ਸਾਰਿਗਮਿਸ਼ ਝੀਲ
| ਸਾਰਿਗਮਿਸ਼ ਝੀਲ | |
|---|---|
 </img>ਦਸੰਬਰ 2001
| |
ਸਾਰਿਯਗਮਿਸ਼ ਝੀਲ, ਸਾਰਯਕਾਮਿਸ਼ ਜਾਂ ਸਰਯ-ਕਾਮਿਸ਼ ( ਤੁਰਕਮੇਨ: Sarygamyş köli , ਉਜ਼ਬੇਕ: Sariqamish ko‘li , Karakalpak , ਰੂਸੀ: Сарыкамы́шское озеро ), ਮੱਧ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਝੀਲ ਹੈ। ਇਹ ਕੈਸਪੀਅਨ ਸਾਗਰ ਅਤੇ ਅਰਾਲ ਸਾਗਰ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਹੈ। ਇਹਤੁਰਕਮੇਨਿਸਤਾਨ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਝੀਲ ਹੈ,[1] ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਪੂਰੇ ਝੀਲ ਦੇ ਖੇਤਰ ਦਾ ਤਿੰਨ ਚੌਥਾਈ ਹਿੱਸਾ ਹੈ (ਇੱਕ ਚੌਥਾਈ ਖੇਤਰ ਉਜ਼ਬੇਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਪੈਂਦਾ ਹੈ[2] )। ਅਮੂ ਦਰਿਆ ਨਦੀ ਦਾ ਸਰਯਕਾਮਿਸ਼ ਬੇਸਿਨ ਅਤੇ ਸਰਯਕਾਮਿਸ਼ ਡੈਲਟਾ ਤੁਰਕਮੇਨਿਸਤਾਨ ਦੇ ਦਾਸ਼ੋਗੁਜ਼ ਖੇਤਰ ਦੇ ਭੌਤਿਕ ਅਤੇ ਭੂਗੋਲਿਕ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਵਾਲੇ ਖੇਤਰ ਹਨ।[3]
17ਵੀਂ ਸਦੀ ਤੱਕ, ਝੀਲ ਨੂੰ ਉਜ਼ਬੋਏ ਨਦੀ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ ਅਮੂ ਦਰਿਆ ਨਦੀ ਦਾ ਇੱਕ ਵਿਤਰਕ ਸੀ, ਜੋ ਕੈਸਪੀਅਨ ਸਾਗਰ ਤੱਕ ਜਾਰੀ ਰਿਹਾ। ਅੱਜ, ਇਸ ਦੇ ਪਾਣੀ ਦਾ ਮੁੱਖ ਸਰੋਤ ਅਮੂ ਦਰਿਆ ਤੋਂ ਇੱਕ ਨਹਿਰ ਹੈ ਪਰ ਨਾਲ ਹੀ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਦੀਆਂ ਸਿੰਚਾਈ ਵਾਲੀਆਂ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਤੋਂ ਵਗਦਾ ਪਾਣੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ, ਜੜੀ-ਬੂਟੀਆਂ ਅਤੇ ਭਾਰੀ ਧਾਤਾਂ ਦੇ ਉੱਚ ਪੱਧਰ ਹਨ।
ਅਰਾਲ ਸਾਗਰ ਦੇ ਸੁੱਕਣ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ[ਸੋਧੋ]
ਇਹ ਅਤੇ ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ "ਅਣਇੱਛਤ" ਝੀਲਾਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸਿਰ ਦਰਿਆ 'ਤੇ ਅਯਦਾਰ ਝੀਲ ਲਗਭਗ 150 ਘਣ ਕਿਲੋਮੀਟਰ (36 cu mi) ਪਾਣੀ ਦੇ ਸਲਾਨਾ ਪ੍ਰਵਾਹ ਦਾ, ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ।
ਵ੍ਯੁਤਪਤੀ[ਸੋਧੋ]
ਝੀਲ ਦਾ ਨਾਮ ਤੁਰਕੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਸਾੜ੍ਹੀ (ਪੀਲਾ) ਅਤੇ ਕਮਿਸ਼ (ਉਦਾਸੀ) ਤੋਂ ਆਇਆ ਹੈ, ਜੋ ਸੋਵੀਅਤ ਸੰਘ ਦੁਆਰਾ ਹੜ੍ਹ ਆਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪੁਰਾਣੇ ਸੁੱਕੇ ਬੇਸਿਨ ਵਿੱਚ ਗਾਦ ਅਤੇ ਲੂਣ ਦੇ ਪੀਲੇ ਰੰਗ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਆਧੁਨਿਕ ਤੁਰਕਮੇਨ ਅਧਿਕਾਰੀ ਇਹ ਦਲੀਲ ਦੇ ਕੇ ਨਾਮ ਨੂੰ "ਤੁਰਕਮੇਨਾਈਜ਼" ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਹ ਨਾਮ ਤੁਰਕਮੇਨ ਸਰਿਕਮਿਸ਼ 'ਪੀਲਾ ਰੀਡ' ਹੈ।[4]
ਝੀਲ ਦਾ ਤੁਰਕਮੇਨ ਭਾਗ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੀ ਜ਼ਮੀਨ ਨੂੰ ਸੈਰੀਗਾਮੀ ਸੈੰਕਚੂਰੀ ਦੁਆਰਾ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
ਇਤਿਹਾਸ[ਸੋਧੋ]
ਇਸ ਦੇ ਪੂਰੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੌਰਾਨ, ਝੀਲ ਕਈ ਵਾਰ ਅਲੋਪ ਹੋ ਗਈ ਹੈ ਅਤੇ ਅਮੂ ਦਰਿਆ ਦੇ ਪਾਣੀਆਂ ਦੇ ਆਉਣ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਸਾਰਿਗਮਿਸ਼ ਝੀਲ ਦੇ ਸੁੱਕਣ ਦੇ ਸਮੇਂ ਅਰਾਲ ਸਾਗਰ ਵਿੱਚ ਨਦੀ ਦੇ ਸੰਗਮ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਸਨ। ਝੀਲ ਨਿਓਜੀਨ ਕਾਲ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ, ਉਪਰਲੇ ਐਂਥਰੋਪੋਸੀਨ[5] (ਸਮੁੰਦਰ ਤਲ ਤੋਂ 58 ਮੀਟਰ ਉੱਤੇ) ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਇਸਦਾ ਖੇਤਰ ਕਵਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਆਧੁਨਿਕ ਅਸਕੇ-ਔਡਾਨ ਬੇਸਿਨ,[6] ਅਤੇ ਫਿਰ 14ਵੇਂ - 16ਵੇਂ ਵਿੱਚ ਸਦੀਆਂ ਈ. (ਸਮੁੰਦਰ ਤਲ ਤੋਂ 50-62 ਮੀਟਰ ਦੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ)।[5] ਇਹ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ 1876 ਵਿੱਚ ਰੂਸੀ ਭੂਗੋਲ ਵਿਗਿਆਨੀ, ਨਿਕੋਲਾਈ ਪੇਟਰੂਸੇਵਿਚ ਦੁਆਰਾ ਖੋਜਿਆ ਅਤੇ ਚਾਰਟ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।[7] ਆਖਰੀ ਵਾਰ ਅਮੂ ਦਰਿਆ ਦਾ ਪਾਣੀ ਸਿੱਧਾ ਬੇਸਿਨ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਇਆ ਸੀ 1878 ਦੇ ਹੜ੍ਹ ਦੌਰਾਨ ਸੀ।[5][8]
1960 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਤੋਂ, ਸਾਰਯਕਾਮਿਸ਼ ਝੀਲ ਕੁਲੈਕਟਰ-ਡਰੇਨੇਜ ਦੇ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਭਰੀ ਹੋਈ ਹੈ,[9] ਦਰਿਆਲਿਕ ਕੁਲੈਕਟਰ ਦੁਆਰਾ ਭੋਜਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਅਮੂ ਦਰਿਆ ਦੇ ਖੱਬੇ ਕੰਢੇ ਦੇ ਖੇਤਾਂ ਦੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ।[9][10]
- ↑ "Озеро Сарыкамышское: описание, исторические факты, интересные факты". autogear.ru. Retrieved 2022-06-06.
- ↑ "Сарыкамышское озеро". www.advantour.com. Retrieved 2022-06-06.
- ↑ "Велаяты Туркменистана/Академия наук Туркменистана". science.gov.tm. Archived from the original on 2022-06-14. Retrieved 2022-06-18.
- ↑ E.M. Pospelov, Geograficheskiye nazvaniya mira (Moscow, 1998), p. 369.
- ↑ 5.0 5.1 5.2 Сариқамиш сойлиги — Национальная энциклопедия Узбекистана Archived 2020-09-28 at the Wayback Machine. на узбекском языке. — Ташкент, 2000—2005.
- ↑ http://bse.sci-lib.com/article076978.html Ассаке-Аудан
- ↑ Igor S. Zonn; Michael H. Glantz; Andrey G. Kostianoy; Aleksey N. Kosarev (2009). The Aral Sea Encyclopedia. Springer Science & Business Media. p. 251. doi:10.1007/978-3-540-85088-5. ISBN 978-3-540-85088-5.
- ↑ Шнитников А. В. (1969). "Внутривековая изменчивость компонентов общей увлажненности". Ленинград: Издательство «Наука». Ленинградское отделение: 130.
{{cite journal}}: Cite journal requires|journal=(help) - ↑ 9.0 9.1 Григорович Н. (1977). "Солнце и вода, земля и соль" (Наука и жизнь ed.): 68–69.
{{cite journal}}: Cite journal requires|journal=(help) - ↑ "Сары-Камыш" (Словарь современных географических названий ed.). Екатеринбург: У-Фактория. 2006.
{{cite journal}}: Cite journal requires|journal=(help)