ਸ਼ਮੀਮ ਹਨਾਫੀ
ਸ਼ਮੀਮ ਹਨਾਫੀ | |
|---|---|
 | |
| ਜਨਮ | 17 ਨਵੰਬਰ 1938 |
| ਮੌਤ | 6 ਮਈ 2021 (ਉਮਰ 82) ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ, ਭਾਰਤ |
| ਪੇਸ਼ਾ | ਉਰਦੂ ਕਵੀ, ਆਲੋਚਕ, ਨਾਟਕਕਾਰ |
| ਪੁਰਸਕਾਰ | Ghalib Award, Jnangarima Manad Alankaran award, International award for promotion of Urdu literature |
| ਵਿਦਿਅਕ ਪਿਛੋਕੜ | |
| ਵਿਦਿਅਕ ਸੰਸਥਾ | ਅਲਾਹਾਬਾਦ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, [ਅਲੀਗੜ੍ਹ ਮੁਸਲਿਮ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] |
| Influences | Firaq Gorakhpuri, Khaleel-Ur-Rehman Azmi |
| Notable works | Jadīdiyyat kī falsafiyānah asās, Naʼī shiʻrī rivāyat |
ਸ਼ਮੀਮ ਹਨਾਫੀ (17 ਨਵੰਬਰ 1938 - 6 ਮਈ 2021) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਉਰਦੂ ਆਲੋਚਕ, ਨਾਟਕਕਾਰ ਅਤੇ ਉਰਦੂ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਆਧੁਨਿਕਤਾਵਾਦੀ ਲਹਿਰ ਦਾ ਸਮਰਥਕ ਸੀ। ਆਧੁਨਿਕਤਾਵਾਦ ਬਾਰੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਵਿੱਚ ਆਧੁਨਿਕਤਾਵਾਦ ਦੀ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਬੁਨਿਆਦ ਅਤੇ ਨਵੀਂ ਕਾਵਿ ਪਰੰਪਰਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਉਹ ਜਾਮੀਆ ਮਿਲੀਆ ਇਸਲਾਮੀਆ ਨਾਲ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਵਜੋਂ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ।
ਹਨਾਫੀ ਇਲਾਹਾਬਾਦ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਅਤੇ ਅਲੀਗੜ੍ਹ ਮੁਸਲਿਮ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦਾ ਸਾਬਕਾ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਸੀ।[1][2] ਆਪਣੇ ਕੈਰੀਅਰ ਦੌਰਾਨ, ਉਸਨੇ ਅਲੀਗੜ੍ਹ ਮੁਸਲਿਮ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਅਤੇ ਜਾਮੀਆ ਮਿਲੀਆ ਇਸਲਾਮੀਆ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਾਇਆ। ਉਸ ਨੇ ਮਿੱਟੀ ਕਾ ਬੁਲਾਵਾ ਅਤੇ ਬੋਜ਼ੂਰ ਮੇਂ ਨਿੰਦ ਵਰਗੇ ਨਾਟਕ ਲਿਖੇ। ਉਸ ਨੂੰ ਉਰਦੂ ਸਾਹਿਤ ਪ੍ਰਤੀ ਉਸ ਦੇ ਯੋਗਦਾਨ ਲਈ ਗਿਆਨਗਰੀਮਾ ਮਨਾਦ ਅਲੰਕਰਨ ਪੁਰਸਕਾਰ ਅਤੇ ਗਾਲਿਬ ਪੁਰਸਕਾਰ ਵਰਗੇ ਪੁਰਸਕਾਰਾਂ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।
ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ
[ਸੋਧੋ]ਸ਼ਮੀਮ ਹਨਾਫੀ ਦਾ ਜਨਮ 17 ਨਵੰਬਰ 1938 ਨੂੰ ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਵਿੱਚ ਯੈਸੀਨ ਸਿਦਕੀ ਅਤੇ ਬੇਗਮ ਜ਼ੈਬੁਨਿਸਾ ਦੇ ਘਰ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਹਨਾਫੀ ਨੂੰ ਰਬਿੰਦਰਨਾਥ ਟੈਗੋਰ, ਫਯੋਡੋਰ ਦੋਸਤੋਵਸਕੀ ਅਤੇ ਚਾਰਲਸ ਡਿਕਨਜ਼ ਨਾਲ ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦੁਆਰਾ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ ਕਰਵਾਈ ਗਈ ਸੀ, ਜੋ ਇੱਕ ਸਾਹਿਤਕ ਉਤਸ਼ਾਹੀ ਅਤੇ ਇੱਕ ਵਕੀਲ ਸੀ।[2]
ਹਨਾਫੀ ਨੇ ਮੌਲਵੀ ਮੁਗੀਸੁਦੀਨ ਨਾਲ ਫ਼ਾਰਸੀ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਅਧਿਆਪਕ ਸੈਯਦ ਮੋਇਨੂਦੀਨ ਕਾਦਰੀ ਦੇ ਕਾਰਨ ਉਰਦੂ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਦਿਲਚਸਪੀ ਪੈਦਾ ਕੀਤੀ।[2] ਉਸ ਨੇ ਕ੍ਰਮਵਾਰ 1962 ਅਤੇ 1967 ਵਿੱਚ ਇਲਾਹਾਬਾਦ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਐਮਏ ਅਤੇ ਪੀਐਚਡੀ ਕੀਤੀ ਅਤੇ 1976 ਵਿਚ ਅਲੀਗੜ੍ਹ ਮੁਸਲਿਮ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਡੀ.ਲਿਟ. ਅਲਾਹਾਬਾਦ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹਾਈ ਦੌਰਾਨ ਉਹ ਫਿਰਾਕ ਗੋਰਖਪੁਰੀ ਦੇ ਨੇੜੇ ਆ ਗਿਆ।[3] ਉਸ ਨੂੰ ਖਲੀਲ-ਤੇਰੇ-ਰਹਿਮਾਨ ਆਜ਼ਮੀ ਅਤੇ ਸੈਯਦ ਅਹਿਤੇਸ਼ਮ ਹੁਸੈਨ ਤੋਂ ਵੀ ਫ਼ਾਇਦਾ ਹੋਇਆ ।[4]
ਮੌਤ ਅਤੇ ਵਿਰਸਾ
[ਸੋਧੋ]ਸ਼ਮੀਮ ਹਨਾਫੀ ਦੀ 6 ਮਈ 2021 ਨੂੰ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਕੋਵਿਡ -19 ਨਾਲ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ।[1] ਆਰਟਸ ਕੌਂਸਲ, ਕਰਾਚੀ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਅਹਿਮਦ ਸ਼ਾਹ ਨੇ ਹਨਾਫੀ ਦੀ ਮੌਤ 'ਤੇ ਦੁੱਖ ਜ਼ਾਹਰ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਕਿਹਾ, "ਸ਼ਮੀਮ ਆਪਣੀਆਂ ਸਾਹਿਤਕ ਰਚਨਾਵਾਂ ਕਾਰਨ ਸਾਡੇ ਵਿਚਕਾਰ ਜ਼ਿੰਦਾ ਰਹੇਗਾ।[5] ਰਜ਼ਾ ਰੂਮੀ, ਐਸ ਇਰਫਾਨ ਹਬੀਬ ਅਤੇ ਬਿਲਾਲ ਤਨਵੀਰ ਨੇ ਹਨਾਫੀ ਦੀ ਮੌਤ 'ਤੇ ਦੁੱਖ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਕੀਤਾ।[6] ਉਸ ਨੂੰ ਜੇ.ਐਮ.ਆਈ ਦੇ ਉਰਦੂ ਵਿਭਾਗ ਦੀ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮਾਨਤਾ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਦਾ ਸਿਹਰਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਵਿੱਚ ਕੌਸਰ ਮਝਾਰੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।[4]
ਸਾਹਿਤਕ ਰਚਨਾਵਾਂ
[ਸੋਧੋ]- Jadīdiyyat kī falsafiyānah asās (The Philosophical Foundation of Modernism)
- Naʼī shiʻrī rivāyat (New Poetic Tradition)
- Tārīk̲h̲, tahzīb aur tak̲h̲līqī tajarbah
- Urdū culture aur taqsīm kī virās̲at
- Khayal ki Musaafat
- Qāri Say Mukālma
- Manṭo ḥaqīqat se afsāne tak
- G̲h̲ālib kī tak̲h̲līqī ḥissīyat
- Āzādī ke baʻd Dihlī men̲ Urdū k̲h̲ākah
- G̲h̲azal kā nayā manz̤ar nāmah