ਹਰੇਲਾ
ਹਰੇਲਾ ਇੱਕ ਹਿੰਦੂ ਤਿਉਹਾਰ ਹੈ ਜੋ ਭਾਰਤ ਦੇ ਉੱਤਰਾਖੰਡ ਰਾਜ ਅਤੇ ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਕੁਝ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਉੱਤਰਾਖੰਡ ਦੇ ਕੁਮਾਉਂ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੈ, ਅਤੇ ਹਰੇਲਾ (ਹਰੇਲਾ) ਨਾਮ ਨਾਲ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਨਾਂ ਗੜ੍ਹਵਾਲ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਥਾਵਾਂ ’ਤੇ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ[ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ]ਪਰ, ਇਸਦੀ 'ਤੇ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ, ਕਿਉਂਕਿ ਤਿਉਹਾਰ ਨੂੰ ਮੋਲ-ਸੰਕ੍ਰਾਂਤੀ (ਮਵੋਲ-ਸੰਕ੍ਰਾਂਤੀ) ਜਾਂ ਰਾਏ-ਸਾਗਰਨ (ਰੈ-ਸਗਰਨ) ਵਜੋਂ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ] . ਇਸ ਨੂੰ ਕਾਂਗੜਾ, ਸ਼ਿਮਲਾ ਅਤੇ ਸਿਰਮੌਰ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਹਰਿਆਲੀ/ਰਿਹਿਆਲੀ, ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਜੁਬਲ ਅਤੇ ਕਿਨੌਰ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਦਖਰੈਨ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਹਿੰਦੂ ਲੂਨੀ-ਸੂਰਜੀ ਕੈਲੰਡਰ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਸ਼ਰਵਣ -ਮਾਸ (ਸ਼ਰਵਣ-ਸੰਕ੍ਰਾਂਤੀ/ਕਰਕ-ਸੰਕ੍ਰਾਂਤੀ) ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਦਿਨ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਬਰਸਾਤ ਦੇ ਮੌਸਮ ( ਮਾਨਸੂਨ ) ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ।[1] ਉਹ ਚੰਗੀ ਫ਼ਸਲ ਅਤੇ ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ ਲਈ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾ ਕਰਦੇ ਹਨ।[2] ਹਰੇਲਾ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ "ਹਰੇ ਦਾ ਦਿਨ", ਅਤੇ ਇਸ ਖੇਤਰ ਦੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ -ਅਧਾਰਤ ਭਾਈਚਾਰੇ ਇਸਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸ਼ੁਭ ਮੰਨਦੇ ਹਨ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਬਿਜਾਈ ਦੇ ਚੱਕਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਿਉਹਾਰ 'ਤੇ ਕਈ ਕਉਥਿਗ/ਠੋਲ/ਮੇਲੇ (ਮੇਲੇ) ਵੀ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਵਿਸ਼ਵਾਸ
[ਸੋਧੋ]ਇਸ ਤਿਉਹਾਰ ਦਾ ਮੁਢਲਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨਿਓ-ਲਿਥਿਕ ਉਪਜਾਊ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਦੀ ਸੰਭਾਵਿਤ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵਿੱਚ ਪਿਆ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਭਗਵਾਨ ਸ਼ਿਵ ਅਤੇ ਦੇਵੀ ਪਾਰਵਤੀ ਦੇ ਵਿਆਹ ਦੇ ਧਾਰਮਿਕ ਜਸ਼ਨ ਵਜੋਂ ਚਿੰਨ੍ਹਿਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ,[3]
ਕੁਮਾਉਨ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਤਾ ਅਤੇ ਜਸ਼ਨ
[ਸੋਧੋ]ਕੁਮਾਉਂ ਵਿੱਚ ਹਰੇਲਾ ਦਾ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵ ਹੈ। ਇਹ ਨਵੀਂ ਵਾਢੀ ਅਤੇ ਬਰਸਾਤ ਦੇ ਮੌਸਮ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ। ਹਰੇਲਾ ਨੂੰ "ਵਾਤਾਵਰਣ ਬਚਾਓ" ਦਾ ਨਾਅਰਾ ਦੇਣਾ ਇੱਕ ਆਮ ਅਭਿਆਸ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ। ਉੱਤਰਾਖੰਡ ਦੇ ਸਕੂਲ ਅਕਸਰ ਆਪਣੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਘਰ, ਸਕੂਲ ਜਾਂ ਸਥਾਨਕ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗ ਨਾਲ ਬੂਟੇ ਲਗਾਉਣ ਲਈ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਕੁਮਾਉਂ ਵਿੱਚ, ਨਵਰਾਤੀ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਦੋ ਤਿਉਹਾਰ - ਪਹਿਲਾ ਚੈਤਰ ਦੇ ਮਹੀਨੇ ਵਿੱਚ ਚੈਤਰ ਨਵਰਾਤੀ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਅਤੇ ਦੂਜਾ ਅਸ਼ਵਿਨ ਦੇ ਮਹੀਨੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਰਦ ਨਵਰਾਤਰੀ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਨੂੰ ਵੀ ਹਰੇਲਾ ਨਾਲ ਜੋੜਿਆ ਗਿਆ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਟੌਲੀ ਜਾਂ ਭਟੌਲੀ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਨੂੰ ਤੋਹਫ਼ੇ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।[4] ਸ਼ਰਵਣ ਹਰੇਲਾ ਹਿੰਦੂ ਕੈਲੰਡਰ ਦੇ ਮਹੀਨੇ (ਜੁਲਾਈ ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ) ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਦਿਨ (ਕਰਕ ਸੰਕ੍ਰਾਂਤੀ ) ਵਜੋਂ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਨਿਰਧਾਰਤ ਮਿਤੀ ਤੋਂ 10 ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ, ਹਰ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਮੁਖੀ ਦੁਆਰਾ 5 ਜਾਂ 7 ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਬੀਜ ਬਾਲਟੀਆਂ ਵਿੱਚ ਬੀਜੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਫਿਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਉੱਤੇ ਪਾਣੀ ਛਿੜਕਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮਿੱਥੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਪਰ ਅਸਲ ਜਸ਼ਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਮਜ਼ਾਕੀਆ ਵਿਆਹ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ. ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਲੋਕ ਭਗਵਾਨ ਸ਼ਿਵ ਅਤੇ ਦੇਵੀ ਪਾਰਵਤੀ ਦੀਆਂ ਮੂਰਤੀਆਂ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। 'ਗੇਡੀ' ਵਜਾ ਕੇ ਵੀ ਇਸ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨਦੇਹੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਖੇਡ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਛੋਟੇ ਬੱਚੇ ਬਾਂਸ ਦੀਆਂ ਸੋਟੀਆਂ ਉੱਤੇ ਚੜ੍ਹ ਕੇ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਘੁੰਮਦੇ ਹਨ। ਵਾਢੀ ਦੀਆਂ ਜੜ੍ਹੀਆਂ ਬੂਟੀਆਂ (ਜਿਸ ਨੂੰ ਇਸੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਹਰੇਲਾ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ) ਨੂੰ ਰੱਬ ਦੀ ਬਖਸ਼ਿਸ਼ ਵਜੋਂ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਘਰ ਦੇ ਬਜ਼ੁਰਗ ਹਰੇਲੇ ਨੂੰ ਸਿਰ ਤੋਂ ਪੈਰਾਂ ਤੱਕ ਛੂਹ ਕੇ ਦੂਸਰਿਆਂ ਦੇ ਸਿਰ 'ਤੇ ਪਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਹਰੇਲਾ ਪਾਉਣ ਵੇਲੇ ਇੱਕ ਆਸ਼ੀਰਵਾਦ ਵਾਲੀ ਬਾਣੀ ਵੀ ਉਚਾਰੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਬਰਸਾਤੀ ਮੌਸਮ ਅਤੇ ਨਵੀਂ ਵਾਢੀ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ। ਨਵੀਂ ਫ਼ਸਲ ਦੇ ਬੀਜਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਲੋਕ ਗਰਮ ਕਰਕੇ ਖਾਂਦੇ ਹਨ। ਲੋਕ ਆਪਣੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਤਿਉਹਾਰ ਦਾ ਅਨੰਦ ਲੈਂਦੇ ਹਨ. ਕੁਝ ਲੋਕ ਮਿੱਟੀ ਜਾਂ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਨਵੇਂ ਪੌਦਿਆਂ ਦੇ ਬੀਜ ਵੀ ਬੀਜਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਲਈ 'ਪ੍ਰਣਾਮ' ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਹੱਥ ਜੋੜਦੇ ਹਨ। ਲੋਕ ਭਗਵਾਨ ਸ਼ਿਵ ਅਤੇ ਦੇਵੀ ਪਾਰਵਤੀ ਦੀਆਂ ਮਿੱਟੀ ਦੀਆਂ ਮੂਰਤੀਆਂ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਡਿਕਾਰੇ ਜਾਂ ਡਿਕਰਾਂ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਦੇ ਹਨ।[5] ਹਰੇਲਾ ਹਰ ਸਾਲ ਬਰਸਾਤ ਦੇ ਮੌਸਮ ਦੀ ਨਵੀਂ ਫ਼ਸਲ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ।
ਗੜ੍ਹਵਾਲ ਅਤੇ ਹਿਮਾਚਲ-ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵ
[ਸੋਧੋ]ਗੜ੍ਹਵਾਲ ਅਤੇ ਹਿਮਾਚਲ ਵਿੱਚ, ਲੋਕ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਦੇਵਤੇ ਨੂੰ ਇੱਕ ਖੁੱਲ੍ਹੀ ਥਾਂ 'ਤੇ ਲੈ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਮੂਰਤੀ ਦੇ ਅੱਗੇ ਗਾਉਂਦੇ ਅਤੇ ਨੱਚਦੇ ਹਨ। ਕਿਉਂਕਿ ਦੇਵੀ-ਦੇਵਤੇ ਜਿਆਦਾਤਰ ਮਾਨਸੂਨ ਦੌਰਾਨ ਯਾਤਰਾ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਸਾਰੇ ਦੇਵ-ਡੋਲੀਆਂ ਮਾਨਸੂਨ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਆਪਣੇ ਮੂਲ-ਗ੍ਰਾਮ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਆ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਸਦੇ ਬਾਅਦ ਕੁਝ ਜਸ਼ਨ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਗੜ੍ਹਵਾਲ ਵਿੱਚ, ਇਸ ਦਿਨ ਬੂਟੇ/ਪੌਦੇ ਲਗਾਉਣ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਹੈ[ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ], ਜਾਂ ਤਾਂ ਕਿਸੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦੁਆਰਾ, ਇੱਕ ਪਰਿਵਾਰ ਦੁਆਰਾ, ਜਾਂ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੁਆਰਾ। ਇਹ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ 16 ਜੁਲਾਈ ਨੂੰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਸ਼ਰਵਣ ਮਾਸ (ਬਰਸਾਤ ਦੇ ਮੌਸਮ) ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਜਾਂ ਪਹਿਲਾ ਦਿਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ
[ਸੋਧੋ]ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000006-QINU`"'</ref>" does not exist.
- ↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000007-QINU`"'</ref>" does not exist.
- ↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000008-QINU`"'</ref>" does not exist.
- ↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000009-QINU`"'</ref>" does not exist.
- ↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-0000000A-QINU`"'</ref>" does not exist.
ਹਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਗ਼ਲਤੀ:<ref> tag defined in <references> has no name attribute.
ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ
[ਸੋਧੋ]- ਹਰੇਲਾ ਅਤੇ ਭਿਟੌਲੀ ਤੇ Archived 18 August 2015 at the Wayback Machine.