ਤਮੰਚਾ ਜਾਨ
ਗੁਲਜ਼ਾਰ ਬੇਗਮ (ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ: Gulzar Begum), ਜਿਸ ਨੂੰ ਤਮੰਚਾ ਜਾਨ (ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ: Tamancha Jan; ਉਰਦੂ; تمانچا جان; ਜਨਮ 1918) ਵਜੋਂ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇੱਕ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਲੋਕ ਗਾਇਕਾ ਸੀ। ਉਹ ਲਾਹੌਰ ਦੀ ਸਿੰਗਿੰਗ ਸਾਇਰਨ ਅਤੇ ਦਿ ਨਾਈਟਿੰਗੇਲ ਵਜੋਂ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ।[1] ਉਹ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਿਨੇਮਾ ਵਿੱਚ 1930 ਅਤੇ 1940 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੀ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਪਲੇਬੈਕ ਗਾਇਕਾ ਸੀ।[2][3]
ਕੈਰੀਅਰ[ਸੋਧੋ]
1935 ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਫਿਲਮ ਸ਼ੈਲਾ ਉਰਫ਼ ਪਿੰਡ ਦੀ ਕੁਰੜੀ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਪਲੇਬੈਕ ਗਾਇਕੀ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਜੱਗਾ ਜਾਮੀਆ ਤੈ ਮਿਲਨ ਗੀਤ ਗਾਇਆ ਜੋ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਅਕਸਰ ਵਜਾਇਆ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਇੱਕ ਹਿੱਟ ਗੀਤ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਲੁੰਗ ਏ ਜਾ ਪੱਤਣ ਚੰਨ੍ਹਾ ਗੀਤ ਵੀ ਗਾਇਆ ਜੋ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਫਿਲਮ ਸ਼ੈਲਾ ਉਰਫ਼ ਪਿੰਡ ਦੀ ਕੁਰੜੀ ਵਿੱਚ ਨੂਰਜਹਾਂ ਦੁਆਰਾ ਗਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ ਪਰ ਇਹ ਗ੍ਰਾਮੋਫੋਨ ਰਿਕਾਰਡ 'ਤੇ ਰਿਲੀਜ਼ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ ਸੀ।[4][5] ਉਹ ਜੇਨੋਫੋਨ ਰਿਕਾਰਡਸ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਸੀ ਫਿਰ ਉਸਨੇ ਲਾਹੌਰ ਦੇ ਅਨਾਰਕਲੀ ਵਿਖੇ ਕੋਲੰਬੀਆ ਸਮੇਤ ਕੁਝ ਹੋਰ ਕੰਪਨੀਆਂ ਲਈ ਵੀ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਹ ਰੇਡੀਓ ਲਾਹੌਰ ਵਿਖੇ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਵੀ ਗਾਉਂਦੀ ਸੀ।
1937 ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਸ਼ਮਸ਼ਾਦ ਬੇਗਮ, ਜ਼ੀਨਤ ਬੇਗਮ, ਉਮਰਾਓ ਜ਼ਿਆ ਬੇਗਮ ਅਤੇ ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਦੇ ਨਾਲ 16 ਦਸੰਬਰ ਨੂੰ ਰੇਡੀਓ ਲਾਹੌਰ ਉੱਤੇ ਇੱਕ ਗੀਤ ਗਾਇਆ ਜੋ ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਦੁੱਗਲ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਪਾਠ ਕਹਾਣੀ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। 1930 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਰੇਡੀਓ 'ਤੇ ਨਿਯਮਿਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਗੀਤ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ।[6]
ਫਿਰ ਅਗਲੇ ਸਾਲ ਉਸਨੇ ਦਲਸੁਖ ਐਮ. ਪੰਚੋਲੀ ਲਈ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਸਟੂਡੀਓਜ਼ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਫ਼ਿਲਮ ਰਿਲੀਜ਼ ਕੀਤੀ ਜੋ ਵਲੀ ਸਾਹਿਬ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖੀ ਗਈ ਸੀ ਜਿਸਦਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਨ ਬਰਕਤ ਮਹਿਰਾ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਦਲਸੁਖ ਐਮ. ਪੰਚੋਲੀ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਮਿਤ ਸੀ। ਫਿਲਮ ਦਾ ਸੰਗੀਤ ਗ਼ੁਲਾਮ ਹੈਦਰ ਦੁਆਰਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਘੋਕ ਮੇਰੀ ਕਿਸਮਤ ਸੋ ਗੀ ਜ਼ਰੂਰ ਓਏ ਗੀਤ ਗਾਇਆ ਸੀ। ਇਹ ਫਿਲਮ ਲਾਹੌਰ ਦੇ ਅੱਪਰ ਮਾਲ ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਈ ਗਈ। ਇਹ ਫਿਲਮ ਬਾਕਸ ਆਫਿਸ 'ਤੇ ਸੁਪਰਹਿੱਟ ਰਹੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦਾ ਗੀਤ ਕਾਫੀ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੋਇਆ।[7]
1942 ਵਿੱਚ ਦਲਸੁਖ ਐਮ. ਪੰਚੋਲੀ ਸਟੂਡੀਓਜ਼ ਨੇ ਉਰਦੂ ਫਿਲਮ ਖਾਨਦਾਨ ਰਿਲੀਜ਼ ਕੀਤੀ, ਉਸਨੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਗੀਤ ਤੂ ਕੋਣ ਸੀ ਬਦਲੀ ਵਿੱਚ ਮੇਰੇ ਚਾਂਦ ਹੇ ਨੂੰ ਰਿਕਾਰਡ ਕੀਤਾ ਜੋ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਨੂਰਜਹਾਂ ਦੁਆਰਾ ਗਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ ਜੋ ਗ੍ਰਾਮੋਫੋਨ 'ਤੇ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਇਹ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਗੀਤ ਨੂੰ ਫਿਲਮ ਉਤਪਾਦਕ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।[8]
1943 ਵਿੱਚ ਫਿਲਮ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਨਜ਼ੀਰ ਆਪਣੀ ਫਿਲਮ ਹੀਰ ਰਾਂਝਾ ਲਈ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਅਭਿਨੇਤਰੀ ਦੀ ਭਾਲ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ ਤਾਂ ਉਸਨੇ ਉਸਨੂੰ ਆਪਣੀ ਫਿਲਮ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਹਾ ਜੋ ਕਿ ਪ੍ਰੋਡਿਊਸ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ ਪਰ ਉਸਨੇ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਸਨੇ ਉਸਨੂੰ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਉਸਦੀ ਫਿਲਮ ਵਿੱਚ ਗੀਤ ਗਾਏਗੀ ਜਿਸਨੂੰ ਉਸਨੇ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰ ਲਿਆ ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਕਾਸਟ ਕਰ ਲਿਆ। ਹੀਰ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਲਈ ਸਵਰਨ ਲਤਾ ਨੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਫਿਲਮ ਵਿੱਚ ਦੇਰੀ ਕੀਤੀ ਪਰ 1943 ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ ਰਿਲੀਜ਼ ਹੋਈ।
1940 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੌਰਾਨ ਉਹ ਲਾਹੌਰ ਦੀ ਨਾਈਟਿੰਗੇਲ ਵਜੋਂ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਇੱਕ ਮਸ਼ਹੂਰ ਗਾਇਕਾ ਸੀ। ਉਹ ਰੇਡੀਓ ਅਤੇ ਸਮਾਰੋਹਾਂ ਵਿੱਚ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਅਤੇ ਲੋਕ ਗੀਤ ਗਾਉਂਦੀ ਸੀ।
ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗੁਲਜ਼ਾਰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਚਲੀ ਗਈ ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਸੈਲੂਨ ਅਤੇ ਰੇਡੀਓ ਪਾਕਿਸਤਾਨ 'ਤੇ ਵੀ ਕੁਝ ਫੰਕਸ਼ਨਾਂ ਵਿੱਚ ਗਾਉਣਾ ਜਾਰੀ ਰੱਖਿਆ। 1950 ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਆਪਣਾ ਸੈਲੂਨ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਸੇਵਾਮੁਕਤ ਹੋ ਗਈ ਅਤੇ ਉਹ ਮਾਡਲ ਟਾਊਨ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਇੱਕ ਧੀ ਨਾਲ ਰਹਿਣ ਚਲੀ ਗਈ।
1997 ਵਿੱਚ ਉਹ ਪ੍ਰਾਣ ਨੂੰ ਮਿਲੀ, ਜੋ ਉਸਦਾ ਇੱਕ ਪੁਰਾਣਾ ਦੋਸਤ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਕ ਸੀ, ਇਸਲਈ ਉਸਨੇ ਉਸਨੂੰ ਪ੍ਰਾਣ ਨੇਵੀਲ ਨਾਲ ਇੱਕ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਇੰਟਰਵਿਊ ਦਿੱਤੀ ਜੋ ਉਸਦਾ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਕ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਛੋਟੇ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਉਸਨੂੰ ਮਿਲਣ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਨੌਚ ਗਰਲਜ਼ ਆਫ਼ ਇੰਡੀਆ ਅਤੇ ਲਾਹੌਰ: ਏ ਸੈਂਟੀਮੈਂਟਲ ਜਰਨੀ ਵਿੱਚ ਉਸਦੇ ਬਾਰੇ ਲਿਖਿਆ।[9][10]
ਨਿੱਜੀ ਜੀਵਨ[ਸੋਧੋ]
ਗੁਲਜ਼ਾਰ ਸ਼ਾਦੀਸ਼ੁਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਚਾਰ ਬੱਚੇ ਸਨ। ਤਮੰਚਾ ਦੀ 20 ਅਕਤੂਬਰ 2008 ਨੂੰ ਲਾਹੌਰ ਵਿਖੇ ਆਪਣੇ ਘਰ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ।
ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]
- ↑ "Chalta phirta Lahore". The News International. March 7, 2023.
- ↑ The Women of Punjab. Chic Publications. p. 54.
- ↑ "Spectrum". The Sunday Tribune. February 15, 2023.
- ↑ "The Legend of Tamancha Jan". Academy of the Punjab in North America. May 1, 2023.
- ↑ "Tamancha Jan a famous singer". Pakistan Film Magazine. November 21, 2023.
- ↑ Lahore: A Sentimental Journey. Penguin Books. p. 179.
- ↑ "Gul Bakavli". Pakistan Film Magazine. April 2, 2023.
- ↑ "گلوکارہ تمانچا جان". Nigar Magazine (Golden Jubilee Number): 167. 2010.
- ↑ Lahore: A Sentimental Journey. Penguin Books. p. 57.
- ↑ "FESTIVAL: Nostalgic meanderings". Dawn Newspaper. January 10, 2023.