ਸ਼੍ਰੀ ਰੰਜਨੀ

  

ਸ਼੍ਰੀਰੰਜਨੀ ਕਰਨਾਟਕ ਸੰਗੀਤ (ਦੱਖਣੀ ਭਾਰਤੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ ਦਾ ਸੰਗੀਤਕ ਪੈਮਾਨਾ) ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਰਾਗ ਹੈ। ਇਹ ਇੱਕ ਹੈਕਸਾਟੋਨਿਕ ਸਕੇਲ (ਸ਼ਾਡਵ ਰਾਗਮ, ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ "ਛੇ ਸੁਰਾਂ ਦਾ"। ਇਹ ਇੱਕ ਉਤਪੰਨ ਪੈਮਾਨੇ (ਜਨਯਾ ਰਾਗਮ) ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਵਿੱਚ ਸਾਰੇ ਯਾਨੀ ਸੱਤ ਸੁਰ (ਸੰਗੀਤਕ ਨੋਟਸ) ਨਹੀਂ ਲਗਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਨੂੰ ਸ਼੍ਰੀ ਰੰਜਨੀ ਜਾਂ ਸ਼੍ਰੀ ਰੰਜਾਨੀ ਵੀ ਲਿਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਸੰਗੀਤ ਵਿੱਚ ਵੀ ਇੱਕ ਵੱਖਰੇ ਪੈਮਾਨੇ ਨਾਲ ਮੌਜੂਦ ਹੈ। ਅਰੋਹਃ ਸ, ਕੋਮਲ ਗ, ਮ, ਧ, ਕੋਮਲ ਨੀ, ਸੰ , ਅਵਰੋਹ :ਸੰ ਕੋਮਲ ਨੀ, ਧ, ਮ,ਕੋਮਲ ਗ, ਰੇ,ਸ।

ਬਣਤਰ ਅਤੇ ਲਕਸ਼ਨ

ਸੀ 'ਤੇ ਸ਼ਾਦਜਮ ਨਾਲ ਸ਼੍ਰੀ ਰੰਜਨੀ ਸਕੇਲ

ਸ਼੍ਰੀ ਰੰਜਨੀ ਇੱਕ ਸਮਰੂਪ ਪੈਮਾਨੇ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਪੰਚਮ ਨਹੀਂ ਲਗਦਾ। ਇਸ ਨੂੰ ਕਰਨਾਟਕ ਸੰਗੀਤ ਦੇ ਵਰਗੀਕਰਣ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸ਼ਾਡਵ-ਸ਼ਾਡਵ ਰਾਗਮ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਵਿੱਚ ਅਰੋਹ ਅਤੇ ਅਵਰੋਹ (ਚਡ਼੍ਹਨ ਅਤੇ ਉਤਰਨ) ਦੋਵਾਂ ਸਕੇਲਾਂ ਵਿੱਚ ਛੇ ਸੁਰ ਲਗਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦੀ ਅਰੋਹਣ-ਅਵਰੋਹਣ ਬਣਤਰ ਹੇਠ ਦਿੱਤੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹੈ।(ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਸੰਕੇਤ ਅਤੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਵੇਰਵਿਆਂ ਲਈ ਕਰਨਾਟਕ ਸੰਗੀਤ ਵਿੱਚ ਸਵਰ ਵੇਖੋਃ

• ਆਰੋਹਨਃ ਸ ਰੇ2 ਗ2 ਮ1 ਧ2 ਨੀ2 ਸੰ [a]
• ਅਵਰੋਹਣਃ ਸੰ ਨੀ2 ਧ2 ਮ1 ਗ2 ਰੇ2 ਸ[b]

ਇਹ ਸਕੇਲ ਸ਼ਡਜਮ, ਚਤੁਰੂਤੀ ਰਿਸ਼ਭਮ, ਸਾਧਾਰਣ ਗੰਧਾਰਮ, ਸ਼ੁੱਧ ਮੱਧਮਮ, ਚਤੁਰਥੀ ਧੈਵਤਮ ਅਤੇ ਕੈਸਿਕੀ ਨਿਸ਼ਾਦਮ ਸੁਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਸ਼੍ਰੀ ਰੰਜਨੀ 22ਵੇਂ ਮੇਲਾਕਾਰਤਾ ਰਾਗ, ਖਰਹਰਪ੍ਰਿਯਾ ਦਾ ਇੱਕ ਜਨਯ ਰਾਗ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਮੂਲ ਪੈਮਾਨੇ,ਖਰਹਰਪ੍ਰਿਯਾ ਤੋਂ ਸਿਰਫ ਸਥਿਰ ਪੰਚਮ ਗਾਇਬ ਹੈ।

ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਰਚਨਾਵਾਂ

ਸ਼੍ਰੀ ਰੰਜਨੀ ਇੱਕ ਮਨਮੋਹਣਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਰਾਗ ਹੈ। ਇਸ ਪੈਮਾਨੇ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸੰਗੀਤਕਾਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ ਅਤੇ ਕਲਾਸੀਕਲ ਸੰਗੀਤ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਹਨ। ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਫ਼ਿਲਮ ਸੰਗੀਤ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਵੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਸ਼੍ਰੀਰੰਜਨੀ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਰਚਨਾਵਾਂ ਹਨ।

• ਤਿਆਗਰਾਜ ਦੁਆਰਾ ਮਾਰੂਬਾਲਕਾ, ਬ੍ਰੋਚੇਵਰੇਵਰ, ਸਾਡ਼ੀ ਏਵਰੇ, ਭੁਵਿਨੀ ਦਾਸੁਦਾਨੇ ਅਤੇ ਸੋਗਾਸੁਗਾ ਮ੍ਰੁਦੰਗਾ ਤਾਲਮੂ
• ਸ਼੍ਰੀ ਦਮ ਦੁਰਗੇ, ਬਾਲੰਬਿਕਾਇਆ ਅਤੇ ਪਰਵਤਾ ਰਾਜਾ ਕੁਮਾਰੀ ਮੁਥੂਸਵਾਮੀ ਦੀਕਸ਼ਿਤਰ ਦੁਆਰਾ
• ਇਨੀ ਓਰੁ ਕਾਨਮ ਉੱਨਈ, ਕਾਨਾ ਵੇਂਦਾਮੋ, ਮਾਤਾ ਇਨਮ ਵਾਤਾ ਅਤੇ ਗਜਵਾਦਨਾ ਕਰੂਣਾ-ਪਾਪਾਨਸਮ ਸਿਵਨਪਾਪਨਾਸਾਮ ਸਿਵਨ
• ਸ਼੍ਰੀਨਿਵਾਸ ਏਨ੍ਨਾ ਬਿੱਟੂ, ਥਾਲਾ ਬੇਕੂ ਪੁਰੰਦਰਦਾਸ ਦੁਆਰਾ
• ਐੱਮ. ਐੱਸ. ਵਿਸ਼ਵਨਾਥਨ ਦੁਆਰਾ ਨਾਦਮੇਨਮ ਕੋਵਿਲੀਲੇ ਵਾਣੀ ਜੈਰਾਮ ਦੁਆਰਾ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ
• ਐੱਸ. ਜਾਨਕੀ ਦੁਆਰਾ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਗਏ ਇਲੈਅਰਾਜਾ ਦੁਆਰਾ ਪਾਗਲੀਲੇ ਓਰੂ ਨੀਲਵੀਨਾਈ ਕੰਡੇਨ
• ਹਰਿਨੀ ਦੁਆਰਾ ਗਾਏ ਗਏ ਮਨਚਨਲੂਰ ਗਿਰੀਧਰਨ ਦੁਆਰਾ ਮੁਕਸ਼ਿਕਾ ਵਾਹਨਨੇਹਰੀਨੀ

ਫ਼ਿਲਮੀ ਗੀਤ

ਭਾਸ਼ਾਃ ਤਮਿਲ

ਗੀਤ	ਫਿਲਮ	ਸੰਗੀਤਕਾਰ	ਗਾਇਕ/ਗਾਇਕਾ
ਨਾਥਾਮੇਨੁਮ ਕੋਵਿਲਿਲੇ	ਮਨਮਾਧਾਲੀਲਾਈl	ਐਮ.ਏਸ.ਵਿਸ਼ਵਨਾਥਨ	ਵਾਣੀ ਜੈਰਾਮ
ਨਾਥਾਵਿਨੋਥਾਂਗਲ (ਰਾਗਮਾਲਾ ਪੱਲਵੀ ਅਨੁਪੱਲਵੀ)	ਸਾਲੰਗੇ ਓਲੀ	ਇਲਿਆਰਾਜਾ	ਏਸ.ਪੀ.ਬਾਲਾਸੁਬਰਾਮਨੀਅਮ
ਨਾਥਮ ਏਲੁਨਥਾ ਥਾਡੀ	ਗੋਪੁਰਾ ਵਾਸਾ ਲਿਲੇ		ਕੇ.ਜੇ.ਯੇਸੁਦਸ, ਏਸ.ਜਾਨਕੀ
ਓਰੁ ਰਾਗਮ	ਉਨਨਾਈ ਵਾਜ਼ਥੀ ਪਾਡੂਗਿਰੇਂ
ਓਰੁ ਮਨਥਾਰਾ ਪੂ	ਚਿੰਨਾ ਜਮੀਨ		ਮਾਨੋ ਕੇ.ਏਸ.ਚਿਤਰਾ
ਏਰੇਟੂ ਪਾਥੀਨਾਰੂ	ਰਾਜਾ ਰਾਜਾਥਾਨ		ਮਾਨੋ, ਏਸ.ਜਾਨਕੀ
ਵਨਥਾਧੂ ਵਨਥਾਧੂ	ਕਿੱਲੀਪੇਚੂ ਕੇਤਕਵਾ		ਏਸ.ਜਾਨਕੀ
ਕਥੀਰੂੰਥੇਨ ਕਨਵਾ	ਧਰਮਾ ਪਾਥੀਨੀ
ਪਗਾਲਿਲੇ ਓਰੁ ਨੀਲਾਵਿਨੈ ਕਾਨਦੇਨ	ਨਿਨੇਵੇ ਓਰੁ ਸੰਗੀਤਮ
ਵੈਕਸੀ ਵੇਲੀਕਿਲਾਮਾ	ਰਸਾ ਮਗਨ		ਏਸ.ਪੀ.ਬਾਲਾਸੁਬਰਾਮਨੀਅਮ
ਸਾਮੀ ਏਨ ਥਾਲੀ	ਸ਼ੇਨਬਗਾਮੇ ਸ਼ੇਨਬਗਾਮੇ		K. S. Chitra
ਨੱਲਾਥੋਰ ਵੀਨਾਈ	ਓਰੇ ਓਰੁ ਗਰਾਮਥਿਲੇ
ਕਾਨਨ ਨੀ ਏਨ	ਇਵਾਨ		ਸੁਧਾ ਰਘੁ ਨਾਥਨ
ਵਾਨਮ ਸੇਵਾਨਮ ਵੇਨ ਮੇਗਾਮ	ਕੁਲੀਰਕਾਲਾਮੇਗਨਗਲ	ਸ਼ੰਕਰ-ਗਣੇਸ਼	ਕੇ.ਜੇ.ਯੇਸੁਦਾਸ, ਵਾਣੀ ਜੈਰਾਮ
ਮੇਗਨ ਵੰਧੂ ਪੋਗਮ	ਮਨਧੀਰਾਪੁੰਨਾਗੇ	ਵਿਦਿਆਸਾਗਰ	ਮਧੂ ਬਾਲਾਕ੍ਰਿਸ਼ਨਨ, ਅਨਵੇਸ਼ਾ
ਇਥੋ ਇਲਿਆ ਕਿੱਲੀਗਲ	ਕਿਜ਼ਾਕੇ ਓਰੁ ਕਾਧਾਲ ਪਾਟੁ		ਏਸ.ਪੀ.ਬਾਲਾ ਸੁਬ੍ਰਮਣ੍ਯਮਕੇ.ਏਸ.ਚਿਤਰਾ
ਏਲੇਥਲ ਵਾਰੁਵਾਲੇ	ਜਾਥੀ ਮਾਲੀ	ਮਰਗਧਾ ਮਨੀ
ਕੜਾਵੁਲੀਦਮ	ਅਜ਼ਾਗਿਆ ਪੰਡੀਪੁਰਮ	ਭਾਰਦਵਾਜ	ਪਰਸੰਨਾ, ਸਾਧਨਾ ਸਰਗਮ
ਥੀਦਾ ਥੀਂਦਾ (ਰੇਤੀਗੋਵਲਾ ਰਾਗ ਵੀ ਇਸ ਦੇ ਭਾਗ A ਵਿੱਚ ਹੈ)	ਥੁਲਲੂਵਾਧੋ ਇਲਾਮੇ	ਯੁਵਾਨ ਸ਼ੰਕਰ ਰਾਜਾ	ਪੀ.ਉੰਨੀਕ੍ਰਿਸ਼ਨਨ.ਬੋਮਬੇ ਜੈਸ਼੍ਰੀ
ਕੰਨਾਨੇ	ਕੰਨੀ ਰਾਸੀ	ਵਿਸ਼ਾਲ ਚੰਦਰ ਸ਼ੇਖਰ	ਕੇ.ਏਸ.ਚਿਤਰਾ

ਸਬੰਧਤ ਰਾਗਮ

ਇਹ ਭਾਗ ਇਸ ਰਾਗ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤਕ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਪਹਿਲੂ ਨੂੰ ਕਵਰ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਸਕੇਲ ਸਮਾਨਤਾਵਾਂ

• ਅਭੋਗੀ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਰਾਗ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸ਼੍ਰੀਰੰਜਨੀ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਵਿੱਚ ਅਰੋਹ ਅਤੇ ਅਵਰੋਹ (ਚਡ਼੍ਹਨ ਅਤੇ ਉਤਰਨ ਦੋਵਾਂ ਪੈਮਾਨਿਆਂ) ਵਿੱਚ ਕੈਸਿਕੀ ਨਿਸ਼ਾਦਮ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਅਰੋਹਣ-ਅਵਰੋਹਣ ਬਣਤਰ ਸ ਰੇ2 ਗ2 ਮ1 ਧ2 ਸੰ -ਸੰ ਧ2 ਮ1 ਗ2 ਰੇ2 ਸ ਹੈ। 
• ਰਾਗਮ ਜਯਮਨੋਹਰੀ ਇੱਕ ਰਾਗ ਹੈ ਜਿਸ ਦਾ ਅਰੋਹ ਅਭੋਗੀ ਵਰਗਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸਦਾ ਅਵਰੋਹ ਸ਼੍ਰੀਰੰਜਨੀ ਵਾਂਗ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਅਰੋਹਣ-ਅਵਰੋਹਣ ਬਣਤਰ ਸ ਰੇ2 ਗ2 ਮ1 ਧ2 ਸੰ , ਸੰ ਨੀ2 ਧ2 ਮ1 ਗ2 ਰੇ2 ਸ [b]