ਰਾਣੀ ਸਤੀ ਮੰਦਰ
ਰਾਣੀ ਸਤੀ ਮੰਦਰ (राणी सती दादी मंदिर) ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਜਸਥਾਨ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਝੁੰਝੁਨੂ, ਝੁਨਝਨੂ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਇੱਕ ਮੰਦਰ ਹੈ। ਇਹ ਭਾਰਤ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਮੰਦਰ ਰਾਣੀ ਸਤੀ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਹੈ, ਇੱਕ ਰਾਜਸਥਾਨੀ ਔਰਤ ਜੋ 13ਵੀਂ ਅਤੇ 17ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਰਹਿੰਦੀ ਸੀ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਦੀ ਮੌਤ 'ਤੇ ਸਤੀ (ਆਤਮ-ਦਾਹ) ਕੀਤੀ ਸੀ। ਰਾਜਸਥਾਨ ਅਤੇ ਹੋਰ ਥਾਵਾਂ 'ਤੇ ਕਈ ਮੰਦਰ ਉਸ ਦੀ ਪੂਜਾ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਕੰਮ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿਚ ਸਮਰਪਿਤ ਹਨ। ਰਾਣੀ ਸਤੀ ਨੂੰ ਨਾਰਾਇਣੀ ਦੇਵੀ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਦਾਦੀ ਜੀ (ਦਾਦੀ) ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਕਹਾਣੀ[ਸੋਧੋ]
ਰਾਣੀ ਸਤੀ ਦਾਦੀ ਮਾਂ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਮਹਾਭਾਰਤ ਦੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਮਹਾਭਾਰਤ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਅਭਿਮਨਿਊ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ, ਤਾਂ ਉੱਤਰਾ (ਕਲਿਯੁਗ ਵਿੱਚ ਨਾਰਾਇਣੀ) ਅਭਿਮੰਨਿਊ (ਕਲਿਯੁਗ ਵਿੱਚ ਟੰਧਨ) ਨੂੰ ਕੌਰਵਾਂ ਦੁਆਰਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸਘਾਤ ਦੇ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਗੁਆਉਂਦੇ ਦੇਖ ਕੇ ਹੈਰਾਨ ਅਤੇ ਗੁੱਸੇ ਵਿੱਚ ਸੀ। ਇਸ ਲਈ ਉੱਤਰਾ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਸਨਮਾਨ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਖਤਮ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਕੌਰਵਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੁਕਰਮ ਤੋਂ ਜਾਣੂ ਕਰਵਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਪਰ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਦੇਣ ਵੇਲੇ ਉੱਤਰਾ ਇੱਕ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਜਾਨ ਦੇਣ ਵਾਲੀ ਸੀ। ਇਹ ਦੇਖ ਕੇ ਸ਼੍ਰੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਨੇ ਉੱਤਰਾ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਨੂੰ ਭੁੱਲ ਜਾਵੇ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਉਸ ਔਰਤ ਦੇ ਧਰਮ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਹੈ ਜੋ ਸਿਰਫ ਇੱਕ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਜੀਵਨ ਦੇਣ ਵਾਲੀ ਹੈ। ਗਲਤੀ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਉੱਤਰਾ ਨੇ ਸ਼੍ਰੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਨੂੰ ਅਭਿਮੰਨਿਊ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾਉਣ ਅਤੇ ਅਗਲੇ ਜਨਮ ਵਿੱਚ ਸਤੀ ਹੋਣ ਦੀ ਉਸਦੀ ਇੱਛਾ ਦੀ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ।[ਸਪਸ਼ਟੀਕਰਨ ਲੋੜੀਂਦਾ]
ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਭਗਵਾਨ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਉਸਦੇ ਅਗਲੇ ਜਨਮ ਵਿੱਚ ਉਸਦਾ ਜਨਮ ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੇ ਦੋਕਵਾ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਗੁਰਸਾਮਲ ਬੀਰਮੇਵਾਲ ਦੀ ਧੀ ਵਜੋਂ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸਦਾ ਨਾਮ ਨਾਰਾਇਣੀ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਅਭਿਮਨਿਊ ਦਾ ਜਨਮ ਹਿਸਾਰ ਵਿੱਚ ਜਲੀਰਾਮ ਜਾਲਾਨ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਵਜੋਂ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸਦਾ ਨਾਮ ਟੰਧਨ ਜਾਲਾਨ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਟੰਡਨ ਅਤੇ ਨਾਰਾਇਣੀ ਨੇ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾ ਲਿਆ ਅਤੇ ਸ਼ਾਂਤੀਪੂਰਨ ਜੀਵਨ ਜੀਅ ਰਹੇ ਸਨ। ਉਸ ਕੋਲ ਇੱਕ ਸੁੰਦਰ ਘੋੜਾ ਸੀ ਜਿਸ ਉੱਤੇ ਹਿਸਾਰ ਦੇ ਰਾਜੇ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਕਾਫ਼ੀ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਸੀ। ਟੰਧਨ ਨੇ ਆਪਣਾ ਕੀਮਤੀ ਘੋੜਾ ਰਾਜੇ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਨੂੰ ਸੌਂਪਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।
ਰਾਜੇ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਫਿਰ ਘੋੜੇ ਨੂੰ ਜ਼ਬਰਦਸਤੀ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਟੰਡਨ ਨੂੰ ਇੱਕ ਲੜਾਈ ਲਈ ਚੁਣੌਤੀ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਟੰਡਨ ਬਹਾਦਰੀ ਨਾਲ ਲੜਾਈ ਲੜਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਰਾਜੇ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਨੂੰ ਮਾਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਗੁੱਸੇ ਵਿੱਚ ਆਏ ਰਾਜੇ ਨੇ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਨਰਾਇਣੀ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਟੰਡਨ ਨੂੰ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ। ਨਾਰਾਇਣੀ, ਔਰਤ ਦੀ ਬਹਾਦਰੀ ਅਤੇ ਸ਼ਕਤੀ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਕ, ਰਾਜੇ ਨਾਲ ਲੜਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਮਾਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਫਿਰ ਉਸਨੇ ਰਾਣਾਜੀ (ਘੋੜੇ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ ਕਰਨ ਵਾਲੇ) ਨੂੰ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਉਹ ਉਸਦੇ ਪਤੀ ਦੇ ਸਸਕਾਰ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਉਸਨੂੰ ਅੱਗ ਲਗਾਉਣ ਲਈ ਤੁਰੰਤ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰੇ।[1]
ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਦੇ ਨਾਲ ਸਤੀ ਹੋਣ ਦੀ ਇੱਛਾ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦੇ ਹੋਏ, ਰਾਣੀ ਨੂੰ ਨਰਾਇਣੀ ਨੇ ਆਸ਼ੀਰਵਾਦ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਉਸਦਾ ਨਾਮ ਉਸਦੇ ਨਾਮ ਦੇ ਨਾਲ ਲਿਆ ਜਾਵੇਗਾ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਪੂਜਾ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀ ਅਤੇ ਉਦੋਂ ਤੋਂ ਉਸਨੂੰ ਰਾਣੀ ਸਤੀ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਮੰਦਰ[ਸੋਧੋ]
ਇਹ ਮੰਦਰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਮਾਦਾ ਜਾਂ ਪੁਰਸ਼ ਦੇਵਤਿਆਂ ਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਜਾਂ ਮੂਰਤੀਆਂ ਨਾ ਰੱਖਣ ਲਈ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਬਜਾਏ, ਸ਼ਕਤੀ ਅਤੇ ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਤ੍ਰਿਸ਼ੂਲ ਨੂੰ ਅਨੁਯਾਈਆਂ ਦੁਆਰਾ ਧਾਰਮਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪੂਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਰਾਣੀ ਸਤੀ ਦਾਦੀ ਜੀ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਡਲ ਵਿੱਚ ਲੱਗੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਸਫੈਦ ਸੰਗਮਰਮਰ ਤੋਂ ਬਣਿਆ ਮੰਦਰ ਅਤੇ ਰੰਗੀਨ ਕੰਧ ਚਿੱਤਰ ਹਨ।[2]
ਰਾਣੀ ਸਤੀ ਮੰਦਰ ਦੇ ਕੰਪਲੈਕਸ ਵਿੱਚ ਭਗਵਾਨ ਹਨੂੰਮਾਨ ਮੰਦਰ, ਸੀਤਾ ਮੰਦਰ, ਠਾਕੁਰ ਜੀ ਮੰਦਰ, ਭਗਵਾਨ ਗਣੇਸ਼ ਮੰਦਰ ਅਤੇ ਸ਼ਿਵ ਮੰਦਰ ਵੀ ਹਨ। ਹਰ 'ਆਰਤੀ' ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਨਿਯਮਤ 'ਪ੍ਰਸਾਦ' ਵੰਡਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[3] ਮੁੱਖ ਮੰਦਰ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਇੱਥੇ ਬਾਰਾਂ ਛੋਟੇ ਸਤੀ ਮੰਦਰ ਹਨ।[4] ਭਗਵਾਨ ਸ਼ਿਵ ਦੀ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਮੂਰਤੀ ਕੰਪਲੈਕਸ ਦੇ ਕੇਂਦਰ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ ਅਤੇ ਹਰੇ ਬਗੀਚਿਆਂ ਨਾਲ ਘਿਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।[5] ਮੰਦਰ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਅੰਦਰਲੇ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਕੰਧ-ਚਿੱਤਰਾਂ ਅਤੇ ਕੱਚ ਦੇ ਮੋਜ਼ੇਕ ਨਾਲ ਸ਼ਿੰਗਾਰਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਜੋ ਸਥਾਨ ਦੇ ਪੂਰੇ ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ।
ਰੀਤੀ-ਰਿਵਾਜ ਅਤੇ ਤਿਉਹਾਰ[ਸੋਧੋ]
ਹਰ ਰੋਜ਼ ਸੈਂਕੜੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਮੰਦਰ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨਾਂ ਲਈ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਦਿਨ ਵਿੱਚ ਦੋ ਵਾਰ ਮੰਦਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਆਰਤੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।[6] ਇਹ:
- ਮੰਗਲਾ ਆਰਤੀ : ਸਵੇਰੇ ਤੜਕੇ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਮੰਦਰ ਖੁੱਲ੍ਹਦਾ ਹੈ।
- ਸੰਧਿਆ ਆਰਤੀ : ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ, ਸੂਰਜ ਡੁੱਬਣ ਵੇਲੇ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਭਾਦਰ ਅਮਾਵਸਿਆ ਦੇ ਮੌਕੇ 'ਤੇ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪੂਜਨ ਉਤਸਵ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ: ਹਿੰਦੂ ਕੈਲੰਡਰ ਵਿੱਚ ਭਾਦਰ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਅੱਧੇ ਅੱਧ ਦਾ 15ਵਾਂ ਦਿਨ ਮੰਦਰ ਲਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਮਹੱਤਵ ਰੱਖਦਾ ਹੈ।[7]
ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]
- ↑ "Shree Rani Sati Dadi Ji Mandir, Jhunjhunu. Rajasthan, India :: Know About temple of Rani Sati Dadi maa Jhunjhunu". www.dadisati.in. Archived from the original on 23 September 2015. Retrieved 23 December 2015.
- ↑ "Visti Temple of Shri Rani Sati Dadi Maa Jhunjhunu Temple in Rajasthan". www.dadisati.in. Archived from the original on 4 March 2016. Retrieved 23 December 2015.
- ↑ "My Yatra Diary...: The Rani Sati Dadi Temple, Jhunjhunu". www.myyatradiary.com. Retrieved 23 December 2015.
- ↑ "New Page 1". myjhunjhunu.com. Archived from the original on 20 December 2015. Retrieved 23 December 2015.
- ↑ "Rani Sati Temple in Jhunjhunu, Temple of Dadisa Rani Sati". m.jhunjhunuonline.in. Retrieved 23 December 2015.
- ↑ "Shri Rani Sati Dadi Ma Temple Aarti". www.dadisati.in. Archived from the original on 4 March 2016. Retrieved 23 December 2015.
- ↑ "Rajasthan Tourism, Travel Rajasthan, Jhunjhunu Tourism, Jhunjhunu Travel". jhunjhunu.info. Archived from the original on 23 December 2015. Retrieved 23 December 2015.