ਸਮੱਗਰੀ 'ਤੇ ਜਾਓ

ਹਰਿਦੁਆਰ ਕੁੰਭ ਮੇਲਾ

ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ, ਇੱਕ ਆਜ਼ਾਦ ਵਿਸ਼ਵਕੋਸ਼ ਤੋਂ
ਹਰਿਦੁਆਰ ਕੁੰਭ ਮੇਲਾ
Pilgrims gather for the third Shahi Snan ("royal bath") at Har ki Pauri in Haridwar on 14 April 2010
ਹਾਲਤactive
ਕਿਸਮFair, Religious gathering
ਵਾਰਵਾਰਤਾEvery 12 years
ਜਗ੍ਹਾBanks of Ganges
ਟਿਕਾਣਾHaridwar, Uttarakhand
ਦੇਸ਼India
ਪਿਛਲਾ ਸਮਾਗਮ2021
ਅਗਲਾ ਸਮਾਗਮ2033
ਹਿੱਸੇਦਾਰAkharas, pilgrims and merchants
ਵੈੱਬਸਾਈਟ
kumbhmelaharidwar.in

ਹਰਿਦੁਆਰ ਕੁੰਭ ਮੇਲਾ ਹਰ 12 ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਹਰਿਦੁਆਰ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਮੇਲਾ ਹੈ। ਹਿੰਦੂ ਜੋਤਿਸ਼ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਸਹੀ ਤਾਰੀਖ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ: ਮੇਲਾ ਉਦੋਂ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਬ੍ਰਹਿਸਪਤੀ ਕੁੰਭ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸੂਰਜ ਮੇਖ ਰਾਸ਼ੀ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ[1]

ਇਹ ਸਮਾਗਮ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਹੋਰ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਸਾਧਕਾਂ ਲਈ ਡੂੰਘੀ ਧਾਰਮਿਕ ਮਹੱਤਤਾ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਇਹ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਵਪਾਰਕ ਸਮਾਗਮ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਅਰਬ ਤੱਕ ਦੇ ਵਪਾਰੀਆਂ ਨੇ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ ਸੀ।[2]

ਹਰਿਦੁਆਰ ਕੁੰਭ ਮੇਲਾ ਕੋਵਿਡ -19 ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਾਲ 2021 ਵਿੱਚ 1 ਅਪ੍ਰੈਲ ਤੋਂ 30 ਅਪ੍ਰੈਲ ਤੱਕ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਇੱਕ ਅਰਧ ਕੁੰਭ ("ਅੱਧਾ ਕੁੰਭ") ਮੇਲਾ ਕੁੰਭ ਮੇਲੇ ਦੇ ਛੇ ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਆਖਰੀ ਅਰਧ ਕੁੰਭ ਮੇਲਾ 2016 ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ[3][4]

ਮੁੱਢਲੇ ਰਿਕਾਰਡ

[ਸੋਧੋ]

ਹਰਿਦੁਆਰ ਕੁੰਭ ਮੇਲੇ ਦੇ ਚਾਰ ਸਥਾਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ, ਬਾਕੀ ਪ੍ਰਯਾਗ (ਇਲਾਹਾਬਾਦ), ਤ੍ਰਿਮਬਕ (ਨਾਸਿਕ) ਅਤੇ ਉਜੈਨ ਹਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਭਾਰਤੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਨਦੀ ਦੇ ਕਿਨਾਰੇ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਦੇ ਕਈ ਹਵਾਲੇ ਮਿਲਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਕੁੰਭ ਮੇਲੇ ਦੀ ਸਹੀ ਉਮਰ ਅਨਿਸ਼ਚਿਤ ਹੈ।[5]

ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਰਾਜ

[ਸੋਧੋ]
ਅੰਗਰੇਜ਼ ਚਿੱਤਰਕਾਰ ਜੇ ਐਮ ਡਬਲਿਊ ਟਰਨਰ ਵਲੋਂ ਬਣਾਇਆ ਹਰਿਦੁਆਰ ਕੁੰਭ ਮੇਲਾ ਦਾ ਚਿੱਤਰ । ਸਟੀਲ ਦੀ ਨੱਕਾਸ਼ੀ, 1850 ਦਾ ਦਹਾਕਾ।

1857 ਦੀ ਬਗਾਵਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਈਸਟ ਇੰਡੀਆ ਕੰਪਨੀ ਨੂੰ ਭੰਗ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਖੇਤਰ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਤਾਜ ਦੇ ਨਿਯੰਤਰਣ ਹੇਠ ਆ ਗਏ। ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸਿਵਲ ਸੇਵਕ ਰਾਬਰਟ ਮੋਂਟਗੋਮਰੀ ਮਾਰਟਿਨ ਨੇ ਆਪਣੀ ਕਿਤਾਬ ਦਿ ਇੰਡੀਅਨ ਐਂਪਾਇਰ (1858) ਵਿੱਚ ਟਿੱਪਣੀ ਕੀਤੀ ਸੀ ਕਿ ਹਰਿਦੁਆਰ ਵਿਖੇ ਕੁੰਭ ਮੇਲੇ ਦੀ "ਮਹਾਨਤਾ ਅਤੇ ਸੁੰਦਰਤਾ ਬਾਰੇ ਢੁਕਵਾਂ ਵਿਚਾਰ ਦੇਣਾ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੈ"। ਇਸ ਮੇਲੇ ਵਿੱਚ ਪੁਜਾਰੀਆਂ, ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਚੌਕੀਦਾਰਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਵਪਾਰੀਆਂ ਨੇ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਘੋੜੇ ਦੇ ਵਪਾਰੀ, ਹਾਥੀ ਡੀਲਰ, ਅਨਾਜ ਦੇ ਵਪਾਰੀ (ਬਾਣੀਏ), ਮਿਠਾਈਆਂ (ਹਲਵਾਈ), ਕੱਪੜਾ ਵਪਾਰੀ ਅਤੇ ਖਿਡੌਣਾ ਵੇਚਣ ਵਾਲੇ। ਘੋੜਿਆਂ ਦੇ ਸੌਦਾਗਰ ਬੁਖਾਰਾ, ਕਾਬੁਲ, ਤੁਰਕਿਸਤਾਨ, ਅਰਬ ਅਤੇ ਪਰਸ਼ੀਆ ਤੱਕ ਤੋਂ ਆਉਂਦੇ ਸਨ।

ਹਰਿਦੁਆਰ ਦੇ ਕੁੰਭ ਮੇਲੇ ਵਿੱਚ ਹੈਜ਼ੇ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਮੌਤਾਂ[6][7]
ਸਾਲ ਮੇਲਾ ਮੌਤ ਦੀ ਗਿਣਤੀ
1879 ਕੁੰਭ 35,892
1885 ਅਰਧਕੁੰਭ 63,457
1891 ਕੁੰਭ 169,013
1897 ਅਰਧਕੁੰਭ 44,208
1903 ਕੁੰਭ 47,159
1909 ਅਰਧਕੁੰਭ 21,823
1915 ਕੁੰਭ 90,508
1921 ਅਰਧਕੁੰਭ 149,667
1927 ਕੁੰਭ 28,285
1933 ਅਰਧਕੁੰਭ 1,915
1938 ਕੁੰਭ 70,622
1945 ਅਰਧਕੁੰਭ 77,345
ਨਾਗਾ ਸਾਧੂ 1998 ਕੁੰਭ ਮੇਲਾ ਦੌਰਾਨ
2010 ਕੁੰਭ ਮੇਲਾ ਦੌਰਾਨ ਗੰਗਾ ' ਤੇ ਨਹਾਉਦੇ ਭਗਤ

ਹਵਾਲੇ

[ਸੋਧੋ]
  1. Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-0000000C-QINU`"'</ref>" does not exist.
  2. Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-0000000D-QINU`"'</ref>" does not exist.
  3. "As Covid stalks Kumbh, Niranjani Akhara withdraws from next Shahi Snan, asks its seers to leave". The Indian Express (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). 2021-04-16. Retrieved 2021-04-16.
  4. "Ardh Kumbh: State seeks Rs 500 cr Central aid". The Pioneer. 26 November 2015.
  5. "Kumbh Mela | Significance, Festival, & History". Encyclopedia Britannica (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Retrieved 2021-05-12.
  6. Banerjea AC. Note on cholera in the United Provinces (Uttar Pradesh). Indian J Med Res. 1951;39(1):17-40.
ਹਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਗ਼ਲਤੀ:<ref> tag defined in <references> has no name attribute.