ਰਣਬੀਰ (ਅਖ਼ਬਾਰ)
| ਮੁੱਖ ਸੰਪਾਦਕ | ਲਾਲਾ ਮੁਲਕਰਾਜ ਸਰਫ਼ |
|---|---|
| ਸਥਾਪਨਾ | 24 ਜੂਨ 1924 |
| ਭਾਸ਼ਾ | ਉਰਦੂ ਭਾਸ਼ਾ |
| Ceased publication | 18 ਮਈ 1950 |
| ਮੁੱਖ ਦਫ਼ਤਰ | ਜੰਮੂ |
ਰਣਬੀਰ ( Urdu: رنبیر ) ਜੰਮੂ, ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਣ ਵਾਲਾ ਇਕ ਉਰਦੂ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਅਖ਼ਬਾਰ ਸੀ।[1][2] ਇਹ ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਅਖ਼ਬਾਰ ਸੀ।
ਸਥਾਪਨਾ
[ਸੋਧੋ]ਰਣਬੀਰ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਅਤੇ ਸੰਪਾਦਨ ਲਾਲਾ ਮੁਲਕਰਾਜ ਸਰਫ਼ ਨੇ ਕੀਤਾ ਸੀ।[2] [3] ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਹ ਲਾਲਾ ਲਾਜਪਤ ਰਾਏ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦੀ ਸੰਗਠਨ ਬੰਦੇ ਮਾਤਰਮ ਦੇ ਉਪ-ਸੰਪਾਦਕ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਸਰਫ਼ ਨੇ ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਲਈ ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਮਹਾਰਾਜਾ ਪ੍ਰਤਾਪ ਸਿੰਘ ਤੋਂ ਰਣਬੀਰ ਨੂੰ ਰਾਜ ਪੱਧਰੀ ਹਫ਼ਤੇ ਵਜੋਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਲੈਣ ਲਈ ਗੱਲਬਾਤ ਕੀਤੀ ਸੀ।[4] [5]
ਅਖ਼ਬਾਰ ਦਾ ਨਾਮ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਬੀਰ ਸਿੰਘ ਦੇ ਨਾਂ 'ਤੇ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।[4] ਰਣਬੀਰ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਅੰਕ 24 ਜੂਨ 1924 ਨੂੰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਇਆ ਸੀ।[5] ਰਣਬੀਰ ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ (ਰਾਜ)|ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ|ਜੰਮੂ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਅਖ਼ਬਾਰ ਬਣ ਗਿਆ।[2] ਅਖ਼ਬਾਰ ਸਰਕਾਰੀ ਪ੍ਰੈਸ ਤੇ ਛਾਪਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।[6] ਇਸ ਦੀ ਬੁਨਿਆਦ ਤੋਂ ਤੁਰੰਤ ਬਾਅਦ ਅਖ਼ਬਾਰ ਨੇ ਰਾਜ ਵਿਚ ਵਿਆਪਕ ਪਾਠਕਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਕੀਤੀ।
1930 ਦੀ ਪਾਬੰਦੀ
[ਸੋਧੋ]ਮਈ 1930 ਵਿਚ ਮਹਾਰਾਜਾ ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਨੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਦੀ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰੀ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਜੰਮੂ ਦੇ ਅੰਦੋਲਨ ਬਾਰੇ ਇਕ ਲੇਖ ਦੇ ਬਾਅਦ ਰਣਬੀਰ 'ਤੇ ਇਕ 'ਵਿਨਾਸ਼ਕਾਰੀ ਪ੍ਰਚਾਰ' ਦਾ ਦੋਸ਼ ਲਗਾਇਆ ਸੀ।[4][6][3][7] ਮਹਾਰਾਜਾ ਨੇ ਦਲੀਲ ਦਿੱਤੀ ਕਿ ਰਣਬੀਰ ਨੇ ਆਪਣੇ 7 ਮਈ 1930 (ਵਿਸਾਖ 25, 1987) ਦੇ ਅੰਕ ਵਿੱਚ ਜੰਮੂ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਵਿੱਚ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਦੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਨੂੰ ਅਤਿਕਥਨੀ ਦਿੱਤੀ ਸੀ ਅਤੇ ਅਖ਼ਬਾਰ ਨੇ ਇਹ ਗਲਤ ਸੰਕੇਤ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਕਿ ਮਹਾਰਾਜਾ ਖ਼ੁਦ ਵਿਰੋਧ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਾਂ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਨਗੇ। ਅਖ਼ਬਾਰ ਨੂੰ ਨਵੰਬਰ 1931 ਵਿਚ ਦੁਬਾਰਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਇਸ ਅਰਸੇ ਨੂੰ ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ ਵਿਚ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਸਰਕਾਰ ਪ੍ਰਤੀ ਵੱਧਦੇ ਦਬਾਅ ਨਾਲ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ, ਇਹ ਲਹਿਰ ਜਿਸ ਦਾ ਰਣਬੀਰ ਨੇ ਸਮਰਥਨ ਕੀਤਾ ਸੀ।
1947 ਸਮੇਂ ਪਾਬੰਦੀ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਦੇ ਸਾਲ
[ਸੋਧੋ]ਜੂਨ 1947 ਵਿਚ ਅਖ਼ਬਾਰ 'ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਲਗਾਈ ਗਈ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ ਅਤੇ ਸ਼ੇਖ ਅਬਦੁੱਲਾ ਦੀ ਰਿਹਾਈ ਦੀ ਅਪੀਲ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।[8] ਆਖਰਕਾਰ ਪਾਬੰਦੀ ਹਟਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਅਤੇ ਰਣਬੀਰ ਸਤੰਬਰ 1947 ਵਿਚ ਦੁਬਾਰਾ ਪੇਸ਼ ਹੋਇਆ। ਅਗਲੇ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਰਣਬੀਰ ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ ਵਿੱਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਰੋਧੀ ਰੁਝਾਨ ਦਾ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਮੁੱਖ ਪੱਤਰ ਬਣ ਗਿਆ ਸੀ।[3] ਰਣਬੀਰ ਨੂੰ ਆਖਰਕਾਰ 18 ਮਈ 1950 ਨੂੰ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।[4]
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ New Book Society of India, New Delhi. Indian Book Trade and Library Directory. New Delhi: New Book Society of India, 1950. p. 478
- ↑ 2.0 2.1 2.2 Das, Sisir Kumar. A History of Indian Literature. 2.. New Delhi: Sahitya Akademi, 1995. p. 589
- ↑ 3.0 3.1 3.2 J & K Yearbook & Who's Who. Jammu: Rabir Publications, 1987. p. 4
- ↑ 4.0 4.1 4.2 4.3 Taseer, C. Bilqees. The Kashmir of Sheikh Muhammad Abdullah. Lahore: Ferozsons, 1986. pp. 225–226
- ↑ 5.0 5.1 Kapur, Manohar Lal. Maharaja Hari Singh, 1895–1961. New Delhi: Har-Anand Publications, 1995. p. 107
- ↑ 6.0 6.1 Journalism, Vol. 1–4. Department of Journalism, University of the Punjab, 1968. p. 34
- ↑ Ravinderjit Kaur. Political Awakening in Kashmir. New Delhi: APH Pub. Corp, 1996. p. 121-122
- ↑ Epilogue, Vol 4, Issue 11. p. 4