ਹਰਨੀਆ
| ਹਰਨੀਆ | |
|---|---|
 | |
| ਇੱਕ ਅਸਿੱਧੇ ਇਨਗੁਇਨਲ ਹਰਨੀਆ ਦਾ ਚਿੱਤਰ (ਪਾਸੇ ਤੋਂ) | |
| ਵਿਸ਼ਸਤਾ | ਜਨਰਲ ਸਰਜਰੀ |
| ਲੱਛਣ | ਦਰਦ ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਖੰਘ ਦੇ ਨਾਲ, ਉੱਲੀ ਹੋਈ ਜਗ੍ਹਾ ਦੇ ਨਾਲ |
| ਜ਼ੋਖਮ ਕਾਰਕ | ਸਿਗਰਟਨੋਸ਼ੀ, ਪੁਰਾਣੀ ਰੁਕਾਵਟ ਵਾਲੀ ਪਲਮਨਰੀ ਬਿਮਾਰੀ, ਮੋਟਾਪਾ, ਗਰਭ ਅਵਸਥਾ, ਪੈਰੀਟੋਨਿਅਲ ਡਾਇਲਸਿਸ, ਕੋਲੇਜਨ ਨਾੜੀ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ |
| ਇਲਾਜ | ਨਿਰੀਖਣ, ਸਰਜਰੀ |
| ਅਵਿਰਤੀ | 18.5 ਮਿਲੀਅਨ (2015) |
| ਮੌਤਾਂ | 59,800 (2015) |
ਹਰਨੀਆ (ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ: hernia) ਟਿਸ਼ੂ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਅੰਗ ਦਾ ਅਸਧਾਰਨ ਨਿਕਾਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਅੰਤੜੀ, ਕੈਵਿਟੀ ਦੀ ਕੰਧ ਦੁਆਰਾ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇਹ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।[1] ਹਰਨੀਆ ਕਈ ਕਿਸਮਾਂ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦੀ ਹੈ, ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਉਹ ਪੇਟ, ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕਮਰ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।[2] ਗਰੋਇਨ ਹਰਨੀਆ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਨਗੁਇਨਲ ਕਿਸਮ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਇਹ ਫੈਮੋਰਲ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਹੋਰ ਹਰਨੀਆ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰਾਲ, ਚੀਰਾ, ਅਤੇ ਨਾਭੀਨਾਲ ਹਰਨੀਆ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਗਰੋਇਨ ਹਰਨੀਆ ਵਾਲੇ ਲਗਭਗ 66% ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਲੱਛਣ ਮੌਜੂਦ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਦਰਦ ਜਾਂ ਬੇਅਰਾਮੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਖੰਘ, ਕਸਰਤ ਜਾਂ ਬਾਥਰੂਮ ਜਾਣਾ। ਅਕਸਰ, ਇਹ ਦਿਨ ਭਰ ਵਿਗੜ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਲੇਟਣ 'ਤੇ ਸੁਧਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇੱਕ ਉਭਰਿਆ ਹੋਇਆ ਖੇਤਰ ਦਿਖਾਈ ਦੇ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜੋ ਹੇਠਾਂ ਹੋਣ 'ਤੇ ਵੱਡਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਗਰੋਇਨ ਹਰਨੀਆ ਖੱਬੇ ਪਾਸੇ ਨਾਲੋਂ ਸੱਜੇ ਪਾਸੇ ਵਧੇਰੇ ਅਕਸਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਮੁੱਖ ਚਿੰਤਾ ਗਲਾ ਘੁੱਟਣਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਅੰਤੜੀ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਖੂਨ ਦੀ ਸਪਲਾਈ ਰੋਕ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਗੰਭੀਰ ਦਰਦ ਅਤੇ ਕੋਮਲਤਾ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। Hiatus, ਜਾਂ hiatal, hernias ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਅਕਸਰ ਦਿਲ ਵਿੱਚ ਜਲਣ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਕੁਝ ਖਾਣ ਨਾਲ ਛਾਤੀ ਵਿੱਚ ਦਰਦ ਜਾਂ ਹੋਰ ਦਰਦ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।[3]
ਹਰਨੀਆ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਜੋਖਮ ਦੇ ਕਾਰਕਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ: ਸਿਗਰਟਨੋਸ਼ੀ, ਪੁਰਾਣੀ ਰੁਕਾਵਟੀ ਪਲਮਨਰੀ ਬਿਮਾਰੀ, ਮੋਟਾਪਾ, ਗਰਭ ਅਵਸਥਾ, ਪੈਰੀਟੋਨੀਅਲ ਡਾਇਲਸਿਸ, ਕੋਲੇਜਨ ਵੈਸਕੁਲਰ ਬਿਮਾਰੀ ਅਤੇ ਪਿਛਲੀ ਓਪਨ ਐਪੈਂਡੈਕਟੋਮੀ, ਆਦਿ।[4] ਹਰਨੀਆ ਅੰਸ਼ਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜੈਨੇਟਿਕ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਕੁਝ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਅਕਸਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਅਸਪਸ਼ਟ ਹੈ ਕਿ ਕੀ ਗਰੋਇਨ ਹਰਨੀਆ ਭਾਰੀ ਲਿਫਟਿੰਗ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹੈ। ਹਰਨੀਆ ਦਾ ਅਕਸਰ ਲੱਛਣਾਂ ਅਤੇ ਲੱਛਣਾਂ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਨਿਦਾਨ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਕਦੇ-ਕਦਾਈਂ, ਮੈਡੀਕਲ ਇਮੇਜਿੰਗ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਤਸ਼ਖ਼ੀਸ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕਰਨ ਜਾਂ ਹੋਰ ਸੰਭਾਵਿਤ ਕਾਰਨਾਂ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਹਾਈਟਸ ਹਰਨੀਅਸ ਦਾ ਨਿਦਾਨ ਅਕਸਰ ਐਂਡੋਸਕੋਪੀ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਅਜਿਹੇ ਗਰੋਇਨ ਹਰਨੀਆ ਜੋ ਮਰਦਾਂ ਵਿੱਚ ਲੱਛਣਾਂ ਦਾ ਕਾਰਨ ਨਹੀਂ ਬਣਦੇ ਹਨ, ਓਹਨਾਂ ਨੂੰ ਮੁਰੰਮਤ ਜਾਂ ਇਲਾਜ਼ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਲਾਜ਼, ਹਾਲਾਂਕਿ, ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਔਰਤਾਂ ਵਿੱਚ ਫੈਮੋਰਲ ਹਰਨੀਆ ਦੀ ਉੱਚ ਦਰ ਦੇ ਕਾਰਨ ਸਿਫਾਰਸ਼ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਵਧੇਰੇ ਪੇਚੀਦਗੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਜੇਕਰ ਗਲਾ ਘੁੱਟਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਤੁਰੰਤ ਸਰਜਰੀ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਮੁਰੰਮਤ ਓਪਨ ਸਰਜਰੀ ਜਾਂ ਲੈਪਰੋਸਕੋਪਿਕ ਸਰਜਰੀ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਓਪਨ ਸਰਜਰੀ ਦਾ ਫਾਇਦਾ ਹੈ ਕਿ ਆਮ ਅਨੱਸਥੀਸੀਆ ਦੀ ਬਜਾਏ ਸਥਾਨਕ ਅਨੱਸਥੀਸੀਆ ਦੇ ਅਧੀਨ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਲੈਪਰੋਸਕੋਪਿਕ ਸਰਜਰੀ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਘੱਟ ਦਰਦ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇੱਕ ਅੰਤਰਾਲ ਹਰਨੀਆ ਦਾ ਇਲਾਜ ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਨਾਲ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਬਿਸਤਰੇ ਦਾ ਸਿਰ ਚੁੱਕਣਾ, ਭਾਰ ਘਟਾਉਣਾ ਅਤੇ ਖਾਣ ਪੀਣ ਦੀਆਂ ਆਦਤਾਂ ਨੂੰ ਅਨੁਕੂਲ ਕਰਨਾ। ਦਵਾਈਆਂ H2 ਬਲੌਕਰ ਜਾਂ ਪ੍ਰੋਟੋਨ ਪੰਪ ਇਨਿਹਿਬਟਰਸ ਮਦਦ ਕਰ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਜੇਕਰ ਦਵਾਈਆਂ ਨਾਲ ਲੱਛਣਾਂ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਲੈਪਰੋਸਕੋਪਿਕ ਨਿਸਨ ਫੰਡੋਪਲੀਕੇਸ਼ਨ ਵਜੋਂ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਸਰਜਰੀ ਇੱਕ ਵਿਕਲਪ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਲਗਭਗ 27% ਮਰਦ ਅਤੇ 3% ਔਰਤਾਂ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਸਮੇਂ ਗਰੀਨ ਹਰਨੀਆ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਨਗੁਇਨਲ, ਫੈਮੋਰਲ ਅਤੇ ਪੇਟ ਦੀਆਂ ਹਰਨੀਆਂ 18.5 ਮਿਲੀਅਨ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਸਨ ਅਤੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ 2015 ਵਿੱਚ 59,800 ਮੌਤਾਂ ਹੋਈਆਂ।[5][6] ਗਰੋਇਨ ਹਰਨਿਆਸ ਅਕਸਰ 1 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅਤੇ 50 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਇਹ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਹਿਏਟਸ ਹਰਨੀਆ ਕਿਵੇਂ ਵਾਪਰਦਾ ਹੈ, ਉੱਤਰੀ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਅਨੁਮਾਨ 10% ਤੋਂ 80% ਤੱਕ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹਨ। ਹਰਨੀਆ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਜਾਣਿਆ ਗਿਆ ਵਰਣਨ ਮਿਸਰ ਦੇ ਏਬਰਸ ਪੈਪਾਇਰਸ ਵਿੱਚ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ 1550 ਬੀ.ਸੀ. ਦਾ ਹੈ।[7]
ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]
- ↑ Fitzgibbons RJ, Jr; Forse, RA (19 February 2015). "Clinical practice. Groin hernias in adults". The New England Journal of Medicine. 372 (8): 756–63. doi:10.1056/NEJMcp1404068. PMID 25693015.
- ↑ "Hernia". www.nlm.nih.gov. 9 August 2014. Archived from the original on 16 March 2015. Retrieved 12 March 2015.
- ↑ Roman, S; Kahrilas, PJ (23 October 2014). "The diagnosis and management of hiatus hernia". BMJ (Clinical Research Ed.). 349: g6154. doi:10.1136/bmj.g6154. PMID 25341679. Archived from the original on 28 August 2021. Retrieved 17 December 2019.
- ↑ Domino, Frank J. (2014). The 5-minute clinical consult 2014 (22nd ed.). Philadelphia, Pa.: Wolters Kluwer Health/Lippincott Williams & Wilkins. p. 562. ISBN 9781451188509. Archived from the original on 2017-08-22.
- ↑ GBD 2015 Disease and Injury Incidence and Prevalence, Collaborators. (8 October 2016). "Global, regional, and national incidence, prevalence, and years lived with disability for 310 diseases and injuries, 1990-2015: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2015". Lancet. 388 (10053): 1545–1602. doi:10.1016/S0140-6736(16)31678-6. PMC 5055577. PMID 27733282.
{{cite journal}}:|first=has generic name (help)CS1 maint: numeric names: authors list (link) - ↑ GBD 2015 Mortality and Causes of Death, Collaborators. (8 October 2016). "Global, regional, and national life expectancy, all-cause mortality, and cause-specific mortality for 249 causes of death, 1980-2015: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2015". Lancet. 388 (10053): 1459–1544. doi:10.1016/s0140-6736(16)31012-1. PMC 5388903. PMID 27733281.
{{cite journal}}:|first=has generic name (help)CS1 maint: numeric names: authors list (link) - ↑ Nigam, VK (2009). Essentials of Abdominal Wall Hernias. I. K. International Pvt Ltd. p. 6. ISBN 9788189866938. Archived from the original on 2017-09-08.