ਮੁਖਤਾਰ ਬੇਗਮ
ਮੁਖਤਾਰ ਬੇਗਮ | |
|---|---|
| ਜਨਮ | ਮੁਖਤਾਰ ਖਾਨੁਮ 12 ਜੁਲਾਈ 1901 |
| ਮੌਤ | 25 ਫਰਵਰੀ 1982 (ਉਮਰ 80) |
| ਹੋਰ ਨਾਮ | ਸੰਗੀਤ ਦੀ ਰਾਣੀ[1] |
| ਸਿੱਖਿਆ | ਪਟਿਆਲਾ ਘਰਾਣਾ ਸੰਗੀਤ ਸਕੂਲ |
| ਪੇਸ਼ਾ | ਫਰਮਾ:ਗਾਇਕ |
| ਸਰਗਰਮੀ ਦੇ ਸਾਲ | 1920 – 1982 |
| ਜੀਵਨ ਸਾਥੀ | ਆਗਾ ਹਸ਼ਰ ਕਸ਼ਮੀਰੀ (ਪਤੀ) |
| ਬੱਚੇ | 1 |
| ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ | ਗ਼ੁਲਾਮ ਮੁਹੰਮਦ (ਪਿਤਾ) |
| ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ | ਫਰੀਦਾ ਖਾਨੁਮ (ਭੈਣ) ਸ਼ੀਬਾ ਹਸ਼ਨ (ਭਤੀਜੀ) |
ਮੁਖਤਾਰ ਬੇਗਮ ਇੱਕ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਕਲਾਸੀਕਲ, ਗ਼ਜ਼ਲ ਗਾਇਕਾ ਅਤੇ ਅਦਾਕਾਰਾ ਸੀ।[2][3] ਉਹ ਫਿਲਮਾਂ ਅਤੇ ਰੇਡੀਓ ਤੇ ਗੀਤ ਗਾਉਣ ਲਈ ਸੰਗੀਤ ਦੀ ਰਾਣੀ ਵਜੋਂ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ।[1] ਉਸਨੇ ਹਿੰਦੀ, ਪੰਜਾਬੀ ਅਤੇ ਉਰਦੂ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਫਿਲਮਾਂ ਹਠੀਲੀ ਦੁਲਹਨ, ਅਲੀ ਬਾਬਾ 40 ਚੋਰ, ਨਲ ਦਮਯੰਤੀ, ਦਿਲ ਕੀ ਪਿਆਸ, ਆਖ ਕਾ ਨਸ਼ਾ, ਮੁਫਲਿਸ ਆਸ਼ਿਕ ਅਤੇ ਚਤਰਾ ਬਕਾਵਾਲੀ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀਆਂ ਭੂਮਿਕਾਵਾਂ ਲਈ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ।[4][5]
ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ
ਮੁਖਤਾਰ ਬੇਗਮ ਦਾ ਜਨਮ 1901 ਵਿੱਚ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ, ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਮੁਖਤਾਰ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਚਾਰ ਭੈਣ-ਭਰਾ ਸਨ। ਮੁਖਤਾਰ ਦੀ ਇਕ ਭੈਣ ਜਿਸ ਦਾ ਨਾਮ ਫਰੀਦਾ ਖਾਨਮ ਅਤੇ ਤਿੰਨ ਭਰਾ ਸਨ।
ਉਸਨੇ ਪਟਿਆਲਾ ਘਰਾਣਾ ਦੇ ਕਲਾਸਿਕ ਸੰਗੀਤ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ। ਉਥੇ ਉਸਤਾਦ ਮੀਆਂ ਮੇਹਰਬਾਨ ਖਾਂ ਨਾਂ ਦੇ ਅਧਿਆਪਕ ਨੂੰ ਉਸ ਦੀ ਗਾਇਕੀ ਪਸੰਦ ਆਈ ਅਤੇ ਉਹ ਉਸਤਾਦ ਆਸ਼ਿਕ ਅਲੀ ਖਾਨ ਦਾ ਅਧਿਆਪਕ ਸੀ। ਇਸ ਲਈ ਉਸਨੇ ਸੱਤ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਤੋਂ ਹੀ ਮੁਖਤਾਰ ਬੇਗਮ ਨੂੰ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਵੋਕਲ ਕਲਾਸੀਕਲ ਸੰਗੀਤ ਦੀ ਸਿਖਲਾਈ ਦਿੱਤੀ।
ਕੈਰੀਅਰ[ਸੋਧੋ]
1930 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ, ਉਹ ਕਲਕੱਤਾ ਚਲੀ ਗਈ ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਸਟੇਜ ਨਾਟਕ ਅਤੇ ਥੀਏਟਰ ਕੀਤਾ ਜੋ ਉਰਦੂ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਨਾਟਕਕਾਰ ਅਤੇ ਕਵੀ ਆਗਾ ਹਸ਼ਰ ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖੇ ਗਏ ਸਨ। ਮੁਖ਼ਤਾਰ ਬੇਗਮ ਬੰਬਈ ਵੀ ਗਈ ਅਤੇ ਉੱਥੇ ਉਸਨੇ ਥੀਏਟਰ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਥੀਏਟਰ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਨੇ ਮੂਕ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਅਤੇ 1931 ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਉਹ ਨਲ ਦਮਯੰਤੀ, ਦਿਲ ਕੀ ਪਿਆਸ, ਆਂਖ ਕਾ ਨਸ਼ਾ ਅਤੇ ਮੁਫਲਿਸ ਆਸ਼ਿਕ ਸਮੇਤ ਹਿੰਦੀ, ਪੰਜਾਬੀ ਅਤੇ ਉਰਦੂ ਦੋਵਾਂ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਨਜ਼ਰ ਆਈ। ਮੁਖਤਾਰ ਬੇਗਮ ਨੇ ਦੋ ਫਿਲਮਾਂ ਲਈ ਗਾਣੇ ਵੀ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਪ੍ਰੇਮ ਕੀ ਆਗ ਅਤੇ ਭੇਸ਼ਮ ਸਮੇਤ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। [6]
ਕਲਕੱਤਾ ਵਿੱਚ, ਉਹ ਨੂਰ ਜਹਾਂ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਮਿਲੀ ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਨੂਰ ਜਹਾਂ ਅਤੇ ਉਸਦੀਆਂ ਭੈਣਾਂ ਨੂੰ ਫਿਲਮਾਂ ਅਤੇ ਥੀਏਟਰ ਨਾਲ ਜੁੜਨ ਲਈ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਲਈ ਉਸਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕੁਝ ਨਿਰਮਾਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਆਗਾ ਹਸ਼ਰ ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਨਾਲ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ ਕਰਵਾਈ।[7]
ਮੁਖਤਾਰ ਬੇਗਮ, ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਸਮੇਤ, ਵੰਡ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਚਲੀ ਗਈ ਅਤੇ ਉਹ ਲਾਹੌਰ ਵਿੱਚ ਵਸ ਗਈ[8][9] ਉਸਨੇ ਰੇਡੀਓ ਅਤੇ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਵਾਸਤੇ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਗਾਉਣਾ ਜਾਰੀ ਰੱਖਿਆ।[10][11][12] ਮੁਖਤਾਰ ਨੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਰੇਡੀਓ ਲਈ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਗੀਤ ਗਾਏ। [13][14][15]
ਮੁਖ਼ਤਰ ਬੇਗਮ ਨੇ ਇੱਕ ਸੰਗੀਤ ਅਧਿਆਪਕ ਵਜੋਂ ਵੀ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਗਾਇਕਾ ਨਸੀਮ ਬੇਗਮ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਛੋਟੀ ਭੈਣ ਫਰੀਦਾ ਖਾਨਮ ਨੂੰ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ ਗਾਇਕੀ ਅਤੇ ਗਜ਼ਲਾਂ ਵਿੱਚ ਸਿਖਲਾਈ ਦਿੱਤੀ।
ਨਿਜੀ ਜੀਵਨ[ਸੋਧੋ]
ਮੁਖਤਾਰ ਨੇ ਉਰਦੂ ਕਵੀ, ਨਾਟਕਕਾਰ ਅਤੇ ਨਾਟਕਕਾਰ ਆਗਾ ਹਸ਼ਰ ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਮੁਖਤਾਰ ਦੀ ਛੋਟੀ ਭੈਣ ਫਰੀਦਾ ਖਾਨਮ ਵੀ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਗ਼ਜ਼ਲ ਗਾਇਕਾ ਹੈ।[16][9][17]
ਬਿਮਾਰੀ ਅਤੇ ਮੌਤ[ਸੋਧੋ]
ਮੁਖਤਾਰ ਬੇਗਮ ਨੂੰ ਅਧਰੰਗ ਹੋਣ ਕਾਰਣ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਬਾਅਦ 25 ਫਰਵਰੀ 1982 ਨੂੰ ਕਰਾਚੀ ਵਿੱਚ 80 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਕਰਾਚੀ ਵਿੱਚ ਸੋਸਾਇਟੀ ਦੇ ਕਬਰਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਅੰਤਿਮ ਸੰਸਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।[18][19][9]
ਫਿਲਮੋਗ੍ਰਾਫੀ[ਸੋਧੋ]
ਫਿਲਮਾਂ[ਸੋਧੋ]
| Year | Film | Language |
|---|---|---|
| 1932 | ਅਲੀ ਬਾਬਾ ੪੦ ਚੋਰ | ਹਿੰਦੀ, ਊਰਦੂ |
| 1932 | ਚਤਰਾ ਬਕਾਵਾਲੀ | ਹਿੰਦੀ, ਊਰਦੂ |
| 1932 | ਹਠੀਲੀ ਦੁਲਹਨ | ਹਿੰਦੀ, ਊਰਦੂ |
| 1932 | ਹਿੰਦੂਸਤਾਨ | ਹਿੰਦੀ, ਊਰਦੂ |
| 1932 | ਇੰਦਰਸਭਾ | ਹਿੰਦੀ, ਊਰਦੂ[9] |
| 1932 | Krishna Kant ki Wasiyat | ਹਿੰਦੀ, ਊਰਦੂ |
| 1932 | ਮੁਫਲਿਸ ਅਸ਼ਿਕ | ਹਿੰਦੀ, ਊਰਦੂ |
| 1932 | ਸ਼੍ਰਵਨ ਕੁਮਾਰ | ਹਿੰਦੀ, ਊਰਦੂ |
| 1933 | ਆਂਖ ਕਾ ਨਸ਼ਾ | ਹਿੰਦੀ, ਊਰਦੂ |
| 1933 | ਔਰਤ ਕਾ ਪਿਆਰ | ਹਿੰਦੀ, ਊਰਦੂ[20] |
| 1933 | ਚਿੰਤਾਮਨੀ | ਹਿੰਦੀ, ਊਰਦੂ |
| 1933 | ਨਲ ਦਮਿਅੰਤੀ | ਹਿੰਦੀ, ਊਰਦੂ |
| 1933 | ਰਾਮਾਇਣ | ਹਿੰਦੀ, ਊਰਦੂ |
| 1934 | ਸੀਤਾ | ਹਿੰਦੀ, ਊਰਦੂ |
| 1935 | ਦਿਲ ਕੀ ਪਿਆਸ | ਹਿੰਦੀ, ਊਰਦੂ |
| 1935 | ਮਜਨੂੰ 1935 | ਹਿੰਦੀ, ਊਰਦੂ[9] |
| 1936 | ਪ੍ਰੇਮ ਕੀ ਆਗ | ਹਿੰਦੀ, ਊਰਦੂ |
| 1937 | ਭੀਸ਼ਮ | ਹਿੰਦੀ, ਊਰਦੂ |
| 1940 | ਮਤਵਾਲੀ ਮੀਰਾ | ਪੰਜਾਬੀ[9] |
| 1941 | ਚਤਰਾ ਬਕਾਵਲੀ | ਪੰਜਾਬੀ |
ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]
- ↑ 1.0 1.1 "فلمی و ادبی شخصیات کے سکینڈلز۔ ۔ ۔قسط نمبر356". Daily Pakistan. 28 April 2022.
- ↑ "Mallikas of yesteryear". Himal Southasian. 26 March 2022.
- ↑ Indian Horizons, Volume 53. New Delhi, Indian Council for Cultural Relations. p. 55.
- ↑ Encyclopaedia of Indian Cinema. Oxford University Press. p. 40.
- ↑ "Mallikas of yesteryear". Himal Southasian. 26 March 2022.
- ↑ Indian Filmography: Silent & Hindi Films, 1897-1969. Bombay J. Udeshi. p. 90.
- ↑ DOUBLE X FACTOR. JAICO Publishing House. p. 100.
- ↑ "Lahore a part of me". The News International. 12 July 2021.
- ↑ 9.0 9.1 9.2 9.3 9.4 9.5 "Mallikas of yesteryear". Himal Southasian. 26 March 2022. ਹਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਗਲਤੀ:Invalid
<ref>tag; name "HimalSouthasian" defined multiple times with different content ਹਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਗਲਤੀ:Invalid<ref>tag; name "HimalSouthasian" defined multiple times with different content - ↑ "The history, art and performance of ghazal in Hindustani sangeet". Daily Times. 15 January 2022.
- ↑ "Daagh and ghazal singing". The News International. 10 June 2021.
- ↑ "Experimenting with ghazal". The News International. 24 December 2021.
- ↑ Lahore: A Musical Companion. Lahore : Baber Ali Foundation. p. 23.
- ↑ Lahore: A Musical Companion. Lahore : Baber Ali Foundation. p. 69.
- ↑ Lahore: A Musical Companion. Lahore : Baber Ali Foundation. p. 70.
- ↑ Let's know music & musical instruments of India. London ibs BOOKS. p. 59.
- ↑ Bayād Jālib. Karācī, Pākistān : Pākistānī Adab Pablīkeshanz. p. 1.
- ↑ "کلاسیکی گائیکی میں نام وَر مختار بیگم کی برسی". ARY News. 10 May 2022.
- ↑ Asiaweek, Volume 12, Issues 27-39. Asiaweek Limited. p. 28.
- ↑ Urdu/Hindi : an artificial divide : evolution from African genes, Mesopotamian roots, and Indian culture. New York : Algora Pub. p. 319.