ਗੋਂਦੀ ਭਾਸ਼ਾ
ਗੋਂਦੀ (ਗੋਧੀ) ਇੱਕ ਸਾਊਥ ਸੈਂਟਰਲ ਦ੍ਰਵਿਡਿਆਈ ਭਾਸ਼ਾ ਹੈ। ਜੋ ਲਗਪਗ 20 ਮਿਲੀਅਨ ਗੋਂਦ ਲੋਕਾਂ[1] ਦੁਆਰਾ ਬੋਲੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਗੁਜਰਾਤ, ਤੇਲੰਗਾਨਾ, ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ, ਛੱਤੀਸਗੜ੍ਹ, ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਗੁਆਂਢੀ ਸੂਬਿਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਲਗਦੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ. ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਹ ਗੌਂਡ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਹੈ। ਕੇਵਲ ਗੌਂਡ ਦੇ ਪੰਜਵੇਂ ਹਿੱਸੇ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਬੋਲਦੀ ਹੈ। ਜਿਸ ਨਾਲ ਇਹ ਵਿਨਾਸ਼ਕਾਰੀ ਹੋਣ ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਗੋਂਡੀ ਦੇ ਕੋਲ ਇੱਕ ਅਮੀਰ ਲੋਕ ਸਾਹਿਤ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੇ ਉਦਾਹਰਣ ਵਿਆਹ ਦੇ ਗੀਤ ਅਤੇ ਨਰਾਜ਼ ਹਨ।
ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ[ਸੋਧੋ]
ਗੌਂਡੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਦੋ-ਲਿੰਗੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਹੈ। ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਮਰਦਾਂ ਜਾਂ ਗ਼ੈਰ-ਸਾਧਾਰਣ ਜਿਹੀਆਂ ਹਨ। ਗੋਂਡੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਆਵਾਜ਼ੀਂ ਰੁਕੇ (ਜੀ, ਜੇ, ਡ, ਡੀ, ਬੀ) ਅਤੇ ਐਪੀਰੀਟੇਡ ਸਟਾਪਸ (ਘ, ਜੀ.ਐੱਚ, ਡਹ, ਡੀਐਚ, ਬੀ ਐੱਚ) ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਟੋ-ਦ੍ਰਵਿਡੀਆ ਦੇ ਮੂਲ ਭਾਸ਼ਾ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਚਲੇ ਗਏ ਹਨ।
ਉਪਭਾਸ਼ਾ[ਸੋਧੋ]
ਜਿਆਦਾਤਰ ਗੋੰਡੀ ਦੀਆਂ ਉਪਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਅਜੇ ਵੀ ਨਿਰਮਲ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦਰਜ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਵਰਣਨ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਹੋਰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਉਪਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਹਨ ਦੁਰਾਲਾ, ਕੋਯਾ, ਮਦੀਆ, ਮੁਰਿਆ ਅਤੇ ਰਾਜ ਗੌਂਡ. ਕੁਝ ਬੁਨਿਆਦੀ ਧੁਨੀਆਤਮਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਦੱਖਣ ਪੂਰਬ ਤੋਂ ਉੱਤਰ-ਪੱਛਮੀ ਉਪ-ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਨੂੰ ਵੱਖ ਕਰਦੀਆ ਹਨ। ਇੱਕ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਮੁਢਲੀਆਂ ਸ਼ੁਰੂਆਤਾਂ ਦਾ ਇਲਾਜ, ਜੋ ਉੱਤਰੀ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਗੋਂਡੀ ਵਿੱਚ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਕਿ ਦੱਖਣ ਅਤੇ ਪੂਰਬ ਵੱਲ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ; ਕੁਝ ਹੋਰ ਉਪਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਪੂਰੀ ਤਰਾਂ ਗਵਾਚ ਗਿਇਆ ਹਨ। ਗੌਂਡੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਦੂਜੀਆਂ ਡਾਇਲੈਕਟਲ ਫਰਕ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਆਰ ਦੇ ਬਦਲਾਅ ਹਨ ਜੋ ਆਰੰਭਿਕ ਨਾਲ ਹਨ ਅਤੇ ਈ ਅਤੇ ਓ ਦੇ ਬਦਲਾਵ ਹਨ।
ਲਿਖਣਾ[ਸੋਧੋ]
ਗੋਂਡੀ ਲਿਖਤ ਨੂੰ ਦੋ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ: ਜੋ ਕਿ ਗ਼ੈਰ-ਸਥਾਨਕ ਸਕਰਿਪਟਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਹ ਮੂਲ ਸਦੀਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਨ।।
ਰਵਾਇਤੀ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਇੱਕ ਵਿਆਪਕ ਮੂਲ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਘਾਟ ਕਾਰਨ, ਗੋਂਡੀ ਦੇਵਨਾਗਰੀ ਅਤੇ ਤੇਲਗੂ ਲਿਪੀ ਵਿੱਚ ਲਿਖੀ ਗਈ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਗੈਰ-ਮੂਲ ਲਿਪੀਆਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ ਜੋ ਗੌਂਡੀ ਲਿਖਣ ਲਈ ਵਰਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ।।
ਗੋਂਡੀ ਲਈ ਮੂਲ ਲਿਪੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਯਤਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। 1928 ਵਿਚ, ਮੁਨਸ਼ੀ ਮੰਗਲ ਸਿੰਘ ਮਸੂਰਾਮ ਨੇ ਬ੍ਰਾਹਮੀ ਅੱਖਰਾਂ ਅਤੇ ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਦੇ ਅੱਖਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਉਸੇ ਮੂਲ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮੂਲ ਲਿਪੀ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ।[2] ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇਹ ਸਕਰਤੀ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵਰਤੀ ਨਹੀਂ ਗਈ ਸੀ, ਅਤੇ ਜਿਆਦਾਤਰ ਗੌਂਡ ਅਨਪੜ੍ਹ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।
ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਓਰੀਐਂਟਲ ਮੈਨੂਸਕ੍ਰਿਪਟਸ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ ਐਂਡ ਰਿਸਰਚ ਸੈਂਟਰ ਆਫ ਇੰਡੀਆ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਇਸ ਸਕਰਿਪਟ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਦਰਜਨ ਖਰੜਿਆਂ ਦੀਆਂ ਲੱਭੀਆਂ ਗਈਆਂ ਸਨ। ਇਸ ਸਕਰਿਪਟ ਨੂੰ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਨੂੰ ਗੌਂਡੀ ਲੋਕਾਂ ਵਿਚਾਲੇ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਪੜਾਅ ਵਿੱਚ ਹੈ।
ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]
- Jump up^ Beine, David K. 1994. A Sociolinguistic Survey of the Gondi-speaking Communities of Central।ndia. M.A. thesis. San Diego State University. chpt. 1
- Jump up^ Preliminary Proposal to Encode the Gondi Script in the UCS Archived 2021-03-23 at the Wayback Machine.
- ↑ [Beine, David K. 1994. A Sociolinguistic Survey of the Gondi-speaking Communities of Central।ndia. M.A. thesis. San Diego State University. chpt. 1 "internet"].
{{cite news}}: Check|url=value (help); Cite has empty unknown parameter:|dead-url=(help) - ↑ [Preliminary Proposal to Encode the Gondi Script in the UCS Preliminary Proposal to Encode the Gondi Script in the UCS].
{{cite web}}: Check|url=value (help); Missing or empty|title=(help)