ਦੋਹਰੀ ਪ੍ਰਵਿਰਤੀ ਲਿੰਗਵਾਦ
ਦੋਹਰੀ ਪ੍ਰਵਿਰਤੀ ਲਿੰਗਵਾਦ ਇੱਕ ਸਿਧਾਂਤਕ ਢਾਂਚਾ ਹੈ ਜੋ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਲਿੰਗਵਾਦ ਦੇ ਦੋ ਉਪ-ਭਾਗ: "ਵਿਰੋਧੀ ਲਿੰਗਵਾਦ" (HS) [1] ਅਤੇ "ਉਦਾਰ ਲਿੰਗਵਾਦ" (BS) ਹਨ।[1] ਵਿਰੋਧੀ ਲਿੰਗਵਾਦ ਇੱਕ ਲਿੰਗ (ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਇਹ ਵਿਚਾਰ ਕਿ ਔਰਤਾਂ ਮਰਦਾਂ ਨਾਲੋਂ ਅਯੋਗ ਅਤੇ ਘਟੀਆ ਹਨ) ਬਾਰੇ ਸਪੱਸ਼ਟ ਤੌਰ 'ਤੇ ਨਕਾਰਾਤਮਕ ਮੁਲਾਂਕਣਾਂ ਅਤੇ ਰੂੜ੍ਹੀਆਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਉਦਾਰ ਲਿੰਗਵਾਦ ਲਿੰਗ ਦੇ ਮੁਲਾਂਕਣਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਕਾਰਾਤਮਕ (ਮੁਲਾਂਕਣ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਅਧੀਨ) ਦਿਖਾਈ ਦੇ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਲੋਕਾਂ ਅਤੇ ਲਿੰਗ ਸਮਾਨਤਾ ਨੂੰ ਵਧੇਰੇ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਉਂਦਾ ਹੈ (ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ, ਉਹ ਵਿਚਾਰ ਜੋ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਮਰਦਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ)।[2] ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਹਿੱਸੇ ਲਈ, ਮਨੋਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੇ ਲਿੰਗਵਾਦ ਦੇ ਵਿਰੋਧੀ ਰੂਪਾਂ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਦੋਹਰੀ ਪ੍ਰਵਿਰਤੀ ਲਿੰਗਵਾਦ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤਕ ਢਾਂਚੇ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸਿਧਾਂਤਕਾਰਾਂ ਨੇ ਦੋਵਾਂ ਕਿਸਮਾਂ ਲਈ ਵਿਆਪਕ ਅਨੁਭਵੀ ਸਬੂਤ ਲੱਭੇ ਹਨ। ਸਿਧਾਂਤ ਨੂੰ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨੀ ਪੀਟਰ ਗਲੀਕ ਅਤੇ ਸੂਜ਼ਨ ਫਿਸਕੇ ਦੁਆਰਾ ਵਿਕਸਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
ਸੰਖੇਪ ਜਾਣਕਾਰੀ[ਸੋਧੋ]
ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ[ਸੋਧੋ]
ਲਿੰਗਵਾਦ, ਪੱਖਪਾਤ ਦੇ ਹੋਰ ਰੂਪਾਂ ਵਾਂਗ, ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਸਮੂਹ ਬਾਰੇ ਪੱਖਪਾਤ ਦੀ ਇੱਕ ਕਿਸਮ ਹੈ। ਲਿੰਗਵਾਦ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਇੱਕ ਲਿੰਗ ਦੇ ਕਿਸੇ ਖਾਸ ਡੋਮੇਨ ਵਿੱਚ ਦੂਜੇ ਲਿੰਗ ਨਾਲੋਂ ਉੱਚੇ ਹੋਣ ਜਾਂ ਉੱਚ ਦਰਜੇ ਦੇ ਹੋਣ ਦੇ ਸੰਕਲਪ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਵਿਤਕਰਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਖੋਜ ਨੇ ਸੰਕੇਤ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਕਿ ਔਰਤਾਂ ਅਤੇ ਮਰਦਾਂ ਲਈ ਸਮਾਜਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਉਚਿਤ ਲਿੰਗ ਭੂਮਿਕਾਵਾਂ ਬਾਰੇ ਰੂੜ੍ਹੀਵਾਦੀ ਧਾਰਨਾਵਾਂ ਲਿੰਗਵਾਦ ਦੇ ਸਮਰਥਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕਾਰਕ ਹਨ।[3] ਪਿਤਰਸੱਤਾ, ਨੂੰ ਮਰਦਾਂ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਅਤੇ "ਰਾਜਨੀਤਿਕ, ਕਾਨੂੰਨੀ, ਆਰਥਿਕ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਉੱਤੇ ਢਾਂਚਾਗਤ ਨਿਯੰਤਰਣ" ਵਜੋਂ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ,[3] ਲਿੰਗਵਾਦ ਦੀ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਵਿਰੋਧੀ ਰਵੱਈਏ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹੈ। ਮਾਨਵ-ਵਿਗਿਆਨਕ ਖੋਜਾਂ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਮਨੁੱਖੀ ਸਮਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਪਿਤਰਸੱਤਾ ਵਿਆਪਕ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਨਾਲ ਯੋਜਨਾਬੱਧ ਢੰਗ ਨਾਲ ਵਿਤਕਰਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਜ਼ੁਲਮ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਅਤੇ ਮਰਦਾਂ ਦੁਆਰਾ ਹਾਸ਼ੀਏ 'ਤੇ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।[3] ਲਿੰਗਵਾਦ ਪੁਰਖੀ ਸਮਾਜਿਕ ਢਾਂਚੇ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਰੱਖਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨਿਰਧਾਰਤ ਲਿੰਗ ਭੂਮਿਕਾਵਾਂ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਲਿੰਗਵਾਦ ਨੂੰ ਔਰਤਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਦੁਸ਼ਮਣੀ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਮਰਦਾਂ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਔਰਤਾਂ ਅਤੇ ਮਰਦ ਦੋਵੇਂ ਹੀ (ਅਤੇ ਅਕਸਰ ਕਰਦੇ ਹਨ) ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਬਾਰੇ ਲਿੰਗਵਾਦੀ ਵਿਸ਼ਵਾਸਾਂ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਦੂਜੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ, ਮਰਦ ਔਰਤਾਂ ਜਾਂ ਮਰਦਾਂ ਬਾਰੇ ਲਿੰਗਵਾਦੀ ਰਵੱਈਏ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਮਰਦਾਂ ਜਾਂ ਔਰਤਾਂ ਬਾਰੇ ਲਿੰਗਵਾਦੀ ਰਵੱਈਏ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਕਿ ਲਿੰਗਵਾਦ ਨੇ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਇਆ ਹੈ, ਮਰਦਾਂ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਦੋਵਾਂ ਲਈ ਲਿੰਗਵਾਦ ਦੇ ਨਕਾਰਾਤਮਕ ਨਤੀਜੇ ਹਨ।[4] ਸਖ਼ਤ ਲਿੰਗ ਭੂਮਿਕਾਵਾਂ ਔਰਤਾਂ ਅਤੇ ਮਰਦਾਂ ਲਈ ਨੁਕਸਾਨਦੇਹ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ, ਮੌਕਿਆਂ ਨੂੰ ਸੀਮਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਲਿੰਗ-ਅਧਾਰਤ ਪੱਖਪਾਤ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਲੇਖ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ਾਂ ਲਈ, ਔਰਤਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਲਿੰਗਵਾਦ ਫੋਕਸ ਹੋਵੇਗਾ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਦੁਵਿਧਾਜਨਕ ਲਿੰਗਵਾਦ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ਅਧਿਐਨ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਢੁਕਵਾਂ ਹੈ।
ਇਹ ਵੀ ਦੇਖੋ[ਸੋਧੋ]
- ਦੋਹਰੀ ਪ੍ਰਵਿਰਤੀ ਪੱਖਪਾਤ
- ਅੰਦਰੂਨੀ ਲਿੰਗਵਾਦ
- ਵੁਮੈਨ-ਆਰ-ਵੰਡਰਫੁਲ ਇਫੈਕਟ
- ਵਿਰੋਧੀ ਨਸਲਵਾਦ
ਹੋਰ ਪੜ੍ਹੋ[ਸੋਧੋ]
- Good, Jessica J. (2017). "Benevolent Sexism". In Nadal, K.L. (ed.). The SAGE Encyclopedia of Psychology and Gender (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Thousand Oaks, Calif.: SAGE Publications. pp. 136–7. ISBN 978-1-48-338427-6.
ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]
- ↑ 1.0 1.1 Handbook of prejudice, stereotyping, and discrimination. Todd D. Nelson (2 ed.). New York, NY. 2016. ISBN 978-1-84872-668-0. OCLC 900635405.
{{cite book}}: CS1 maint: location missing publisher (link) CS1 maint: others (link) - ↑ Glick, Peter; Fiske, Susan T.; Mladinic, Antonio; Saiz, José L.; Abrams, Dominic; Masser, Barbara; Adetoun, Bolanle; Osagie, Johnstone E.; Akande, Adebowale (2000). "Beyond prejudice as simple antipathy: Hostile and benevolent sexism across cultures". Journal of Personality and Social Psychology (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). 79 (5): 763–775. doi:10.1037/0022-3514.79.5.763. ISSN 1939-1315.
- ↑ 3.0 3.1 3.2 Glick, Peter; Fiske, Susan T. (1997). "Hostile and Benevolent Sexism". Psychology of Women Quarterly. 21: 119–35. doi:10.1111/j.1471-6402.1997.tb00104.x.
- ↑ Roets, Arne; Van Hiel, Alain; Dhont, Kristof (2012). "Is Sexism a Gender Issue? A Motivated Social Cognition Perspective on Men's and Women's Sexist Attitudes Toward Own and Other Gender". European Journal of Personality. 26 (3): 350–9. doi:10.1002/per.843.