ਟਿਕਾਊ ਵਿਕਾਸ ਟੀਚੇ

ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ, ਇੱਕ ਅਜ਼ਾਦ ਗਿਆਨਕੋਸ਼ ਤੋਂ

ਟਿਕਾਊ ਵਿਕਾਸ ਟੀਚੇ Sustainable Development Goals
ਮਾਟੋ“ ਇਕ ਖ਼ਾਕਾ ਜੋ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਤੇ ਦੁਨੀਆਂ ਲਈ 2030 ਤੱਕ ਇੱਕ ਚੰਗਾ ਤੇ ਵਧੇਰੇ ਟਿਕਾਊ ਭਵਿੱਖ ਉਸਾਰਨ ਲਈ ਹੈ” "A blueprint to achieve a better and more sustainable future for all people and the world by 2030"
ਪ੍ਰਾਜੈਕਟ ਦੀ ਕਿਸਮਮੁਨਾਫ਼ਾ ਰਹਿਤ
ਟਿਕਾਣਾਗਲੋਬਲ
ਮਾਲਕਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੀ ਟੇਕ ਥੱਲੇ ਤੇ ਸਮੁੱਚੇ ਸਮਾਜ ਦੀ ਮਲਕੀਅਤ ਅਧੀਨ Supported by United Nation & Owned by community
ਸੰਸਥਾਪਕਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ
ਸਥਾਪਨਾ2015
ਵੈੱਬਸਾਈਟsdgs.un.org


ਟਿਕਾਊ ਵਿਕਾਸ ਟੀਚੇ,ਵਿਕਾਸ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਸਤਾਰਾਂ "ਆਲਮੀ ਟੀਚਿਆਂ" ਦਾ ਜੁੱਟ ਹੈ ਜਿਹਨਾਂ ਅੰਦਰ 169 ਨਿਸ਼ਾਨੇ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ ਜੋ ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਕਾਇਆ ਕਲਪ ਲਈ: ਟਿਕਾਊ ਵਿਕਾਸ ਵਾਸਤੇ 2030 ਏਜੰਡਾ ਨਾਮ ਦੇ ਵਿਸ਼ਵ ਵਿਆਪੀ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਅਧੀਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੇ ਜਾਣੇ ਹਨ।ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠਲੇ ਇਹਨਾਂ ਟੀਚਿਆਂ ਨੂੰ 193 ਮੈਂਬਰ ਮੁਲਕਾਂ ਨੇ, ਆਲਮੀ ਲੋਕ-ਸਮਾਜ ਸਣੇ, ਲੰਮੇ-ਚੌੜੇ ਸਲਾਹ-ਮਸ਼ਵਰੇ ਮਗਰੋਂ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ 25 ਸਤੰਬਰ 2015 ਵਾਲ਼ੇ ਮਤੇ A/RES/70/1 ਦੇ ਪੈਰ੍ਹਾ 54 ਵਿੱਚ ਰੱਖੇ ਹੋਏ ਹਨ।[1]

ਟੀਚੇ[ਸੋਧੋ]

ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਟਿਕਾਊ ਵਿਕਾਸ ਟੀਚੇ
  1. ਸਿਫ਼ਰ ਗ਼ਰੀਬੀ - ਗ਼ਰੀਬੀ ਨੂੰ ਉਹਦੇ ਸਾਰੇ ਰੂਪਾਂ ਵਿੱਚ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨਾ[2]
  2. ਸਿਫ਼ਰ ਭੁੱਖਮਰੀ - ਭੁੱਖਮਰੀ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨੀ, ਖ਼ੁਰਾਕ ਸੁਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਚੰਗੇਰਾ ਪੋਸ਼ਣ ਪਾਉਣਾ ਅਤੇ ਟਿਕਾਊ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਉਚਿਆਉਣੀ[3]
  3. ਚੰਗੀ ਸਿਹਤ ਅਤੇ ਭਲਾਈ - ਸਿਹਤਮੰਦ ਜ਼ਿੰਦਗੀਆਂ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣੀਆਂ ਅਤੇ ਸਾਰਿਆਂ ਦੀ ਹਰ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਭਲਾਈ ਵਧਾਉਣੀ[4]
  4. ਗੁਣਕਾਰੀ ਸਿੱਖਿਆ - ਸੰਮਿਲਿਤ ਅਤੇ ਨਿਰਪੱਖ ਗੁਣਕਾਰੀ ਸਿੱਖਿਆ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣੀ ਅਤੇ ਸਾਰਿਆਂ ਵਾਸਤੇ ਉਮਰ-ਭਰ ਸਿੱਖਣ ਦੇ ਮੌਕੇ ਵਧਾਉਣੇ[5]
  5. ਲਿੰਗੀ ਬਰਾਬਰੀ - ਲਿੰਗੀ ਬਰਾਬਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨੀ ਅਤੇ ਸਾਰੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਅਤੇ ਕੁੜੀਆਂ ਨੂੰ ਇਖ਼ਤਿਆਰ ਦੇਣਾ[6]
  6. ਸਾਫ਼-ਸੁਥਰਾ ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਸਫ਼ਾਈ - ਸਾਰਿਆਂ ਵਾਸਤੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਉਪਲਬਧੀ ਅਤੇ ਟਿਕਾਊ ਬੰਦੋਬਸਤ ਅਤੇ ਸਫ਼ਾਈ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣੀ[7]
  7. ਪੁੱਗਣਯੋਗ ਅਤੇ ਸਾਫ਼ ਊਰਜਾ - ਸਾਰਿਆਂ ਵਾਸਤੇ ਪੁੱਗਣਯੋਗ, ਭਰੋਸੇਯੋਗ, ਟਿਕਾਊ ਅਤੇ ਆਧੁਨਿਕ ਊਰਜਾ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣੀ[8]
  8. ਮੁਨਾਸਬ ਕੰਮ-ਕਾਰ ਅਤੇ ਆਰਥਕ ਵਾਧਾ - ਸਾਰਿਆਂ ਵਾਸਤੇ ਲਗਾਤਾਰ, ਟਿਕਾਊ ਅਤੇ ਸਹਿਤੀ ਆਰਥੀ ਵਿਕਾਸ, ਮੁਕੰਮਲ ਅਤੇ ਉਪਜਾਊ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਅਤੇ ਮੁਨਾਸਬ ਕੰਮ-ਧੰਦਾ ਵਧਾਉਣਾ[9]
  9. ਸਨਅਤ, ਨਵਰੀਤ ਅਤੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚਾ - ਲਚਕੀਲਾ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚਾ ਬਣਾਉਣਾ, ਸਹਿਤੀ ਅਤੇ ਟਿਕਾਊ ਸਨਅਤੀਕਰਨ ਵਧਾਉਣਾ ਅਤੇ ਨਵਰੀਤ ਨੂੰ ਪਾਲਣਾ-ਪੋਸਣਾ[10]
  10. ਘੱਟ ਨਾਬਰਾਬਰੀ - ਦੇਸਾਂ ਅੰਦਰ ਅਤੇ ਵਿਚਕਾਰ ਆਮਦਨੀ ਊਚ-ਨੀਚ ਘਟਾਉਣੀ[11]
  11. ਟਿਕਾਊ ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਭਾਈਚਾਰੇ - ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਅਬਾਦੀਆਂ ਨੂੰ ਸਹਿਤੀ, ਸੁਰੱਖਿਅਤ, ਲਚਕੀਲੇ ਅਤੇ ਟਿਕਾਊ ਬਣਾਉਣਾ[12]
  12. ਜੁੰਮੇਵਾਰ ਖ਼ਪਤ ਅਤੇ ਪੈਦਾਵਾਰ - ਖ਼ਪਤ ਅਤੇ ਪੈਦਾਵਾਰ ਤਰੀਕਿਆਂ ਦੇ ਟਿਕਾਊਪੁਣੇ ਨੂੰ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣੀEnsure sustainable consumption and production patterns[13]
  13. ਪੌਣਪਾਣੀ ਕੰਮਕਾਜ - ਪੌਣਪਾਣੀ ਤਬਦੀਲੀ ਅਤੇ ਉਹਦੀ ਸੱਟ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਵਾਸਤੇ ਫ਼ੌਰੀ ਕਦਮ ਚੁੱਕਣੇ ਅਤੇ ਨਵਿਆਉਣਯੋਗ ਊਰਜਾ ਵਿਚਲੇ ਵਿਕਾਸਾਂ ਨੂੰ ਵਧਾਵਾ ਦੇਣਾ[14]
  14. ਪਾਣੀ ਹੇਠਲਾ ਜੀਵਨ - ਟਿਕਾਊ ਵਿਕਾਸ ਖ਼ਾਤਰ ਮਹਾਂ-ਸਮੁੰਦਰਾਂ, ਸਮੁੰਦਰਾਂ ਅਤੇ ਸਮੁੰਦਰੀ ਵਸੀਲਿਆਂ ਨੂੰ ਸਾਂਭਣਾ ਅਤੇ ਟਿਕਾਊ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਵਰਤਣਾ[15]
  15. ਧਰਤੀ ਉਤਲਾ ਜੀਵਨ - ਧਰਤੀ ਉਤਲੇ ਪਰਿਆਵਰਨਾਂ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣਾ, ਬਹਾਲ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਟਿਕਾਊ ਵਰਤੋਂ ਨੂੰ ਵਧਾਵਾ ਦੇਣਾ, ਜੰਗਲਾਂ ਦਾ ਟਿਕਾਊ ਬੰਦੋਬਸਤ ਕਰਨਾ, ਮਾਰੂਥਲੀਕਰਨ ਨੂੰ ਠੱਲ੍ਹ ਪਾਉਣੀ, ਅਤੇ ਧਰਤ ਨਿਘਾਰ ਨੂੰ ਰੋਕਣਾ ਅਤੇ ਪਛਾੜਨਾ ਅਤੇ ਜੀਵ ਵੰਨ-ਸੁਵੰਨਤਾ ਦੇ ਖਸਾਰੇ ਨੂੰ ਰੋਕਣਾ[16]
  16. ਅਮਨ, ਨਿਆਂ ਅਤੇ ਤਕੜੇ ਅਦਾਰੇ - ਟਿਕਾਊ ਵਿਕਾਸ ਵਾਸਤੇ ਅਮਨ-ਪਸੰਦ ਅਤੇ ਸਹਿਤੀ ਸਮਾਜਾਂ ਦਾ ਵਾਧਾ ਕਰਨਾ, ਸਾਰਿਆਂ ਵਾਸਤੇ ਨਿਆਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਮੁਹਈਆ ਕਰਾਉਣੀ ਅਤੇ ਸਾਰੇ ਪੱਧਰਾਂ 'ਤੇ ਅਸਰਦਾਰ, ਜਵਾਬਦੇਹ ਅਤੇ ਸਹਿਤੀ ਅਦਾਰੇ ਉਸਾਰਨੇ[17]
  17. ਟੀਚਿਆਂ ਵਾਸਤੇ ਸਾਂਝਾਂ - ਟਿਕਾਊ ਵਿਕਾਸ ਵਾਸਤੇ ਅਮਲ ਕਰਨ ਦੇ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨੂੰ ਤਕੜਾ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਆਲਮੀ ਸਾਂਝਾਂ ਨੂੰ ਮੁੜ-ਸੁਰਜੀਤ ਕਰਨਾ[18]

ਭਾਰਤ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਰਾਜ ਦਾ ਨਵਿਆਉਣ ਯੋਗ ਊਰਜਾ ਦੀ 15% ਹਿੱਸੇਦਾਰੀ ਨੂੰ 2040 ਤੱਕ 30% ਤੇ ਲਿਜਾਉਣ ਦਾ ਟੀਚਾ ਹੈ।[19]

ਪੰਜਾਬ ਰਾਜ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰੀ ਜਲਵਾਯੂ ਸੁਧਾਰ ਪ੍ਰਾਜੈਕਟਾਂ ਦੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਕੰਮਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੇਵਲ ਬਠਿੰਡਾ ਐਸਾ ਖੇਤਰ ਹੈ ਜਿਸਦੇ ਛੋਹੇ ਹੋਏ ਕੰਮ ਪੂਰੇ ਕੀਤੇ ਹਨ ਬਾਕੀ ਸਭ ਖੇਤਰ ਇਸ ਕਾਰਜ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਪਿੱਛੇ ਹਨ।[20]

ਭਾਰਤ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਸ਼ਹਿਰੀ ਪਾਣੀ ਦੇ ਨਿਕਾਸ ਤੇ ਪੂਰਤੀ ਦੇ ਸੁਧਾਰ ਲਈ ਵਰਲਡ ਬੈਂਕ ਵੱਲੋਂ 300 ਬਿੱਲੀਆਂ ਡਾਲਰ ਦੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਲਈ 105 ਬਿੱਲੀਆਂ ਡਾਲਰ ਦੇ ਕਰਜ਼ੇ ਦੀ ਪ੍ਰਵਾਨਗੀ ਅਪ੍ਰੈਲ 2021 ਨੂੰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ । 300 ਬਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਦੇ ਇਸ ਪ੍ਰਾਜੈਕਟ ਵਿੱਚ ਵਿੱਚ AIB ਨੇ 105 ਬਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਤੇ ਪੰਜਾਬ ਰਾਜ ਨੇ 90 ਬਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਪਾਣਾ ਹੈ। ਇਸ ਪ੍ਰਾਜੈਕਟ ਵਿੱਚ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿੱਚ 440 ਮੋਗਾ ਲਿਟਰ ਪ੍ਰਤੀ ਦਿਨ MLD ਤੇ ਲੁਧਿਆਣੇ ਵਿੱਚ 580 MLD ਸਮਰੱਥਾ ਦੇ ਵਾਟਰਨਟਰੀਟਮੈਂਟਨਪਲਾਂਟਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਦੋਵੇਂ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸਾਫ਼ ਪਾਣੀ,ਦੀਆਂ ਲਾਈਨਾਂ ਬਿਛਾਉਣਾ ਤੇ ਕਈ ਓਵਰਹੈੱਡ ਪਾਣੀ ਦੀਆਂ ਟੈਂਕੀਆਂ ਦਾ ਜਾਲ ਵਿਛਾਉਣਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। [21][22]

ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇਵਾਰ ਟਿਕਾਊ ਵਿਕਾਸ ਟੀਚੇ[ਸੋਧੋ]

ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ [23]ਭਾਵੇਂ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇਵਾਰ ਟਿਕਾਊ ਵਿਕਾਸ ਟੀਚਿਆਂ ਦਾ ਪ੍ਰਸਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਲੇਕਿਨ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਮੁਤਾਬਕ ਟੀਚਿਆਂ ਦਾ ਪਟਫਾਰਮੈਂਸ ਨਿਘਾਰ ਵੱਲ ਹੈ।[24]ਪੰਜਾਬ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਵੀ ਉਦਾਹਰਣ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਪਟਿਆਲ਼ਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਨੂੰ ਟੀਚਿਆਂ ਦਾ ਨਕਸ਼ਾ ਉਲੀਕਣ ਲਈ ਅਖਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਤੇ ਜ਼ਮੀਨੀ ਪੱਧਰ ਤੇ ਇਹ ਨਕਸ਼ਾ ਪੰਚਾਇਤਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਦਾ ਹੈ।[25]ਉਦਾਹਰਣ ਲਈ ਗ੍ਰਾਮ ਸਭਾ ਦਾ ਸ਼ਿਡੂਅਲ ਹਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।[26]

ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]

  1. http://www.un.org/ga/search/view_doc.asp?symbol=A/RES/70/1&Lang=E
  2. "Goal 1: No poverty". UNDP. Archived from the original on 29 ਸਤੰਬਰ 2015. Retrieved 28 ਸਤੰਬਰ 2015. {{cite web}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (help)
  3. "Goal 2: Zero hunger". UNDP. Archived from the original on 29 ਸਤੰਬਰ 2015. Retrieved 28 ਸਤੰਬਰ 2015. {{cite web}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (help)
  4. "Goal 3: Good health and well-being". UNDP. Archived from the original on 28 ਸਤੰਬਰ 2015. Retrieved 28 ਸਤੰਬਰ 2015. {{cite web}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (help)
  5. "Goal 4: Quality education". UNDP. Archived from the original on 29 ਸਤੰਬਰ 2015. Retrieved 28 ਸਤੰਬਰ 2015. {{cite web}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (help)
  6. "Goal 5: Gender equality". UNDP. Archived from the original on 29 ਸਤੰਬਰ 2015. Retrieved 28 ਸਤੰਬਰ 2015. {{cite web}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (help)
  7. "Goal 6: Clean water and sanitation". UNDP. Archived from the original on 29 ਸਤੰਬਰ 2015. Retrieved 28 ਸਤੰਬਰ 2015. {{cite web}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (help)
  8. "Goal 7: Affordable and clean energy". UNDP. Archived from the original on 29 ਸਤੰਬਰ 2015. Retrieved 28 ਸਤੰਬਰ 2015. {{cite web}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (help)
  9. "Goal 8: Decent work and economic growth". UNDP. Archived from the original on 29 ਸਤੰਬਰ 2015. Retrieved 28 ਸਤੰਬਰ 2015. {{cite web}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (help)
  10. "Goal 9: Industry, innovation, infrastructure". UNDP. Archived from the original on 29 ਸਤੰਬਰ 2015. Retrieved 28 ਸਤੰਬਰ 2015. {{cite web}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (help)
  11. "Goal 10: Reduced inequalities". UNDP. Archived from the original on 29 ਸਤੰਬਰ 2015. Retrieved 28 ਸਤੰਬਰ 2015. {{cite web}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (help)
  12. "Goal 11: Sustainable cities and communities". UNDP. Archived from the original on 29 ਸਤੰਬਰ 2015. Retrieved 28 ਸਤੰਬਰ 2015. {{cite web}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (help)
  13. "Goal 12: Responsible consumption, production". UNDP. Archived from the original on 29 ਸਤੰਬਰ 2015. Retrieved 28 ਸਤੰਬਰ 2015. {{cite web}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (help)
  14. "Goal 13: Climate action". UNDP. Archived from the original on 29 ਸਤੰਬਰ 2015. Retrieved 28 ਸਤੰਬਰ 2015. {{cite web}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (help)
  15. "Goal 14: Life below water". UNDP. Archived from the original on 29 ਸਤੰਬਰ 2015. Retrieved 28 ਸਤੰਬਰ 2015. {{cite web}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (help)
  16. "Goal 15: Life on land". UNDP. Archived from the original on 29 ਸਤੰਬਰ 2015. Retrieved 28 ਸਤੰਬਰ 2015. {{cite web}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (help)
  17. "Goal 16: Peace, justice and strong institutions". UNDP. Archived from the original on 29 ਸਤੰਬਰ 2015. Retrieved 28 ਸਤੰਬਰ 2015. {{cite web}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (help)
  18. "Goal 17: Partnerships for the goals". UNDP. Archived from the original on 29 ਸਤੰਬਰ 2015. Retrieved 28 ਸਤੰਬਰ 2015. {{cite web}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (help)
  19. "ਊਰਜਾ ਸੰਬੰਧਤ ਕਰਾਂ ਦੀ ਵਰਕਸ਼ਾਪ ਵਿੱਚ ਸੂਬਾਈ ਊਰਜਾ ਕਾਰਜ ਯੋਜਨਾ ਤੇ ਵਿਚਾਰ". Retrieved 16 ਦਸੰਬਰ 2021.
  20. "Punjab UEIP Portal". pmidcprojects.punjab.gov.in. Archived from the original on 25 ਅਕਤੂਬਰ 2021. Retrieved 16 ਦਸੰਬਰ 2021. {{cite web}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (help)
  21. "Punjab Municipal services improvement project" (PDF). Retrieved 16 ਦਸੰਬਰ 2021.
  22. "ਆਰ ਪੀ ਐਫ ਪੰਜਾਬੀ" (PDF). pmidc.Punjab.gov.in. Retrieved 16 ਦਸੰਬਰ 2021.[permanent dead link]
  23. "SDG India Index and Dashboard | iTech Mission". sdgindiaindex.niti.gov.in. Retrieved 2 ਜਨਵਰੀ 2022.
  24. "ਟਿਕਾਊ ਵਿਕਾਸ 'ਚ ਨੇਪਾਲ, ਭੂਟਾਨ ਤੇ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਤੋਂ ਵੀ ਪੱਛੜਿਆ ਭਾਰਤ". News18 Punjab (in pn). 7 ਜੂਨ 2021. Archived from the original on 2 ਜਨਵਰੀ 2022. Retrieved 2 ਜਨਵਰੀ 2022.{{cite web}}: CS1 maint: unrecognized language (link)
  25. "Localizing the Sustainable Development Goals(SDG) in Patiala". SDGCC Punjab (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ (ਅਮਰੀਕੀ)). Archived from the original on 16 ਦਸੰਬਰ 2021. Retrieved 16 ਦਸੰਬਰ 2021.
  26. "17.12.2021 ਸਭਾ ਕੋਡ 15577 ਦਾ ਨਕਸ਼ਾ". godparents.nic.in. Retrieved 16 ਦਸੰਬਰ 2021.

ਬਾਹਰਲੇ ਜੋੜ[ਸੋਧੋ]