ਜ਼ੈਤੂਨ ਬਾਨੋ
ਜ਼ੈਤੂਨ ਬਾਨੋ (18 ਜੂਨ 1938 – 14 ਸਤੰਬਰ 2021), ਜਿਸਨੂੰ ਜ਼ੈਤੂਨ ਬਾਨੋ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇੱਕ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਕਵੀ, ਛੋਟੀ ਕਹਾਣੀ ਲੇਖਕ, ਨਾਵਲਕਾਰ, ਪ੍ਰਸਾਰਕ, ਅਤੇ ਖੈਬਰ ਪਖਤੂਨਖਵਾ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਵਕੀਲ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪਸ਼ਤੋ ਅਤੇ ਉਰਦੂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ। ਕਈ ਵਾਰ, ਉਸਨੂੰ ਖਾਤੂਨ-ਏ-ਅਵਲ (ਪਹਿਲੀ ਔਰਤ) ਜਾਂ "ਪਸ਼ਤੋ ਗਲਪ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਔਰਤ" ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਇੱਕ ਆਨਰੇਰੀ ਖਿਤਾਬ ਜੋ ਉਸਨੂੰ ਪਸ਼ਤੂਨਾਂ ਦੇ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਉਸਦੇ ਯੋਗਦਾਨ ਦੇ ਸਨਮਾਨ ਵਿੱਚ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸਨੇ 24 ਤੋਂ ਵੱਧ ਕਿਤਾਬਾਂ ਲਿਖੀਆਂ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਸਦੀ ਪਹਿਲੀ ਛੋਟੀ ਕਹਾਣੀ ਹਿੰਦਾਰਾ (ਸ਼ੀਸ਼ਾ) ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ ਜੋ ਪਸ਼ਤੋ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਲਿਖਤਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ।[1][2][3]
ਉਸ ਦਾ ਜਨਮ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਪਿਸ਼ਾਵਰ ਦੇ ਪਿੰਡ ਸੁਫੈਦ ਢੇਰੀ ਵਿੱਚ ਪੀਰ ਸੱਯਦ ਸੁਲਤਾਨ ਮਹਿਮੂਦ ਸ਼ਾਹ ਦੇ ਘਰ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਤਾਜ ਸਈਦ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਇੱਕ ਪਸ਼ਤੋ ਕਵੀ ਪੀਰ ਸਈਅਦ ਅਬਦੁਲ ਕੁਦੁਸ ਟੁੰਡਰ ਦੀ ਪੋਤੀ ਸੀ।[4] ਉਸ ਨੂੰ ਕਈ ਵਾਰ ਪਹਿਲੀ ਪਸ਼ਤੋ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸਨੇ ਪਸ਼ਤੂਨ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਸਮਾਜਿਕ ਮੁੱਦਿਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਰਾਹੀਂ ਸੰਬੋਧਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ।[5]
ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਪਿਛੋਕੜ[ਸੋਧੋ]
ਜ਼ੈਤੂਨ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਸਕੂਲੀ ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਮੈਟ੍ਰਿਕ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਇੱਕ ਸਕੂਲ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ, ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਵਜੋਂ ਪਸ਼ਤੋ ਅਤੇ ਉਰਦੂ ਵਿੱਚ ਇਸਲਾਮੀਆ ਕਾਲਜ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ[4] ਤੋਂ ਮਾਸਟਰ ਡਿਗਰੀ[1] ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਆਪਣੀ ਸਿੱਖਿਆ ਪੂਰੀ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਨੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਿਦਿਅਕ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਾਇਆ, ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਬ੍ਰੌਡਕਾਸਟਿੰਗ ਕਾਰਪੋਰੇਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਈ ਜਿੱਥੇ ਉਸਨੇ ਇੱਕ ਨਿਰਮਾਤਾ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ।[1] ਲਿਖਤਾਂ ਵਿੱਚ ਡੈਬਿਊ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਉਹ ਰੇਡੀਓ ਪਾਕਿਸਤਾਨ[6] ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਕਾਰਪੋਰੇਸ਼ਨ, ਇੱਕ ਸਰਕਾਰੀ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਚੈਨਲ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਹੋਈ ਸੀ।
ਸਾਹਿਤਕ ਕਰੀਅਰ[ਸੋਧੋ]
ਬਾਨੋ ਨੇ ਆਪਣੇ ਕੈਰੀਅਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ 1958 ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਸੀ ਜਦੋਂ ਉਹ ਨੌਵੀਂ ਜਮਾਤ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹ ਰਹੀ ਸੀ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਕਹਾਣੀ ਹਿੰਦਰਾ (ਸ਼ੀਸ਼ਾ) ਨਾਲ। 1958 ਅਤੇ 2008 ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ, ਉਸਨੇ ਉਰਦੂ ਅਤੇ ਪਸ਼ਤੋ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਗਲਪ ਦੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਅਤੇ ਛੋਟੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਲਿਖੀਆਂ। ਉਸਦੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨਾਂ ਵਿੱਚ ਮਾਤ ਬੰਗਰੀ, ਖ਼ੂਬੁਨਾ (1958), ਜੁਆਂਡੀ ਘਮੂਨਾ (1958), ਬਰਗੇ ਆਰਜ਼ੂ (1980), ਅਤੇ ਵਕਤ ਕੀ ਦੇਹਲੀਜ਼ ਪਰ (1980) ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਹੋਰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨਾਂ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ 1958 ਅਤੇ 2017 ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਲਿਖੀਆਂ ਦਾ ਸ਼ਗੂ ਮਜ਼ਲ (ਆੰਦਸ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਯਾਤਰਾ) ਸਿਰਲੇਖ ਵਾਲੀਆਂ ਛੋਟੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀਆਂ। ਉਸਨੇ ਪਸ਼ਤੋ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ ਇੱਕ ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਮੰਜੀਲਾ (ਸਿਰ ਦਾ ਗੱਦਾ) ਲਿਖਿਆ ਜੋ 2006 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਲਿਖਣ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਉਸਨੂੰ ਕਈ ਰੇਡੀਓ ਅਤੇ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਨਾਟਕਾਂ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਉਣ ਦਾ ਸਿਹਰਾ ਵੀ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[7]
ਮੌਤ[ਸੋਧੋ]
14 ਸਤੰਬਰ 2021 ਨੂੰ ਪੇਸ਼ਾਵਰ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਲੇਡੀ ਰੀਡਿੰਗ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿੱਚ ਉਸਦੀ ਗੰਭੀਰ ਹਾਲਤ ਦੇ ਚੱਲਦਿਆਂ ਉਸਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ।[8][9][10]
ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]
- ↑ 1.0 1.1 1.2 Shinwari, Sher Alam (11 May 2019). "Zaitoon Bano, 'first lady of Pashto fiction', says women writers have more freedom than ever before". Images.
- ↑ Report, Bureau (26 October 2016). "Zaitoon Bano a strong Pakhtun feminine voice". DAWN.COM.
- ↑ "British Pukhtun Association arranges function". www.thenews.com.pk.
- ↑ 4.0 4.1 "Tales of the times : The bold and the literary". tribune.com.pk. 9 March 2014.
- ↑ "Pushto literature: The will to change". DAWN.COM. 29 August 2010.
- ↑ "'Radio Pakistan has always promoted arts, culture of provinces' | Pakistan Today". www.pakistantoday.com.pk.
- ↑ ""Pashtun women still need a strong voice" | Literati | thenews.com.pk". www.thenews.com.pk.
- ↑ "Pashto, Urdu prolific writer Zaitoon Bano passes away". Associated Press Of Pakistan. 2021-09-14. Retrieved 2021-09-14.
- ↑ Report, Bureau (2021-09-15). "Fiction writer Zaitoon Bano dies at 83". DAWN.COM. Retrieved 2021-09-15.
- ↑ اردو, گلوبلی (September 14, 2021). "پشتو اور اردو کی مشہور مصنفہ زیتون بانو انتقال کر گئیں". Urdu Globally. Urdu Globally. Archived from the original on ਸਤੰਬਰ 14, 2021. Retrieved September 14, 2021.