ਕਕਬਰਕ

ਕਕਬਰਕ
ਕਕਬਰਕ
ਤ੍ਰਿਪੁਰੀ, ਤ੍ਰਿਪੁਰਾ, ਤਿਪਰਾ, ਤਿਪਰਾਸਾ
ਕੋਕ ਬੋਰੋਕ
ਜੱਦੀ ਬੁਲਾਰੇ	ਤ੍ਰਿਪੁਰਾ
ਇਲਾਕਾ	ਤ੍ਰਿਪੁਰਾ, ਅਸਾਮ, ਮਿਜ਼ੋਰਮ, ਮਿਆਂਮਾਰ,; ਚਟਗਾਂਵ ਪਹਾੜੀ ਖੇਤਰ, ਕੋਮਿੱਲਾ, Chadpur, ਸਿਲੇਟ,; ਰਾਜਬਾੜੀ, ਫੇਨੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ, ਨੋਵਾਖਾਲੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ
ਨਸਲੀਅਤ	ਤ੍ਰਿਪੁਰੀ
Native speakers	1,011,294 (ਭਾਰਤ) (2011), 400,000+ (ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼) (2011)
ਭਾਸ਼ਾਈ ਪਰਿਵਾਰ	ਸੀਨੋ-ਤਿੱਬਤੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਬ੍ਰਹਮਪੁੱਤਰੀ ਬੋਡੋ-ਗਾਰੋ ਕਕਬਰਕ; ; ;
ਮੁੱਢਲੇ ਰੂਪ	ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਟਿਪਰਾ
ਲਿਖਤੀ ਪ੍ਰਬੰਧ	ਕੋਲੋਮਾ (ਅਸਲੀ) ; ਬੰਗਾਲੀ-ਅਸਾਮੀ ਲਿਪੀ (ਸਰਕਾਰੀ) ; ਲਾਤੀਨੀ ਲਿਪੀ (ਸਰਕਾਰੀ)
ਅਧਿਕਾਰਤ ਸਥਿਤੀ
ਵਿੱਚ ਸਰਕਾਰੀ ਭਾਸ਼ਾ	ਭਾਰਤ; ਤ੍ਰਿਪੁਰਾ;
ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਕੋਡ
ਆਈ.ਐਸ.ਓ 639-3	Variously:; trp – ਕਕਬਰਕ; ria – ਰੀਂਗ; tpe – ਤ੍ਰਿਪੁਰੀ; usi – ਉਸੁਈ; xtr – ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਤ੍ਰਿਪੁਰੀ
Linguist List	xtr ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਤ੍ਰਿਪੁਰੀ
Glottolog	tipp1238
	ਉਹ ਖੇਤਰ ਜਿੱਥੇ ਤ੍ਰਿਪੁਰੀ ਬਹੁ-ਗਿਣਤੀ ਜਾਂ ਬਹੁਲਤਾ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਤ੍ਰਿਪੁਰੀ ਬਹੁ-ਗਿਣਤੀ ਜਾਂ ਬਹੁਲਤਾ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਹੈ
	ਕੋਕਬੋਰੋ ਨੂੰ ਯੂਨੈਸਕੋ ਖਤਰੇ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵ ਦੀਆਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦਾ ਐਟਲਸ ਦੁਆਰਾ ਕਮਜ਼ੋਰ ਵਜੋਂ ਸ਼੍ਰੇਣੀਬੱਧ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।

ਕਕਬਰਕ (ਜਿਸ ਨੂੰ ਤਿਪਰਾਕੋਕ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ) ਭਾਰਤੀ ਰਾਜ ਤ੍ਰਿਪੁਰਾ ਅਤੇ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਦੇ ਗੁਆਂਢੀ ਖੇਤਰਾਂ ਦੇ ਤ੍ਰਿਪੁਰੀ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮੁੱਖ ਮੂਲ ਭਾਸ਼ਾ ਹੈ।^[3] ਇਸਦਾ ਨਾਮ ਕੋਕ ਤੋਂ ਆਇਆ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ "ਮੌਖਿਕ" ਅਤੇ ਬੋਰੋਕ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ "ਲੋਕ" ਜਾਂ "ਮਨੁੱਖੀ" ਅਤੇ ਉੱਤਰ-ਪੂਰਬੀ ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ।^[4]

ਇਤਿਹਾਸ

ਕਕਬਰਕ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਤ੍ਰਿਪੁਰੀ ਅਤੇ ਟਿਪਰਾ ਕੋਕ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, 20ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਇਸਦਾ ਨਾਮ ਬਦਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਹ ਨਾਂ ਸਾਬਕਾ ਟਵਿਪਰਾ ਰਾਜ ਦੇ ਨਿਵਾਸੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਇਸ ਦੇ ਬੋਲਣ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਨਸਲ ਦਾ ਵੀ ਹਵਾਲਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।

ਕਕਬਰਕ ਨੂੰ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਪਹਿਲੀ ਸਦੀ ਈਸਵੀ ਤੋਂ ਤਸਦੀਕ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਤ੍ਰਿਪੁਰੀ ਰਾਜਿਆਂ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸਕ ਰਿਕਾਰਡ ਲਿਖਿਆ ਜਾਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਕਕਬਰਕ ਦੀ ਲਿਪੀ ਨੂੰ "ਕੋਲੋਮਾ" ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਤ੍ਰਿਪੁਰੀ ਰਾਜਿਆਂ ਦਾ ਇਤਹਾਸ ਰਾਜਰਤਨਾਕਰ ਨਾਮਕ ਕਿਤਾਬ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਕਕਬਰਕ ਵਿੱਚ ਦੁਰਲੋਬੇਂਦਰ ਚੋਨਟਾਈ ਦੁਆਰਾ ਕੋਲੋਮਾ ਲਿਪੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਲਿਖੀ ਗਈ ਸੀ।

ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ, ਦੋ ਬ੍ਰਾਹਮਣਾਂ, ਸੁਕਰੇਸਵਰ ਅਤੇ ਵਨੇਸ਼ਵਰ ਨੇ ਇਸਦਾ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਫਿਰ 19ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਇਸ ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਬੰਗਾਲੀ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤਾ। ਕਕਬਰਕ ਅਤੇ ਰਾਜਰਤਨਾਕਰ ਵਿੱਚ ਟਿਪਰਾ ਦਾ ਇਤਹਾਸ ਹੁਣ ਉਪਲਬਧ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਕਕਬਰਕ ਨੂੰ 19ਵੀਂ ਸਦੀ ਤੋਂ 20ਵੀਂ ਸਦੀ ਤੱਕ ਤਿਪਰਾ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਤ੍ਰਿਪੁਰੀ ਰਾਜਿਆਂ ਦੇ ਸ਼ਾਸਨ ਦੌਰਾਨ ਇੱਕ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਬੋਲੀ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।

ਕਕਬਰਕ ਨੂੰ ਸਾਲ 1979 ਵਿੱਚ ਰਾਜ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਤ੍ਰਿਪੁਰਾ ਰਾਜ, ਭਾਰਤ ਦੀ ਇੱਕ ਸਰਕਾਰੀ ਭਾਸ਼ਾ ਘੋਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।^[5] ਸਿੱਟੇ ਵਜੋਂ, ਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਤ੍ਰਿਪੁਰਾ ਦੇ ਸਕੂਲਾਂ ਵਿੱਚ 1980 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਪੱਧਰ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਉੱਚ ਸੈਕੰਡਰੀ ਪੱਧਰ ਤੱਕ ਪੜ੍ਹਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਕਬਰਕ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਰਟੀਫਿਕੇਟ ਕੋਰਸ ਤ੍ਰਿਪੁਰਾ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ 1994 ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ^[6] ਅਤੇ ਕਕਬਰਕ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪੋਸਟ ਗ੍ਰੈਜੂਏਟ ਡਿਪਲੋਮਾ ਤ੍ਰਿਪੁਰਾ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੁਆਰਾ 2001 ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਕਕਬਰਕ ਨੂੰ ਸਾਲ 2012 ਤੋਂ ਤ੍ਰਿਪੁਰਾ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਕਾਲਜਾਂ ਵਿੱਚ ਬੈਚਲਰ ਆਫ਼ ਆਰਟਸ (ਬੀਏ) ਡਿਗਰੀ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਕਕਬਰਕ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਾਸਟਰ ਆਫ਼ ਆਰਟਸ (ਐਮਏ) ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਤ੍ਰਿਪੁਰਾ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੁਆਰਾ ਸਾਲ 2015 ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।^[7]

ਮੌਜੂਦਾ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੀ 8ਵੀਂ ਸ਼ਡਿਊਲ ਅਨੁਸਾਰ ਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਮਾਨਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਸਰਕਾਰੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਵਜੋਂ ਮਾਨਤਾ ਦੇਣ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਸਰਕਾਰੀ ਰੂਪ ਤ੍ਰਿਪੁਰਾ ਦੀ ਰਾਜ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਅਗਰਤਲਾ ਵਿੱਚ ਬੋਲੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਬੋਲੀ ਹੈ।^[5]

ਵਰਗੀਕਰਨ ਅਤੇ ਸੰਬੰਧਿਤ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ

ਕਕਬਰਕ ਬੋਡੋ-ਗਾਰੋ ਸ਼ਾਖਾ ਦੀ ਇੱਕ ਚੀਨ-ਤਿੱਬਤੀ ਭਾਸ਼ਾ ਹੈ।

ਇਹ ਗੁਆਂਢੀ ਅਸਾਮ ਦੀਆਂ ਬੋਡੋ ਅਤੇ ਦਿਮਾਸਾ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹੈ। ਗਾਰੋ ਭਾਸ਼ਾ ਮੇਘਾਲਿਆ ਰਾਜ ਅਤੇ ਗੁਆਂਢੀ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਬੋਲੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵੀ ਹੈ।

ਕਕਬਰਕ ਵਿੱਚ ਤ੍ਰਿਪੁਰਾ ਵਿੱਚ ਬੋਲੀਆਂ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਕਈ ਉਪਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਐਥਨੋਲੋਗ ਉਸੋਈ (ਕਾਉ ਬਰੂੰਗ), ਰਿਆਂਗ (ਕਾਉ ਬਰੂ), ਅਤੇ ਖਗੜਾਚਾਰੀ ("ਟ੍ਰਿਪੇਰਾ") ਨੂੰ ਵੱਖਰੀਆਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਜੋਂ ਸੂਚੀਬੱਧ ਕਰਦਾ ਹੈ; ਮੁੱਛਕ (ਬਾਰਬਕਪੁਰ), ਹਾਲਾਂਕਿ ਸੂਚੀਬੱਧ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਪਰ ਇਹ ਵੀ ਵੱਖਰੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਤ੍ਰਿਪੁਰੀ ਕਬੀਲਿਆਂ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਜਾਂਚ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਕਿਸਮ ਖਗੜਾਚੜੀ ਦੇ ਅੰਦਰ ਹੈ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਖਗੜਾਚੜੀ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਬੋਲਣ ਵਾਲੇ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨੂੰ "ਅਕਸਰ" ਸਮਝ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਨਾਇਟੋਂਗ ਅਤੇ ਡੇਂਡਕ ਕਿਸਮਾਂ ਵਿੱਚ ਖਗੜਾਚੜੀ ਸਾਹਿਤ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।^[8]

ਅੰਕੜੇ

ਭਾਰਤ ਦੀ 2011 ਦੀ ਜਨਗਣਨਾ

ਤ੍ਰਿਪੁਰੀ ਭਾਸ਼ਾ ਬਾਰੇ ਭਾਰਤ ਦੀ ਜਨਗਣਨਾ, 2011 ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਵੇਰਵੇ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ:^[1]

ਤ੍ਰਿਪੁਰੀ 1,011,294

ਕਕਬਰਕ 917,900
ਰੀਂਗ 58,539
ਤ੍ਰਿਪੁਰੀ 33,138
ਹੋਰ 1,717

ਭਾਰਤ ਦੀ 2001 ਦੀ ਜਨਗਣਨਾ

ਤ੍ਰਿਪੁਰੀ 854,023

ਕਕਬਰਕ 761,964
ਰੀਂਗ 76,450
ਤ੍ਰਿਪੁਰੀ 15,002
ਹੋਰ 607^[9]

ਹਵਾਲੇ

↑ ^1.0 ^1.1 Census of India 2011 - Languages and Mother tongues
↑ ਫਰਮਾ:Ethnologue18
ਫਰਮਾ:Ethnologue18
ਫਰਮਾ:Ethnologue18
ਫਰਮਾ:Ethnologue18
ਫਰਮਾ:Ethnologue18
↑ "Kokborok - Sorosoro Sorosoro". Sorosoro.org. Retrieved 2021-12-13.
↑ Sarangi, Asha; Pai, Sudha (2020). Interrogating reorganisation of states : culture, identity and politics in India. New Delhi. ISBN 9781000084078. Retrieved 17 April 2022.{{cite book}}: CS1 maint: location missing publisher (link)
↑ ^5.0 ^5.1 "In Tripura, a musician's bid to preserve the language of the tribes". The Indian Express (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ (ਅਮਰੀਕੀ)). 22 May 2018. Retrieved 4 November 2018.
↑ "Tribal Language". tripurauniv.in (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ (ਬਰਤਾਨਵੀ)). Archived from the original on 24 ਸਤੰਬਰ 2018. Retrieved 4 November 2018. {{cite web}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (|url-status= suggested) (help)
↑ "Department of Kokborok". tripurauniv.in (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ (ਬਰਤਾਨਵੀ)). Archived from the original on 25 ਫ਼ਰਵਰੀ 2016. Retrieved 4 November 2018. {{cite web}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (|url-status= suggested) (help)
↑ "The Tripura of Bangladesh: A Sociolinquistic Survey" (PDF). SIL International. Archived from the original (PDF) on 10 July 2012.
↑ Census of India 2001 language report

ਹੋਰ ਪੜ੍ਹੋ

Pushpa Pai (Karapurkar). 1976. Kókborok Grammar. (CIIL Grammar series ; 3). Mysore: Central Institute of Indian Languages. OCLC 5750101
Jacquesson, François (2003). "Kókborok, a short analysis". Hukumu, 10th anniversary volume. Kokborok Tei Hukumu Mission. pp. 109–122. OCLC 801647829.
Jacquesson, François (2008). A Kokborok Grammar (Agartala dialect). Tripura Tribal Areas Autonomous District Council (TTAADC)
Binoy Debbarma. 2002. Anglo-Kókborok-Bengali Dictionary. 2nd edition. Agartala: Kókborok Tei Hukumu Mission (KOHM).
Article in KOHM Anniversary magazine
KOHM

ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ

Kok Dictionary Archived 2021-02-27 at the Wayback Machine.: Online Kokborok Dictionary

ਫਰਮਾ:Incubator

ਫਰਮਾ:Languages of India ਫਰਮਾ:Tripura

[censusindia.gov.in-1] 1.0 ^1.1 Census of India 2011 - Languages and Mother tongues

[e18-2] ਫਰਮਾ:Ethnologue18
ਫਰਮਾ:Ethnologue18
ਫਰਮਾ:Ethnologue18
ਫਰਮਾ:Ethnologue18
ਫਰਮਾ:Ethnologue18

[3] "Kokborok - Sorosoro Sorosoro". Sorosoro.org. Retrieved 2021-12-13.

[4] Sarangi, Asha; Pai, Sudha (2020). Interrogating reorganisation of states : culture, identity and politics in India. New Delhi. ISBN 9781000084078. Retrieved 17 April 2022.{{cite book}}: CS1 maint: location missing publisher (link)

[:0-5] 5.0 ^5.1 "In Tripura, a musician's bid to preserve the language of the tribes". The Indian Express (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ (ਅਮਰੀਕੀ)). 22 May 2018. Retrieved 4 November 2018.

[6] "Tribal Language". tripurauniv.in (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ (ਬਰਤਾਨਵੀ)). Archived from the original on 24 ਸਤੰਬਰ 2018. Retrieved 4 November 2018. {{cite web}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (|url-status= suggested) (help)

[7] "Department of Kokborok". tripurauniv.in (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ (ਬਰਤਾਨਵੀ)). Archived from the original on 25 ਫ਼ਰਵਰੀ 2016. Retrieved 4 November 2018. {{cite web}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (|url-status= suggested) (help)

[8] "The Tripura of Bangladesh: A Sociolinquistic Survey" (PDF). SIL International. Archived from the original (PDF) on 10 July 2012.

[9] Census of India 2001 language report

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]