ਮਹਾਪੁਰਾਣ (ਜੈਨ ਧਰਮ)
ਮਹਾਪੁਰਾਣ (महापुराण) ਜਾਂ ਤ੍ਰਿਸ਼ਸ਼ਠਿਲਕਸ਼ਣ ਮਹਾਪੁਰਾਣ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਜੈਨ ਪਾਠ[1] ਹੈ ਜੋ ਰਾਸ਼ਟਰਕੂਟ ਸ਼ਾਸਕ ਅਮੋਘਵਰਸ਼ ਦੇ ਸ਼ਾਸਨ ਦੌਰਾਨ ਆਚਾਰੀਆ ਜਿਨਸੇਨਾ ਦੁਆਰਾ ਰਚਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ 9ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਉਸਦੇ ਸ਼ਾਗਿਰਦ ਗੁਣਭਦਰ ਦੁਆਰਾ ਪੂਰਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਮਹਾਪੁਰਾਣ ਦੇ ਦੋ ਭਾਗ ਹਨ। ਪਹਿਲਾ ਭਾਗ ਅਚਾਰੀਆ ਜਿਨਸੇਨਾ ਦੁਆਰਾ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਆਦਿ ਪੁਰਾਣ ਹੈ। ਦੂਜਾ ਭਾਗ ਉੱਤਰਪੁਰਾਣ ਹੈ ਜੋ ਗੁਣਭਦਰ ਦੁਆਰਾ ਅਪਭ੍ਰੰਸ਼ ਵਿੱਚ ਰਚਿਆ ਗਿਆ ਭਾਗ ਹੈ।
ਵਰਣਨ[ਸੋਧੋ]
ਤ੍ਰਿਸ਼ਸ਼ਠਿਲਕਸ਼ਣ ਮਹਾਪੁਰਾਣ ਦੀ ਰਚਨਾ 9ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਜਿਨਸੇਨਾ, ਗੁਣਭਦਰ ਅਤੇ ਚਾਵੁੰਦਰਿਆ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।[2][2]
ਮਹਾਪੁਰਾਣ ਦੇ ਦੋ ਭਾਗ ਹਨ। ਪਹਿਲਾ ਭਾਗ ਆਚਾਰੀਆ ਜਿਨਸੇਨਾ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖਿਆ ਆਦਿ ਪੁਰਾਣ ਹੈ। ਦੂਜਾ ਭਾਗ ਉੱਤਰਪੁਰਾਣ ਹੈ ਜੋ ਗੁਣਭਦਰ ਦੁਆਰਾ ਰਚਿਤ ਭਾਗ ਹੈ। ਆਦਿਪੁਰਾਣ ਵਿਚ ਲਗਭਗ 37 ਅਧਿਆਏ ਹਨ ਜਦੋਂ ਕਿ ਉੱਤਰਪੁਰਾਣ ਵਿਚ ਲਗਭਗ 65 ਅਧਿਆਏ ਹਨ।[3] ਸੰਪੂਰਨ ਅਤੇ ਸੰਪਾਦਿਤ ਲਿਖਤ ਨੂੰ 898 ਈਸਵੀ ਵਿੱਚ ਵੀਰਾ-ਬਾਂਕੇਅਰਾਸਾ ਦੇ ਦਰਬਾਰ ਵਿੱਚ ਬਾਂਕਾਪੁਰਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਜਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਗੁਣਭਦਰ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ, ਲੋਕਸੇਨਾ ਦੁਆਰਾ ਜਾਰੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਇਸ ਪਾਠ ਦੇ ਪਹਿਲੇ 42 ਪਰਵਣ ਜਿਨਾਸੇਨਾ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖੇ ਗਏ ਸਨ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਬਾਕੀ 34 ਪਰਵਾਨਾਂ ਦੀ ਰਚਨਾ ਗੁਣਭਦਰ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।
ਇਹ ਪਾਠ ਜੈਨ ਪਰੰਪਰਾ ਦਾ ਵਿਸ਼ਵਕੋਸ਼ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।[4] ਪਾਠ ਦਾ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਹਵਾਲਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਮਹਾਪੁਰਾਣ (ਅਧਿਆਇ 4, ਆਇਤਾਂ 16-31, 38-40[5]) ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਕਾਰਲ ਸਾਗਨ ਦੇ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਵਿੱਚ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ ਹਵਾਲਾ ਹੈ:[6]
"ਕੁਝ ਮੂਰਖ ਆਦਮੀ ਘੋਸ਼ਣਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇੱਕ ਸਿਰਜਣਹਾਰ ਨੇ ਸੰਸਾਰ ਨੂੰ ਬਣਾਇਆ ਹੈ। ਇਹ ਸਿਧਾਂਤ ਕਿ ਸੰਸਾਰ ਨੂੰ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਗਲਤ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਨੇ ਸੰਸਾਰ ਨੂੰ ਬਣਾਇਆ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਹ ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਿੱਥੇ ਸੀ? .. ਰੱਬ ਕਿਵੇਂ ਬਣਾ ਸਕਦਾ ਸੀ? ਸੰਸਾਰ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਕੱਚੇ ਮਾਲ ਦੇ? ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਕਹਿੰਦੇ ਹੋ ਕਿ ਉਸਨੇ ਇਸਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਬਣਾਇਆ ਹੈ, ਅਤੇ ਫਿਰ ਸੰਸਾਰ ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਇੱਕ ਅੰਤਹੀਣ ਪ੍ਰਤੀਕ੍ਰਿਆ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰ ਰਹੇ ਹੋ ... ਜਾਣੋ ਕਿ ਸੰਸਾਰ ਅਣਉਚਿਤ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸਮਾਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਵਿੱਚ, ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਅਤੇ ਅੰਤ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਹੈ. ਅਤੇ ਇਹ ਅਧਾਰਤ ਹੈ. ਸਿਧਾਂਤਾਂ 'ਤੇ ... - ਮਹਾਪੁਰਾਣ (ਮਹਾਨ ਦੰਤਕਥਾ), ਜਿਨਸੇਨਾ (ਭਾਰਤ, ਨੌਵੀਂ ਸਦੀ)",[7][8]
ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਜੈਨ ਅਤੇ ਗੈਰ-ਜੈਨ ਗ੍ਰੰਥ ਮਹਾਪੁਰਾਣ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਏ ਹਨ। ਮਹਾਪੁਰਾਣ ਸੈਵ ਸਿਧਾਂਤ ਪੇਰੀਆਪੁਰਾਣਮ ਦਾ ਮਾਡਲ ਸੀ ਜੋ 63 ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਦੀਆਂ ਜੀਵਨੀਆਂ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।[9]
ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ[ਸੋਧੋ]
ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]
- ↑ Published by Bharatiya Jnanapitha, 1979, edited and translated by Pannalal Jain
- ↑ 2.0 2.1 Upinder Singh 2016.
- ↑ A History of Indian Literature: Buddhist literature and Jaina literature. Moriz Winternitz. University of Calcutta, 1933. p. 637
- ↑ "Antiquity Of Jainism". Umich.edu. Retrieved 2012-04-21.
- ↑ Sources of Indian Tradition, Vol 1, A.T. Embree, 1958, pp. 80-81
- ↑ "Archived copy" (PDF). Archived from the original (PDF) on 29 January 2007. Retrieved 24 February 2007.
{{cite web}}: CS1 maint: archived copy as title (link) - ↑ Ct12-1 Archived 21 February 2007 at the Wayback Machine.
- ↑ Afterword on Jinasena, D. Lakey, The Philosophical Forum, Volume 33 Issue 3 Page 343-344 - Fall 2002
- ↑ Anne E. Monius, Love, Violence, and the Aesthetics of disgust: Saivas and Jains In Medieval South India in Journal of Indian Philosophy, 2004, vol. 32, no 2-3, pp. 113-172