ਕੋਲਕਾਤਾ

ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ, ਇੱਕ ਅਜ਼ਾਦ ਗਿਆਨਕੋਸ਼ ਤੋਂ
(ਕਲਕੱਤਾ ਤੋਂ ਰੀਡਿਰੈਕਟ)
ਕੋਲਕਾਤਾ
কলকাতা
कोलकता
ਘੜੀ ਦੇ ਰੁਖ਼ ਅਨੁਸਾਰ, ਸਿਖਰ 'ਤੇ: ਵਿਕਟੋਰੀਆ ਮੈਮੋਰੀਅਲ, ਸੇਂਟ ਪੌਲ ਦਾ ਗਿਰਜਾਘਰ, ਕੇਂਦਰੀ ਵਪਾਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ, ਹਾਵੜਾ ਬ੍ਰਿਜ, ਸਿਟੀ ਟ੍ਰਾਮ ਲਾਈਨ, Vidyasagar Bridge
ਘੜੀ ਦੇ ਰੁਖ਼ ਅਨੁਸਾਰ, ਸਿਖਰ 'ਤੇ: ਵਿਕਟੋਰੀਆ ਮੈਮੋਰੀਅਲ, ਸੇਂਟ ਪੌਲ ਦਾ ਗਿਰਜਾਘਰ, ਕੇਂਦਰੀ ਵਪਾਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ, ਹਾਵੜਾ ਬ੍ਰਿਜ, ਸਿਟੀ ਟ੍ਰਾਮ ਲਾਈਨ, Vidyasagar Bridge
ਉਪਨਾਮ: 
ਆਨੰਦ ਦਾ ਸ਼ਹਿਰ
ਭਾਰਤ ਦੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਰਾਜਧਾਨੀ
ਦੇਸ਼ਭਾਰਤ
ਪ੍ਰਾਂਤਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ
Divisionਪ੍ਰੇਜ਼ੀਡੇਨਸੀ
ਜਿਲ੍ਹਾਕੋਲਕਾਤਾ[upper-alpha 1]
ਸਰਕਾਰ
 • ਕਿਸਮMayor–Council
 • ਬਾਡੀKMC
 • ਮੇਅਰSovan Chatterjee[1]
 • SheriffRanjit Mallick[2]
 • Police commissionerSurajit Kar Purakayastha[3]
ਖੇਤਰ
 • ਮਹਾਂਨਗਰ185 km2 (71 sq mi)
 • Metro
1,886.67 km2 (728.45 sq mi)
ਉੱਚਾਈ
9 m (30 ft)
ਆਬਾਦੀ
 (2011)[4]
 • ਮਹਾਂਨਗਰ44,86,679
 • ਰੈਂਕ7th
 • ਘਣਤਾ24,000/km2 (63,000/sq mi)
 • ਮੈਟਰੋ1,41,12,536
 • Metro rank
3rd
 • Metropolitan
1,46,17,882 (3rd)
ਵਸਨੀਕੀ ਨਾਂCalcuttan
ਸਮਾਂ ਖੇਤਰਯੂਟੀਸੀ+05:30 (IST)
ZIP code(s)
7000 xx, 7001 xx
ਏਰੀਆ ਕੋਡ+91-33
ਵਾਹਨ ਰਜਿਸਟ੍ਰੇਸ਼ਨWB 01–79
UN/LOCODE।N CCU
ਸਰਕਾਰੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂਬੰਗਾਲੀ ਅਤੇ ਨੇਪਾਲੀ
ਵੈੱਬਸਾਈਟwww.kmcgov.in
  1. The Kolkata metropolitan area also includes portions of North 24 Parganas, South 24 Parganas, Howrah, Nadia, and Hooghly districts. See: Urban structure.

ਬੰਗਾਲ ਦੀ ਖਾੜੀ ਦੇ ਸਿਖਰ ਤਟ ਤੋਂ 180 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ ਹੁਗਲੀ ਨਦੀ ਦੇ ਖੱਬੇ ਕੰਢੇ ਉੱਤੇ ਸਥਿਤ ਕੋਲਕਾਤਾ (ਬੰਗਾਲੀ: কলকাতা) (ਪੁਰਾਣਾ ਨਾਮ ਕਲਕੱਤਾ) ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਹੈ।

ਕੋਲਕਾਤਾ ਭਾਰਤ ਦਾ ਦੂਜਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਮਹਾਂਨਗਰ ਅਤੇ ਪੰਜਵਾਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਬੰਦਰਗਾਹ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਦੀ ਜਨਸੰਖਿਆ 2 ਕਰੋੜ 29 ਲੱਖ ਹੈ। ਇਸ ਸ਼ਹਿਰ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਅਤਿਅੰਤ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਆਧੁਨਿਕ ਸਰੂਪ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਅੰਗਰੇਜਾਂ ਅਤੇ ਫ਼ਰਾਂਸ ਦੇ ਉਪਨਿਵੇਸ਼ਵਾਦ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੈ। ਅਜੋਕਾ ਕੋਲਕਾਤਾ ਆਧੁਨਿਕ ਭਾਰਤ ਦੇ ਇਤਹਾਸ ਦੀ ਕਈ ਗਾਥਾਵਾਂ ਆਪਣੇ ਤੁਸੀ ਵਿੱਚ ਸਮੇਟੀ ਬੈਠਾ ਹੈ। ਸ਼ਹਿਰ ਨੂੰ ਜਿੱਥੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਵਿਦਿਅਕ ਅਤੇ ਸਾਂਸਕ੍ਰਿਤਿਕ ਪਰਿਵਰਤਨਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਾਰੰਭਿਕ ਕੇਂਦਰ ਬਿੰਦੂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪਹਿਚਾਣ ਮਿਲੀ ਹੈ ਉਥੇ ਹੀ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਇਸਨੂੰ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਾਮਵਾਦ ਅੰਦੋਲਨ ਦੇ ਗੜ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮਾਨਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੈ। ਮਹਿਲਾਂ ਦੇ ਇਸ ਸ਼ਹਿਰ ਨੂੰ ਸਿਟੀ ਆਫ ਜਾਵੇ ਦੇ ਨਾਮ ਵਲੋਂ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਆਪਣੀ ਉੱਤਮ ਹਾਲਤ ਦੇ ਕਾਰਨ ਕੋਲਕਾਤਾ ਨੂੰ ਪੂਰਵੀ ਭਾਰਤ ਦਾ ਪਰਵੇਸ਼ ਦਵਾਰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਰੇਲਮਾਰਗਾਂ, ਹਵਾਮਾਰਗ ਅਤੇ ਸੜਕ ਮਾਰਗਾਂ ਦੁਆਰਾ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਵੱਖਰੇ ਭੱਜਿਆ ਵਲੋਂ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਹ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਆਵਾਜਾਈ ਦਾ ਕੇਂਦਰ, ਫੈਲਿਆ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵੰਡ ਕੇਂਦਰ, ਸਿੱਖਿਆ ਕੇਂਦਰ, ਉਦਯੋਗਕ ਕੇਂਦਰ ਅਤੇ ਵਪਾਰ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਹੈ। ਅਜਾਇਬਘਰ, ਚਿੜੀਆ ਘਰ, ਇੱਕਾ ਦੁੱਕਾ ਤਾਰਮੰਡਲ, ਹਾਵਡ਼ਾ ਪੁੱਲ, ਕਾਲੀਘਾਟ, ਫੋਰਟ ਵਿਲਿਅਮ, ਵਿਕਟੋਰਿਆ ਮੇਮੋਰਿਅਲ, ਵਿਗਿਆਨ ਨਗਰੀ ਆਦਿ ਮੁੱਖ ਦਰਸ਼ਨੀਕ ਸਥਾਨ ਹਨ। ਕੋਲਕਾਤਾ ਦੇ ਨਜ਼ਦੀਕ ਹੁਗਲੀ ਨਦੀ ਦੇ ਦੋਨਾਂ ਕਿਨਾਰਿਆਂ ਉੱਤੇ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਦੇ ਅਕਸਰ ਸਾਰਾ ਜੂਟ ਦੇ ਕਾਰਖਾਨੇ ਸਥਿਤ ਹਨ। ਇਸਦੇ ਇਲਾਵਾ ਮੋਟਰਗੱਡੀਆਂ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਦੇ ਕਾਰਖਾਨੇ, ਸੂਤੀ - ਬਸਤਰ ਉਦਯੋਗ, ਕਾਗਜ - ਉਦਯੋਗ, ਵੱਖਰੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਇੰਜੀਨਿਅਰਿੰਗ ਉਦਯੋਗ, ਜੁੱਤਾ ਤਿਆਰ ਕਰਣ ਦੇ ਕਾਰਖਾਨੇ, ਹੋਜ਼ਰੀ ਉਦਯੋਗ ਅਤੇ ਚਾਹ ਵਿਕਰੀ ਕੇਂਦਰ ਆਦਿ ਸਥਿਤ ਹਨ। ਪੂਰਵਾਂਚਲ ਅਤੇ ਸੰਪੂਰਣ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਦਾ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਵਾਣਿਜਿਕ ਕੇਂਦਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਕੋਲਕਾਤਾ ਦਾ ਮਹੱਤਵ ਜਿਆਦਾ ਹੈ।

ਸ਼ਬਦ ਉੱਤਪਤੀ[ਸੋਧੋ]

ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਬੰਗਾਲੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਕੋਲੀਕਾਤਾ (ਬੰਗਾਲੀ কলিকাতা) [ˈkɔlikat̪a] ਤੋਂ ਲਿਆ ਗਇਆ ਹੈ। ਇਹ ਉਹਨਾਂ ਤਿੰਨ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਪਿੰਡ ਦਾ ਨਾਂ ਰੱਖਿਆ ਗਇਆ ਜਿੱਥੇ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਅੰਗਰੇਜਾਂ ਨੇ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਬਾਕੀ ਦੋ ਦੇ ਨਾਂ ਸੁਤਾਨੁਤੀ ਅਤੇ ਗੋਬਿੰਦਾਪੁਰ ਸੀ।

ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਇਸ ਨਾਂ ਸਬੰਧੀ ਕੁਝ ਹੋਰ ਧਾਰਨਾਵਾਂ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਨ-

  • ਕੋਲਕਾਤਾ ਸ਼ਬਦ ਨੂੰ ਕਾਲੀਖੇਤਰੋ ([ˈkalikʰːet̪rɔ] (ਬੰਗਾਲੀ: কালীক্ষেত্র) ਦਾ ਬਦਲ ਵੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਭਾਵ ਕਾਲੀ (ਕਾਲੀ ਮਾਤਾ ਜਾਂ ਕਾਲੀ ਦੇਵੀ) ਦਾ ਖੇਤਰ।
  • ਕੋਲਕਾਤਾ ਦਾ ਨਾਂ ਬੰਗਾਲੀ ਸ਼ਬਦ "ਕੀਕਿਲਾ" (ਬੰਗਾਲੀ: কিলকিলা) ਜਾਂ ਪੱਧਰ ਮੈਦਾਨ ਤੋਂ ਬਣਿਆ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।
  • ਇਹ ਵੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕੋਲਕਾਤਾ ਦਾ ਨਾਂ ਬੰਗਾਲੀ ਸ਼ਬਦ ਖਾਲ (ਬੰਗਾਲੀ: খাল) ਅਤੇ ਕਾਟਾ (ਬੰਗਾਲੀ: কাটা) ਭਾਵ ਖੋਦਨਾ।
  • ਇੱਕ ਹੋਰ ਸਿਧਾਂਤ ਅਨੁਸਾਰ ਇਹ ਖੇਤਰ ਚੂਨੇ ਜਾਂ ਕੋਲੀ ਚੁਨ (ਬੰਗਾਲੀ: কলি চুন) ਅਤੇ ਕੌਇਰ ਜਾਂ ਕਾਤਾ (ਬੰਗਾਲੀ:কাতা) ਦੇ ਉਤਪਾਦਨ ਲਈ ਬਹੁਤ ਮਸ਼ਹੂਰ ਸੀ ਜਿਸ ਕਾਰਣ ਇਸਦਾ ਨਾਂ ਕੋਲੀਕਾਤਾ (ਬੰਗਾਲੀ: কলিকাতা) ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਹੋ ਗਇਆ।

ਪਰ ਸ਼ਹਿਰ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ, ਬੰਗਾਲੀ ਵਿੱਚ, ਕੋਲਕਾਤਾ ਜਾਂ ਕੋਲਿਕਾਤਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। 2001 ਤੱਕ ਇਸਦਾ ਅਧਿਕਾਰਿਕ ਨਾਂ, ਅੰਗਰੇਜ਼ੀਕਰਣ ਅਨੁਸਾਰ, ਕਲਕੱਤਾ ਸੀ। ਜਿਸਨੂੰ ਬੰਗਾਲੀ ਉਚਾਰਨ ਅਨੁਸਾਰ ਤਬਦੀਲ ਕਰਕੇ ਕੋਲਕਾਤਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਇਆ।

ਫੋਟੋ ਗੈਲਰੀ[ਸੋਧੋ]

ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]

  1. "Sovan Chatterjee to be new Kolkata mayor". Hindustan Times. New Delhi. 6 June 2010. Archived from the original on 19 ਜੁਲਾਈ 2011. Retrieved 26 April 2011. {{cite news}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (help)
  2. "ਪੁਰਾਲੇਖ ਕੀਤੀ ਕਾਪੀ". Archived from the original on 2017-03-01. Retrieved 2017-01-02.
  3. "New CP reaches slain cop's house with job letter". Times of।ndia. 16 February 2013. Archived from the original on 11 ਅਪ੍ਰੈਲ 2013. Retrieved 17 February 2013. {{cite news}}: Check date values in: |archive-date= (help); Unknown parameter |dead-url= ignored (help)
  4. ਹਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਗਲਤੀ:Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named 2011 pp tableA2
  5. ਹਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਗਲਤੀ:Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named kolkatauapop2011