ਢੋਲ ਸਾਗਰ
ਢੋਲ ਸਾਗਰ ( ਗੜ੍ਹਵਾਲੀ ; ਸ਼ਾਬਦਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ "ਢੋਲ ਵਜਾਉਣ ਦਾ ਸਮੁੰਦਰ") ਉੱਤਰਾਖੰਡ ਦੇ ਗੜ੍ਹਵਾਲ ਖੇਤਰ ਦੇ ਲੋਕ ਸਾਜ਼, ਢੋਲ ਦਮਾਊ ਵਜਾਉਣ ਦੀ ਕਲਾ 'ਤੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਭਾਰਤੀ ਗ੍ਰੰਥ ਹੈ।[1] ਇਹ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਛਾਪੇ ਗਏ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਜ਼ਬਾਨੀ ਤੌਰ 'ਤੇ (ਸਾਜ਼ ਦੀਆਂ ਆਇਤਾਂ ਅਤੇ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਰਾਹੀਂ) ਜਾਂ ਅਨੁਭਵੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਰਵਾਇਤੀ ਢੋਲ ਵਜਾਉਣ ਵਾਲੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਪ੍ਰਸਾਰਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।[2] ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸਦਾ ਮੂਲ ਮਿਥਿਹਾਸਕ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਸਿਰਫ ਸਥਾਨਕ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਅਤੇ ਅਭਿਆਸੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ।[3]
ਇਸ ਗ੍ਰੰਥ ਵਿੱਚ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਜਾਂ ਗੜ੍ਹਵਾਲੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਲੋਕ ਹਨ, ਅਤੇ ਮੌਕਿਆਂ ਲਈ ਖਾਸ ਤਾਲ ਦੇ ਨਮੂਨੇ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਨਮਸਕਾਰ, ਵਿਆਹ ਸਮਾਰੋਹ, ਧਾਰਮਿਕ ਤਿਉਹਾਰ, ਸ਼ਾਮ ਦੀਆਂ ਰਸਮਾਂ, ਪਾਂਡਵ ਲੀਲਾ ਵਰਗੇ ਰਸਮੀ ਨਾਟਕ, ਮੌਤ ਦੀਆਂ ਰਸਮਾਂ ਆਦਿ। ਢੋਲ ਸਾਗਰ ਦੇ ਖਿਡਾਰੀ ਰਵਾਇਤੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸੰਗੀਤਕ ਜਾਤੀ ਦੇ ਸਮੂਹਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਔਜੀ, ਬਾਜੀ, ਦਾਸ ਜਾਂ ਢੋਲੀ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਸਨ[4] ਢੋਲ ਵਜਾਉਣ ਵਾਲੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਹਿਰੀ ਪਰਵਾਸ ਕਾਰਨ, ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਪਿੱਤਲ ਦੇ ਬੈਂਡਾਂ ਅਤੇ ਡੀਜੇ ਦੀ ਵੱਧ ਰਹੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ, ਅਤੇ ਢੋਲਕੀਆਂ ਦੀ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਇੱਕ ਅਜਿਹੇ ਅਭਿਆਸ ਤੋਂ ਵੱਖ ਕਰਨ ਦੀ ਇੱਛਾ ਜੋ ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਖਾਸ "ਨੀਵੀਂ- ਜਾਤੀ " ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਹੋਈ ਸੀ ਕਰਕੇ ਅਣਲਿਖਤ ਢੋਲ ਸਾਗਰ ਦਾ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਗਿਆਨ ਗੁਆਚ ਜਾਣ ਦਾ ਖਤਰਾ ਹੈ।[5] ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਰਵਾਇਤੀ ਢੋਲਕੀਆਂ ਨੇ ਜਾਂ ਤਾਂ ਅਭਿਆਸ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਜਾਂ ਕੰਮ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।[6]
ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]
ਬਿਬਲੀਓਗ੍ਰਾਫੀ[ਸੋਧੋ]
- Alter, Andrew (2014). Mountainous Sound Spaces: Listening to History and Music in the Uttarakhand Himalayas. Cambridge University Press. ISBN 9789384463069.
- ↑ Alter, Andrew (2003). "Dhol Sagar: Aspects of Drum Knowledge amongst Musicians in Garhwal, North India". European Bulletin of Himalayan Research. 24: 63–76.
- ↑ Alter 2014.
- ↑ Fiol, Stefan (2015). "Reviewed work: Mountainous Sound Spaces: Listening to History and Music in the Uttarakhand Himalayas, Andrew Alter". The World of Music. 4 (1): 123–125. JSTOR 43561476.
- ↑ Alter 2014
- ↑ "Utter, Hans Frederick. Performance and Identity in Jaunsari Puja Drumming. Ohio State University". Archived from the original on 2016-08-20. Retrieved 2023-02-26.
- ↑ Service, Tribune News. "Dhol, damaou integral to hill ceremonies". Tribuneindia News Service.