ਹੁਰਸ
ਹੁਰ (ਭਾਵ "ਆਜ਼ਾਦ", "ਗੁਲਾਮ ਨਹੀਂ") ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਸਿੰਧ ਸੂਬੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸੁੰਨੀ ਸੂਫ਼ੀ ਮੁਸਲਿਮ ਭਾਈਚਾਰਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਅਧਿਆਤਮਕ ਆਗੂ ਪੀਰ ਪਗਾਰੋ ਹੈ ਜਿਸਨੇ ਸਿੰਧ ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸ਼ਾਸਨ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ।[1]
ਹੂਰ ਲਹਿਰ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ
[ਸੋਧੋ]ਭਾਰਤੀ ਉਪ-ਮਹਾਂਦੀਪ ਉੱਤੇ ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਸ਼ਾਸਨ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ, ਪੀਰ ਪਗਾਰੋ ਨੇ ਆਪਣੇ ਭਾਈਚਾਰੇ ਨੂੰ "ਹੂਰ" (ਮੁਫ਼ਤ) ਘੋਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ। ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਅੰਦੋਲਨ ਨੂੰ ਦਬਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਹੁਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਬਗਾਵਤ ਹੋਈ। 1871 ਦੇ ਕ੍ਰਿਮੀਨਲ ਟ੍ਰਾਈਬਜ਼ ਐਕਟ ਦੀ ਸਿਫ਼ਾਰਸ਼ ਸਿੰਧ ਵਿੱਚ ਪੀਰ ਪਗਾਰੋ ਦੇ ਚੇਲਿਆਂ ਉੱਤੇ 1898 ਵਿੱਚ ਸਰਦਾਰ ਮੁਹੰਮਦ ਯਾਕੂਬ ਦੁਆਰਾ ਕਮਿਸ਼ਨਰ ਵਜੋਂ ਆਪਣੇ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਇਹ ਕਨੂੰਨ 1900 ਵਿੱਚ ਸਿੰਧ ਉੱਤੇ ਪਾਗਾਰੋ ਦੇ ਚੇਲਿਆਂ ਦੀਆਂ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਸਦਕਾ ਲਾਗੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਹ ਕਾਨੂੰਨ 1952 ਤੱਕ ਚੇਲਿਆਂ ਉੱਤੇ ਰਿਹਾ। ਪਰ 1941 ਤੋਂ 1946 ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਕਾਨੂੰਨ ਪਾਸ ਕੀਤੇ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ "ਹੂਰ ਦਮਨ ਐਕਟ" ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਮਈ 1942 ਵਿੱਚ ਸਿੰਧ ਅਸੈਂਬਲੀ ਦੁਆਰਾ ਜਲਦਬਾਜ਼ੀ ਵਿੱਚ ਪਾਸ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਜੂਨ 1942 ਤੋਂ ਮਈ 1943 ਦੇ ਅੰਤ ਤੱਕ ਮਾਰਸ਼ਲ ਲਾਅ ਲਾਗੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। 1943 ਵਿੱਚ ਮਾਰਸ਼ਲ ਲਾਅ ਹਟਾਏ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਫੌਜੀ ਸ਼ਾਸਨ ਲਈ ਬਣਾਏ ਗਏ ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ ਦੁਬਾਰਾ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਕਾਨੂੰਨ ਮਨਮਾਨੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਬਣਾਏ ਗਏ ਸਨ - ਇਹ ਨਿਯਮ ਭਾਰਤ ਦੇ ਰੱਖਿਆ ਨਿਯਮਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਸਨ। ਇਹਨਾਂ ਸਾਰੇ ਐਕਟਾਂ ਅਤੇ ਨਿਯਮਾਂ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਸਮੁੱਚਾ ਹੂਰ ਸਮਾਜ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਅਪਰਾਧੀ ਬਣ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਭਾਈਚਾਰੇ ਨੂੰ 1900 ਵਿੱਚ ਅਪਰਾਧੀ ਕਬੀਲਾ ਘੋਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਮਾਰਸ਼ਲ ਲਾਅ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ, ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਫੌਜ ਨੇ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਗਸ਼ਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਪੀਰ ਪਗਾਰੋ ਦੇ ਸ਼ੱਕੀ ਪੈਰੋਕਾਰਾਂ ਨਾਲ ਸਖ਼ਤੀ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਿਆ।[ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ] ਨੇ 1942 ਵਿੱਚ ਲਾਹੌਰ ਮੇਲ ਰੇਲਗੱਡੀ ਦੇ ਪਟੜੀ ਤੋਂ ਉਤਰਨ ਵਰਗੀਆਂ ਹੋਰ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਕੀਤੀਆਂ, ਜਿਸ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ 22 ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ।[2]
ਹੁਰਾਂ ਨੂੰ ਹਾਰ ਨਹੀਂ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਪੀਰ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਫਾਂਸੀ ਦੇਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੂੰ ਇੱਕ ਆਜ਼ਾਦ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਦਰਜਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਣ ਤੱਕ ਆਪਣੀ ਮੁਹਿੰਮ ਜਾਰੀ ਰੱਖੀ। ਪੀਰ ਪਗਾਰੋ ਸੱਯਦ ਸਿਬਘਾਤੁੱਲਾ ਸ਼ਾਹ ਦੂਜੇ ਨੂੰ 20 ਮਾਰਚ 1943 ਨੂੰ ਫਾਂਸੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ ਅਤੇ ਚਾਰ ਸਾਲ ਬਾਅਦ 14 ਅਗਸਤ 1947 ਨੂੰ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਨੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਬਾਅਦ, ਪੀਰ ਪਗਾਰੋ ਦੇ ਦੋ ਪੁੱਤਰ, ਜੋ ਇੰਗਲੈਂਡ ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਹਿਰਾਸਤ ਵਿੱਚ ਸਨ, ਨੂੰ ਰਿਹਾਅ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰਨ ਲਈ ਵਾਪਸ ਆ ਗਏ। ਸਿੰਧ ਨਵੇਂ ਆਜ਼ਾਦ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦਾ ਇੱਕ ਸੂਬਾ ਸੀ। ਸਿਬਗਤੁੱਲਾ ਸ਼ਾਹ ਦੂਜੇ ਸ਼ਹੀਦ ਦੇ ਦੋ ਪੁੱਤਰਾਂ, ਪੀਰ ਸੱਯਦ ਸ਼ਾਹ ਮਰਦਾਨ ਸ਼ਾਹ ਰਸ਼ੀਦੀ ਉਰਫ਼ ਪੀਰ ਸਯਦ ਸਿਕੰਦਰ ਅਲੀ ਸ਼ਾਹ ਰਸ਼ੀਦੀ ਅਤੇ ਪੀਰ ਸਯਦ ਨਾਦਿਰ ਅਲੀ ਸ਼ਾਹ ਰਸ਼ੀਦੀ ਨੂੰ ਲੰਬੀ ਗੱਲਬਾਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦਸੰਬਰ 1951 ਵਿੱਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਲਿਆਂਦਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਵੱਡਾ ਪੁੱਤਰ, ਪੀਰ ਸੱਯਦ ਸ਼ਾਹ ਮਰਦਾਨ ਸ਼ਾਹ ਰਸ਼ੀਦੀ - ਦੂਸਰਾ ਉਰਫ ਪੀਰ ਸਯਦ ਸਿਕੰਦਰ ਅਲੀ ਸ਼ਾਹ ਰਸ਼ਦੀ 1 ਫਰਵਰੀ 1952 ਨੂੰ ਨਵਾਂ ਪੀਰ ਪਗਾਰਾ (7ਵਾਂ ਪੀਰ ਪਗਾਰੋ) ਬਣਿਆ। ਸ਼ਾਹ ਮਰਦਾਨ ਸ਼ਾਹ ਦੂਜੇ ਦੀ ਮੌਤ 10 ਜਨਵਰੀ 2012 ਨੂੰ ਲੰਡਨ ਵਿੱਚ ਨਿਮੁਨੀਆ ਕਾਰਨ ਹੋਈ ਸੀ।[3] 12 ਜਨਵਰੀ 2012 ਨੂੰ, ਸਈਅਦ ਸਿਬਘਾਤੁੱਲਾ ਸ਼ਾਹ ਰਸ਼ਦੀ III, ਜਿਸਨੂੰ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਰਾਜਾ ਸੈਨ ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਨੂੰ ਹੁਰ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਖਲੀਫਾ ਦੀ ਮੀਟਿੰਗ ਵਿੱਚ 8ਵੇਂ ਪੀਰ ਪਗਾਰਾ ਵਜੋਂ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।[4][5]
1965 ਦੀ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਹੁਰਾਂ
[ਸੋਧੋ]ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦਰਮਿਆਨ 1965 ਦੀ ਜੰਗ ਦੌਰਾਨ, ਹੂਰ ਨੇ ਗਾਜ਼ੀ ਹੁਰ ਮੁਜਾਹਿਦ ਫਕੀਰ ਅਰਬੇਲੋ ਕਟਪਰ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਲਈ ਲੜਾਈ ਲੜੀ।
ਪੀਰ ਪਗਾਰੋ ਦੀ ਸੂਚੀ
[ਸੋਧੋ]- ਸਈਅਦ ਮੁਹੰਮਦ ਰਸ਼ੀਦ ਸ਼ਾਹ ( ਰੋਜ਼ੇ ਢਾਣੀ, ਪੀਰ ਪਗਾੜਾਂ ਅਤੇ ਝੰਡੇਵਾਰਾਂ ਦਾ ਮੋਹਰੀ), 1819 ਵਿੱਚ ਚਲਾਣਾ ਕਰ ਗਿਆ।
- ਸਈਅਦ ਸਿਬਘਾਤੁੱਲਾ ਸ਼ਾਹ ਪਹਿਲਾ (ਪਹਿਲਾ ਪੀਰ ਪਗਾਰੋ, ਪੱਗ ਜਾਂ ਪੱਗ ਲੈਣ ਕਾਰਨ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਉਸਦੇ ਭਰਾ ਯਾਸੀਨ ਸ਼ਾਹ ਨੇ ਝੰਡਾ, 'ਆਲਮ) ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ, 1831 ਵਿੱਚ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ।
- ਪੀਰ ਸਯਦ ਅਲੀ ਗੋਹਰ ਸ਼ਾਹ ਰਸ਼ੀਦੀ - ਪਹਿਲਾ (ਦੂਜਾ ਪੀਰ ਪਗਾਰੋ), 1847 ਵਿੱਚ ਅਕਾਲ ਚਲਾਣਾ ਕਰ ਗਿਆ। ਉਸ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਅਸਗਰ ਸੈਨ ਜੋ ਕਲਾਮ ਦਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਜਾਮੀਆ ਰਸ਼ੀਦੀਆ ਪੀਰ ਜੋ ਗੋਠ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
- ਸੱਯਦ ਹਿਜ਼ਬੁੱਲਾ ਸ਼ਾਹ (ਤੀਜੇ ਪੀਰ ਪਗਾਰੋ) ਦੀ ਮੌਤ 1890 ਵਿੱਚ ਹੋਈ
- ਸੱਯਦ ਅਲੀ ਗੋਹਰ ਸ਼ਾਹ ਦੂਜੇ (ਚੌਥੇ ਪੀਰ ਪਗਾਰੋ) ਦੀ ਮੌਤ 1896 ਵਿੱਚ ਹੋਈ
- ਸਯਦ ਸ਼ਾਹ ਮਰਦਾਨ ਸ਼ਾਹ ਪਹਿਲਾ (ਪੰਜਵਾਂ ਪੀਰ ਪਗਾਰੋ), 1921 ਵਿੱਚ ਅਕਾਲ ਚਲਾਣਾ ਕਰ ਗਿਆ
- ਸਿਬਘਾਤੁੱਲਾ ਸ਼ਾਹ ਰਸ਼ੀਦੀ ਦੂਜੇ ਉਰਫ ਪੀਰ ਸੋਰੇਹ ਬਾਦਸ਼ਾਹ (ਛੇਵੇਂ ਪੀਰ ਪਗਾਰੋ) ਦੀ ਮੌਤ 23 ਮਾਰਚ 1943 ਨੂੰ ਹੋਈ।
- ਸ਼ਾਹ ਮਰਦਾਨ ਸ਼ਾਹ ਦੂਜੇ ਉਰਫ ਪੀਰ ਸਯਦ ਸਿਕੰਦਰ ਅਲੀ ਸ਼ਾਹ ਰਸ਼ੀਦੀ (ਸੱਤਵਾਂ ਪੀਰ ਪਗਾਰੋ), 10 ਜਨਵਰੀ 2012 ਨੂੰ ਅਕਾਲ ਚਲਾਣਾ ਕਰ ਗਿਆ।
- ਸੱਯਦ ਸਿਬਘਾਤੁੱਲਾ ਸ਼ਾਹ ਰਸ਼ਦੀ ਤੀਜਾ ਉਰਫ਼ ਰਾਜਾ ਸੈਨ (ਅੱਠਵਾਂ ਪੀਰ ਪਗਾਰੋ)
ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ
[ਸੋਧੋ]ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000008-QINU`"'</ref>" does not exist.
- ↑ "Gangsters In India - British Pathé".
- ↑ News of Pir Pagaro Death
- ↑ Tunio, Hafeez (January 11, 2012). "Pir Pagara passes away: The political oracle goes silent". The Express Tribune. Pakistan. Retrieved 2013-05-04.
- ↑ "The son also rises". Dawn.Com. Retrieved 2013-05-04.
<ref> tag defined in <references> has no name attribute.- 1965 ਦੀ ਭਾਰਤ-ਪਾਕਿ ਜੰਗ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ । ਲੈਫਟੀਨੈਂਟ ਜਨਰਲ ਮਹਿਮੂਦ ਅਹਿਮਦ (ਰਿਟਾ.) ISBN 969-8693-01-7