ਪ੍ਰਫੁੱਲਾ ਦਹਨੂਕਰ
ਪ੍ਰਫੁੱਲਾ ਦਹਨੂਕਰ | |
|---|---|
 ਦਹਨੂਕਰ, ਇਕ ਕਲਾਕਾਰ | |
| ਜਨਮ | 1 ਜਨਵਰੀ 1934 |
| ਮੌਤ | 1 ਮਾਰਚ 2014 (ਉਮਰ 80) |
| ਰਾਸ਼ਟਰੀਅਤਾ | ਭਾਰਤੀ |
| ਸਿੱਖਿਆ | ਸਰ ਜੇ.ਜੇ.ਸਕੂਲ ਆਫ ਆਰਟ |
| ਲਈ ਪ੍ਰਸਿੱਧ | ਵਿਜ਼ੂਅਲ ਆਰਟਸ, ਪੇਂਟਿੰਗ, ਡਰਾਇੰਗ |
| ਲਹਿਰ | ਪ੍ਰਗਤੀਸ਼ੀਲ ਕਲਾ ਲਹਿਰ |
| ਪੁਰਸਕਾਰ | ਬੰਬੇ ਆਰਟ ਸੁਸਾਇਟੀ 1955 ਵਿਚ ਸਿਲਵਰ ਮੈਡਲ |
ਪ੍ਰਫੁੱਲਾ ਦਹਨੂਕਰ (1 ਜਨਵਰੀ 1934 ਗੋਆ ਵਿੱਚ - 1 ਮਾਰਚ 2014) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਚਿੱਤਰਕਾਰ ਸੀ, ਆਧੁਨਿਕ ਭਾਰਤੀ ਕਲਾ ਦੀ ਇੱਕ ਨੇਤਾ ਸੀ ਜਿਸਨੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਨੌਜਵਾਨ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਵੀ ਕੀਤਾ ਸੀ।[1] [2] [3]
ਜੀਵਨੀ
[ਸੋਧੋ]ਪ੍ਰਫੁੱਲਾ ਦਹਨੂਕਰ ਦਾ ਜਨਮ ਪ੍ਰਫੁੱਲ ਜੋਸ਼ੀ ਗੋਆ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸਦਾ ਪਾਲਣ ਪੋਸ਼ਣ ਮੁੰਬਈ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਮੁੰਬਈ ਦੇ ਸਰ ਜੇ ਜੇ ਸਕੂਲ ਆਫ਼ ਆਰਟ ਵਿੱਚ ਚੰਗੀ ਕਲਾ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ ਅਤੇ 1955 ਵਿੱਚ ਗੋਲਡ ਮੈਡਲ ਨਾਲ ਗ੍ਰੈਜੂਏਟ ਹੋਈ।[4] ਉਸਨੇ ਮੁੰਬਈ ਦੇ ਸੈਮੀਨਲ ਬੁਲਾਭਾਈ ਦੇਸਾਈ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਟੂਡੀਓ ਲਗਾਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਵੀ ਐਸ ਗੈਤੋਂਡੇ ਨਾਲ ਸਾਂਝਾ ਕੀਤਾ ਸੀ, 1956-1960 ਦੇ ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੋਗਰੈਸਿਵ ਗਰੁੱਪ ਜਾਂ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਈ ਸੀ। ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਚਮਕਦਾਰ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ ਜਿਸਨੇ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਕਲਾ ਅਤੇ ਸਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਨੂੰ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ। ਫਰਾਂਸ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ 1961 ਵਿਚ ਪੈਰਿਸ ਵਿਚ ਵਧੀਆ ਕਲਾ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕਰਨ ਲਈ ਸਕਾਲਰਸ਼ਿਪ ਦਿੱਤੀ।
ਪ੍ਰਫੁੱਲ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸਾਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਕਲਾ ਅਤੇ ਚਿੱਤਰਕਾਰੀ ਦਾ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਉਹ 1974 ਤੋਂ 1979 ਤੱਕ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਲਲਿਤ ਕਲਾ ਅਕੈਡਮੀ ਦੀ ਕਮੇਟੀ ਮੈਂਬਰ ਸੀ ਅਤੇ 1993 ਤੋਂ 1998 ਤੱਕ 6 ਸਾਲ ਬਾਂਬੇ ਆਰਟ ਸੁਸਾਇਟੀ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਰਹੀ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਫਰਵਰੀ 2010 ਵਿਚ ਉਹ ਜਹਾਂਗੀਰ ਆਰਟ ਗੈਲਰੀ (ਪਿਛਲੇ 40 ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ) ਅਤੇ ਕਾਲਾ ਅਕਾਦਮੀ, ਗੋਆ ਦੀ ਕਮੇਟੀ ਮੈਂਬਰ (ਪਿਛਲੇ 30 ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ) ਬਣੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਉਹ ਆਰਟ ਸੁਸਾਇਟੀ ਆਫ਼ ਇੰਡੀਆ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਅਤੇ ਮੁੰਡਿਆ ਦੀ ਆਰਟਿਸਟਸ ਸੈਂਟਰ ਦੀ ਚੇਅਰਪਰਸਨ ਵੀ ਰਹੀ।
ਪ੍ਰਫੁੱਲਾ ਦਹਨੂਕਰ ਸੰਗੀਤ ਕਲਾ ਕੇਂਦਰ ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕ ਮੈਂਬਰਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ। ਜਿਸਦੀ ਮਰਹੂਮ ਸ਼੍ਰੀ ਆਦਿੱਤਿਆ ਬਿਰਲਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ 3 ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਰਹੇ ਸਨ ਅਤੇ ਪਿਛਲੇ 30 ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਕਮੇਟੀ ਉੱਤੇ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਰਹੇ ਹਨ। ਉਹ ਮਿਊਜ਼ਿਕ ਫੋਰਮ ਦੀ ਕਮੇਟੀ ਮੈਂਬਰ ਹੈ। ਉਹ ਪਿਛਲੇ 4 ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਇੰਡੀਅਨ ਨੈਸ਼ਨਲ ਥੀਏਟਰ ਦੇ ਟਰੱਸਟੀਆਂ ਦੇ ਬੋਰਡ ਵਿਚ ਹੈ। ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਲਈ ਕੰਮ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਉਹ ਪਿਛਲੇ 30 ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਲੋਨਾਵਾਲਾ ਵਿੱਚ ਬਾਲ ਅਨੰਦਗ੍ਰਾਮ ਅਨਾਥ ਆਸ਼ਰਮ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਟਰੱਸਟੀ ਵਜੋਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਦੋ ਬੇਟੀਆਂ ਹਨ, ਗੌਰੀ ਮਹਿਤਾ ਅਤੇ ਗੋਪਿਕਾ ਦਹਾਨੂਕਰ ਅਤੇ ਪੰਜ ਪੋਤੀਆਂ, ਰਿਤਮ ਮਹਿਤਾ, ਕਾਮਾਸ਼ੀ ਕਾਰਤੀਕਿਅਨ, ਅਨਮ ਮਹਿਤਾ, ਸ਼ਾਂਤਲਾ ਮਹਿਤਾ ਅਤੇ ਕੇਸ਼ਵ ਇੱਕ ਕਾਰਤੀਕੇਯਨ ਸਨ।
ਕੰਮ
[ਸੋਧੋ]
ਪ੍ਰਫੁੱਲਾ ਦਹਾਨੂਕਰ ਨੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਰੰਗਤ ਅਤੇ ਸੂਖਮਤਾ ਨਾਲ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਕ ਸਪਸ਼ਟ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਰੰਗਾਂ ਵਿਚ ਵੱਖਰਾ ਰੂਪਾਂਤ ਪੇਂਟ ਕੀਤਾ। ਉਸਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਪੇਂਟਿੰਗਾਂ ਨੂੰ "ਸਦੀਵੀ ਪੁਲਾੜ" ਕਿਹਾ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਸੀ ਕਿ ਥਾਂ ਖਾਲੀ ਨਹੀਂ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਖਤਮ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ।
ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀਆਂ ਅਤੇ ਅਜਾਇਬ ਘਰ ਸੰਗ੍ਰਹਿ
[ਸੋਧੋ]
1956 ਤੋਂ ਉਸ ਨੇ ਨਿਯਮਤ ਤੌਰ ਤੇ ਇਕੱਲੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ। ਪੈਰਿਸ ਵਿਚ ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਪੇਂਟਿੰਗਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀ 1961 ਵਿਚ ਰੱਖੀ ਅਤੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸਨੇ ਇੰਗਲੈਂਡ, ਹੰਗਰੀ, ਸਵਿਟਜ਼ਰਲੈਂਡ, ਜਰਮਨੀ, ਆਸਟਰੇਲੀਆ, ਜਾਪਾਨ, ਪੁਰਤਗਾਲ, ਆਈਸਲੈਂਡ ਅਤੇ ਫਰਾਂਸ ਦੀਆਂ ਕਈ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀ ਵਿਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ। ਉਸਨੇ ਲੰਡਨ ਵਿੱਚ 3 ਵਾਰ ਇਕੱਲੀ ਨੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚੋਂ ਪਹਿਲੀ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀ 1978 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੇ ਹਾਈ ਕਮਿਸ਼ਨ ਦੁਆਰਾ ਸਪਾਂਸਰ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਸਿਟੀਬੈਂਕ ਨੇ 2006 ਵਿੱਚ ਲੰਡਨ ਦੇ ਕੋਰਕ ਸਟ੍ਰੀਟ ਵਿੱਚ ਅਰਡੀਅਨ ਗੈਲਰੀ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਸ਼ੋਅ ਨੂੰ ਸਪਾਂਸਰ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਮੁੰਬਈ, ਦਿੱਲੀ, ਕਲਕੱਤਾ ਅਤੇ ਚੇਨਈ ਵਿੱਚ ਕਈ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਸ਼ੋਅ ਕੀਤੇ। ਬਾਰਕਲੇਜ ਬੈਂਕ ਨੇ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਨਵੰਬਰ 2008 ਵਿੱਚ ਉਸਦੀ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀ ਨੂੰ ਦੁਬਈ ਵਿੱਚ ਸਪਾਂਸਰ ਕੀਤਾ ਸੀ ਜਿਸਨੂੰ ਮਸ਼ਹੂਰ ਪੇਂਟਰ ਐਮਐਫ ਹੁਸੈਨ ਨੇ ਖੋਲ੍ਹਿਆ ਸੀ। ਪੇਂਟਰ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਆਪਣੇ ਕੈਰੀਅਰ ਦੇ ਪੰਜਾਹ ਸਾਲ ਪੂਰੇ ਹੋਣ ਤੇ, ਉਸਨੂੰ ਜਹਾਂਗੀਰ ਆਰਟ ਗੈਲਰੀ ਦੁਆਰਾ ਸਨਮਾਨਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਉਸ ਦੇ ਕੈਰੀਅਰ ਦੀਆਂ ਪੇਂਟਿੰਗਾਂ ਦਾ ਇਕ ਪ੍ਰਤੱਖ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਪ੍ਰਫੁੱਲ ਦੀ ਚਿੱਤਰਕਾਰੀ ਸੌਥਬੀ ਅਤੇ ਓਸੀਅਨ ਕਲਾ ਨੀਲਾਮੀ 'ਤੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
ਪ੍ਰਫੁੱਲਾ ਦਾਹਾਨੁਕਰ ਆਰਟ ਫਾਊਂਡੇਸ਼ਨ
[ਸੋਧੋ]ਪ੍ਰਫੁੱਲਾ ਦਾਹਾਨੁਕਰ ਆਰਟ ਫਾਊਂਡੇਸ਼ਨ (ਪੀ.ਡੀ.ਏ.ਐੱਫ.) ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਦਲੀਪ ਦਾਹਾਨੁਕਰ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ ਪ੍ਰਫੁੱਲਾ ਦਾਹਾਨੁਕਰ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਪੀਡੀਏਐਫ ਇੱਕ ਵਿਲੱਖਣ ਕਲਾ ਫਾਊਂਡੇਸ਼ਨ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਫੁੱਲ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਇੱਕ-ਇੱਕ ਪੇਂਟਿੰਗ ਭੇਜ ਕੇ ਸਪਾਂਸਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਪੇਂਟਿੰਗਾਂ ਦੀ ਵਿਕਰੀ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਫੰਡਾਂ ਨਾਲ, ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਈ ਗਈ, ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਲਈ ਇਸ ਗੈਰ-ਮੁਨਾਫ਼ਾ ਸੰਸਥਾ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।
PDAF ਪੂਰੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਉੱਭਰਦੇ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਫੈਲੋਸ਼ਿਪਾਂ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਪੁਰਸਕਾਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ। ਫਾਊਂਡੇਸ਼ਨ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਦੇ ਭਾਈਚਾਰੇ ਨੂੰ ਸਮਰਥਨ ਦੇਣ ਅਤੇ ਇੱਕ ਪਲੇਟਫਾਰਮ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਜੋ ਨਵੇਂ, ਨੌਜਵਾਨ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਕਲਾ ਲਈ ਦਿੱਖ ਅਤੇ ਸਰਪ੍ਰਸਤੀ ਮਿਲ ਸਕੇ, ਅਤੇ ਸੀਨੀਅਰ ਕਲਾਕਾਰ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਮਾਰਗਦਰਸ਼ਨ ਕਰ ਸਕਣ।
2014 ਵਿੱਚ, PDAF ਨੇ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਪਹਿਲਕਦਮੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ, ਉੱਭਰਦੇ ਕਲਾਕਾਰ ਇਨਾਮ ਸਕੀਮ, ਜੋ PDAF ਨਾਲ ਰਜਿਸਟਰਡ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਮੁਕਾਬਲਾ ਹੈ। ਇਸ ਰਾਹੀਂ, ਪੀ.ਡੀ.ਏ.ਐਫ. ਕਲਾ ਦੀਆਂ ਛੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਰਾਜ ਪੱਧਰ ਅਤੇ ਅਖਿਲ ਭਾਰਤੀ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸੋਨੇ, ਚਾਂਦੀ ਅਤੇ ਕਾਂਸੀ ਦੇ ਪੁਰਸਕਾਰ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰੇਗਾ; ਪੇਂਟਿੰਗ, ਮੂਰਤੀ, ਵਸਰਾਵਿਕਸ, ਪ੍ਰਿੰਟਮੇਕਿੰਗ, ਸਥਾਪਨਾ ਅਤੇ ਫੋਟੋਗ੍ਰਾਫੀ। ਮੁਕਾਬਲੇ ਦੇ ਸਮੁੱਚੇ ਜੇਤੂ ਮੁੰਬਈ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਆਰਟ ਗੈਲਰੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਪਾਂਸਰਡ ਸੋਲੋ ਸ਼ੋਅ ਜਿੱਤਣਗੇ।
ਅਵਾਰਡ
[ਸੋਧੋ]- 1955: ਬੰਬੇ ਆਰਟ ਸੋਸਾਇਟੀ ਦੀ ਸਾਲਾਨਾ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀ ਵਿੱਚ ਉਸਦੀ ਪੇਂਟਿੰਗ ਲਈ ਸਿਲਵਰ ਮੈਡਲ।
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ Book Reference
- ↑ Baria, Zeenia (14 July 2014). "An ode to a master". The Times of India. Retrieved 24 September 2014.
- ↑ Prafulla Dahanukar Archived 10 July 2011 at the Wayback Machine.
- ↑ Brief Biodata of Prafulla on Goa Artists.
ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ
[ਸੋਧੋ]