਰ ਘਰ ਵਿੱਚ ਜਸ਼ਨ ਮਨਾਇਆ ਅਤੇ ਝੰਡੇ (ਗੁੜੀਆ) ਲਹਿਰਾਏ। ਅੱਜ ਵੀ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿੱਚ ਘਰ ਦੇ ਵਿਹੜੇ ਵਿੱਚ ਗੁੜੀ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਪ੍ਰਥਾ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਹੈ। ਇਸੇ ਲਈ ਇਸ ਦਿਨ ਦਾ ਨਾਮ ਗੁੜੀ ਪੜਵਾ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ। ਇਸੇ ਲਈ ਇਸਨੂੰ ਮਰਾਠੀ ਨਵਾਂ ਸਾਲ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।