ਜੀ. ਐੱਸ. ਸੋਹਨ ਸਿੰਘ
ਜੀ.ਐਸ.ਸੋਹਨ ਸਿੰਘ | |
|---|---|
 ਜੀ.ਐਸ.ਸੋਹਨ ਸਿੰਘ ਦੀ ਉਸਦੇ ਸਪੁੱਤਰ ਸਤਪਾਲ ਸਿੰਘ ਦਾਨਿਸ਼ ਦੁਆਰਾ ਲਈ ਗਈ ਤਸਵੀਰ | |
| ਜਨਮ | ਅਗੱਸਤ 1914 ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਪੰਜਾਬ |
| ਮੌਤ | 28 ਫਰਵਰੀ 1999 |
| ਸੰਗਠਨ | ਜੀ.ਐਸ.ਸੋਹਨ ਕਲਾਕਾਰ ਸਿੰਘ ਯਾਦਗਾਰੀ ਟਰੱਸਟ |
| ਲਈ ਪ੍ਰਸਿੱਧ | ਸਿੱਖ ਕਲਾਕਾਰ |
| ਬੱਚੇ | ਸੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ (ਸਪੁੱਤਰ) ਸਤਪਾਲ ਸਿੰਘ ਦਾਨਿਸ਼ ( ਸਪੁੱਤਰ) ਹਰਦੀਪ ਸਿੰਘ ( ਪੋਤਰਾ) |
| Parent | ਗਿਆਨ ਸਿੰਘ ਨੱਕਾਸ਼ (ਪਿਤਾ) |
| ਵੈੱਬਸਾਈਟ | http://art-heritage.com/ |
ਜੀ. ਐਸ. ਸੋਹਨ ਸਿੰਘ (ਅਗਸਤ 1914-28 ਫਰਵਰੀ 1999) ਇੱਕ ਪੰਜਾਬੀ ਸਿੱਖ ਕਲਾਕਾਰ ਸੀ।[1][2][3]
ਜੀਵਨੀ
[ਸੋਧੋ]ਸੋਹਨ ਸਿੰਘ ਦਾ ਜਨਮ ਅਗਸਤ 1914 ਵਿੱਚ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ, ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਪੰਜਾਬ (ਹੁਣ ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ) ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ।[4] ਉਹ ਪੰਜਾਬੀ ਕਲਾਕਾਰ ਗਿਆਨ ਸਿੰਘ ਨੱਕਾਸ਼ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਅਤੇ ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਦਾ ਇੱਕ ਸਿੱਖਿਆਰਥੀ ਸੀ।[2] ਉਸ ਨੇ ਮਿਡਲ ਸਟੈਂਡਰਡ ਤੱਕ ਸਰਕਾਰੀ ਹਾਈ ਸਕੂਲ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿਖੇ ਪਡ਼੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ।[3] ਉਸ ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਗਿਆਨ ਸਿੰਘ ਦੁਆਰਾ ਰਵਾਇਤੀ ਸਿੱਖ ਸਕੂਲ ਆਫ਼ ਆਰਟ ਵਿੱਚ ਸਿਖਿਆ ਦਿੱਤੀ ਗਈ,ਪਰ ਇਸ ਦੀ ਬਜਾਏ ਸੋਹਨ ਸਿੰਘ ਨੇ ਇਸ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਕੈਨਵਸ ਉੱਤੇ ਤੇਲ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੀ ਚੋਣ ਕੀਤੀ।[5] ਉਸ ਨੂੰ ਕਾਂਗਡ਼ਾ, ਪਹਾਡ਼ੀ ਅਤੇ ਮੁਗਲ ਸਕੂਲ ਆਫ਼ ਪੇਂਟਿੰਗ ਵੀ ਸਿਖਾਈ ਗਈ ਸੀ।[4] ਸੰਨ 1932 ਵਿੱਚ, ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦੁਰ ਦਾ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਚਿੱਤਰ ਬਣਾਇਆ ਜੋ ਜਨਤਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਸਫਲਤਾ ਸੀ ਅਤੇ ਇੱਕ ਕਲਾਕਾਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਕਰੀਅਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ।[3] ਉਸਨੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸਿੱਖ ਸ਼ਖਸੀਅਤਾਂ ਦੀਆਂ ਸੈਂਕਡ਼ੇ ਤਸਵੀਰਾਂ ਚਿਤਰਤ ਕੀਤੀਆਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਰਾਮ ਦਾਸ, ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ, ਜੱਸਾ ਸਿੰਘ ਰਾਮਗਡ਼੍ਹੀਆ ਅਤੇ ਭਾਈ ਕਨ੍ਹਈਆ ਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।[6][2] ਉਸ ਦੀ ਪੇਂਟਿੰਗ ਦੀ ਸ਼ੈਲੀ ਯਥਾਰਥਵਾਦੀ ਸੀ, ਜੋ ਲੈਂਡਸਕੇਪਾਂ, ਭਾਰਤੀ ਸਮਾਰਕਾਂ, ਪੋਰਟਰੇਟ ਅਤੇ ਕਲਪਨਾਸ਼ੀਲ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਉੱਤੇ ਕੇਂਦਰਤ ਸਨ।[4][5]
ਵਿਰਾਸਤ
[ਸੋਧੋ]ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦੋ ਪੁੱਤਰ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਨਾਮ ਸੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ (ਜਨਮ 1938) ਅਤੇ ਸਤਪਾਲ ਸਿੰਘ 'ਦਾਨਿਸ਼' (ਜਨਮ 1949) ਸੀ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਬਾਅਦ ਵਾਲਾ ਨਾਂ ਸਿੱਖ ਕਲਾ ਵਿਰਾਸਤ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਬਾਰੇ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੈ।[2][5] ਸੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਦਾਦਾ ਗਿਆਨ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੇ ਬਾਰੇ ਯਾਦ ਹੈ।[2] ਸੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਸੋਹਨ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਬਲਾਕ ਪ੍ਰਿੰਟਿੰਗ (ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਮੋਨੋਕ੍ਰੋਮ ਅਤੇ ਟ੍ਰਾਈ-ਕਲਰ) ਬਾਰੇ ਸਿੱਖਿਆ।[2] ਸੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਆਪਣੇ ਆਪ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਫਲ ਅਤੇ ਨਿਪੁੰਨ ਕਲਾਕਾਰ ਅਤੇ ਫੋਟੋਗ੍ਰਾਫਰ ਬਣ ਗਿਆ।[2] ਸੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਆਪਣੇ ਪੂਰਵਜਾਂ ਦੁਆਰਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਗਈ ਕਲਾ ਵਿਰਾਸਤ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਣ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸਰਗਰਮ ਸੀ।[2][5]
ਸਤਪਾਲ ਸਿੰਘ 'ਦਾਨਿਸ਼' ਪ੍ਰੈੱਸ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਇੱਕ ਨਿਪੁੰਨ ਫੋਟੋਗ੍ਰਾਫਿਕ ਪੱਤਰਕਾਰ ਬਣ ਗਿਆ।ਉਸ ਨੇ ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਬਲੂ ਸਟਾਰ, ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਬਲੈਕ ਥੰਡਰ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿਦਰੋਹ ਵਰਗੀਆਂ ਕਈ ਇਤਿਹਾਸਕ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਖਿੱਚੀਆਂ ਅਤੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ।[5] ਉਹ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਸੋਹਨ ਸਿੰਘ ਵਾਂਗ ਇੱਕ ਯਥਾਰਥਵਾਦੀ ਚਿੱਤਰਕਾਰ ਬਣ ਗਿਆ।[1] ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਉਹ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਕਵਿਤਾ ਲਿਖਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ-ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਅਖ਼ਬਾਰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਲੇਖਕ ਵੀ ਹੈ।[1][5]
ਸੋਹਨ ਦਾ ਪੋਤਾ, ਹਰਦੀਪ ਸਿੰਘ, ਪਰਿਵਾਰਕ ਵਿਰਾਸਤ ਨੂੰ ਜਾਰੀ ਰੱਖ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇੱਕ ਚਿੱਤਰਕਾਰ ਵੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੀ ਗੁਰਮੁਖੀ ਕੈਲੀਗ੍ਰਾਫੀ ਵਿੱਚ ਵੀ ਦਿਲਚਸਪੀ ਹੈ।[2][7][5] ਹਰਦੀਪ ਸਿੰਘ ਨੇ ਗੁਰਮੁਖੀ ਲਿਖਣ ਦੇ ਰਵਾਇਤੀ ਲੜੀਵਾਰ ਢੰਗ ਨਾਲ ਕੈਲੀਗ੍ਰਾਫੀ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਦਾ ਮੂਲ ਸ਼ਬਦ ਲੜੀਵਾਰ ਹੈ।[3] ਉਸ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਅਤੇ ਗੁਰਮੁਖੀ ਕੈਲੀਗ੍ਰਾਫੀ ਉੱਤੇ ਆਪਣਾ ਖੁਦ ਦਾ ਫੌਂਟ ਸੈੱਟ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤ ਵੀ ਬਣਾਇਆ ਹੈ।[3][5]
ਜੀ. ਐਸ. ਸੋਹਨ ਸਿੰਘ ਆਰਟਿਸਟ ਮੈਮੋਰੀਅਲ ਟਰੱਸਟ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਨਾਮ ਤੇ ਚਲਦੀ ਸੰਸਥਾ ਹੈ ਜਿਸ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਪੁੱਤਰਾਂ ਅਤੇ ਪੋਤੇ ਨੇ ਸਿੱਖ ਸਕੂਲ ਆਫ਼ ਆਰਟ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਤ ਕਰਨ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਸੀ।[2]
ਇੱਕ ਪੋਤੀ, ਕਿਰਨਦੀਪ ਕੌਰ ਨੇ ਦੋ ਪੰਜਾਬੀ ਕਿਤਾਬਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਹਨ, ਇੱਕ ਸੋਹਨ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ 'ਤੇ, ਦਰਵੇਸ਼ ਚਿੱਤਰਕਰ (2015) ਜੀ. ਐਸ. ਸੋਹਨ ਸਿੱਘ' ਤੇ, ਅਤੇ ਹਸਤਾਖਰ ਭਾਈ ਜਸਵੰਤ ਸਿੰਘ 'ਤੇ ਇੱਕ "ਹਜ਼ੂਰੀ ਰਾਗੀ"।[5]
ਕਿਤਾਬਾਂ
[ਸੋਧੋ]- ਗਿਆਨ ਚਿੱਤਰਾਵਲੀਃ ਸਵਰਗੀ ਭਾਈ ਗਿਆਨ ਸਿੰਘ ਨਕਾਸ਼ ਦੇ ਮਾਸਟਰਪੀਸ (1956) [8][2]
- ਜੀ. ਐਸ. ਸੋਹਨ ਸਿੰਘ ਦੀ ਚਿਤਰਕਲਾ ਦਾ ਖੁਲਾਸਾ (1971) [1][2][2]
- ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ-ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਪਵਿੱਤਰ ਸ਼ਹਿਰ [2][2]
- ਤੀਰਥ ਯਾਤਰਾ ਦੇ ਪਵਿੱਤਰ ਸਥਾਨ [2][2]
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ "G.S. Sohan Singh". Gateway To Sikhism (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ (ਅਮਰੀਕੀ)). 2006-06-19. Retrieved 2020-07-10.
- ↑ 2.0 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6 2.7 2.8 Bakshi, Artika Aurora; Dhillon, Ganeev Kaur (2021). "The Mural Arts of Panjab". Nishaan Nagaara Magazine (2021 annual issue). pp. 46–51. PDF. Retrieved 2023-05-26.
- ↑ 3.0 3.1 Walia, Varinder (1 December 2005). "The rich life of an artist who was a pauper". The Tribune.
- ↑ "G.S. Sohan Singh Artist – Art Heritage" (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ (ਅਮਰੀਕੀ)). Retrieved 2020-07-13.
- ↑ 5.0 5.1 5.2 5.3 5.4 5.5 5.6 5.7 5.8 Kaur, Maneet (5 December 2018). "Mohrakashi and the Naqqashes of Harmandir Sahib - Overview". Sahapedia.
- ↑ Service, Tribune News. "Book on GS Sohan Singh released". Tribuneindia News Service (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Retrieved 2020-07-10.[permanent dead link]
- ↑ "Gurbani rendered in calligraphy". DNA India (republished by Sikh Net). 28 December 2009.
- ↑ Chilana, Rajwant Singh (2006-01-16). International Bibliography of Sikh Studies (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Springer Science & Business Media. ISBN 978-1-4020-3044-4.