ਕਾਰਲ ਯਾਸਪਰਸ
ਕਾਰਲ ਯਾਸਪਰਸ | |
|---|---|
 | |
| ਜਨਮ | 23 ਫਰਵਰੀ 1883 ਓਲਡਨਬਰਗ, ਜਰਮਨੀ |
| ਮੌਤ | 26 ਫਰਵਰੀ 1969 (ਉਮਰ 86) |
| ਕਾਲ | 20ਵੀਂ-ਸਦੀ ਦਾ ਦਰਸ਼ਨ |
| ਖੇਤਰ | ਪੱਛਮੀ ਦਰਸ਼ਨ |
| ਸਕੂਲ | ਅਸਤਿਤਵਵਾਦ, ਨਵ-ਕਾਂਤਵਾਦ |
ਮੁੱਖ ਰੁਚੀਆਂ | ਮਨੋਰੋਗਚਕਿਤਸਾ, ਧਰਮ ਸ਼ਾਸਤਰ, ਇਤਿਹਾਸ ਦਾ ਦਰਸ਼ਨ |
ਮੁੱਖ ਵਿਚਾਰ | Axial Age, coining the term Existenzphilosophie, Dasein and Existenz as the two states of being, subject–object split (Subjekt-Objekt-Spaltung) |
ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ | |
ਕਾਰਲ ਟੀਓਡੋ ਯਾਸਪਰਸ (23 ਫਰਵਰੀ 1883 – 26 ਫਰਵਰੀ 1969) ਜਰਮਨ ਮਨੋਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਕ ਅਤੇ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਸੀ, ਜਿਸਦਾ ਆਧੁਨਿਕ ਧਰਮ-ਸਾਸ਼ਤਰ, ਮਨੋਚਕਿਤਸਾ ਅਤੇ ਦਰਸ਼ਨ ਤੇ ਤਕੜਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਸੀ।
ਜੀਵਨੀ
[ਸੋਧੋ]
ਕਾਰਲ ਯਾਸਪਰਸ ਦਾ ਜਨਮ 23 ਫਰਵਰੀ 1883 ਨੂੰ ਓਲਡਨਬਰਗ, ਜਰਮਨੀ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸਦੀ ਮਾਤਾ ਇੱਕ ਸਥਾਨਕ ਕਿਸਾਨੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਤੋਂ ਸੀ ਅਤੇ ਪਿਤਾ ਇੱਕ ਕਾਨੂੰਨਦਾਨ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਦਰਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਬਚਪਨ ਵਿੱਚ ਹੀ ਦਿਲਚਸਪੀ ਲਈ, ਪਰ ਕਾਨੂੰਨੀ ਸਿਸਟਮ ਨਾਲ ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦੇ ਤਜਰਬੇ ਨੇ ਬਿਨਾਂ ਸ਼ੱਕ ਹਾਇਡਲਬਰਗ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿਖੇ ਕਾਨੂੰਨ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕਰਨ ਲਈ ਉਸ ਦੇ ਫੈਸਲੇ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ। ਇਹ ਛੇਤੀ ਹੀ ਸਾਫ ਹੋ ਗਿਆ ਕਿ ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕਾਨੂੰਨ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਉਸ ਲਈ ਰੁੱਖੀ ਸੀ, ਅਤੇ ਉਸਨੇ 1902 ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਕੇ ਡਾਕਟਰੀ ਕਰਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਲੈ ਲਿਆ ਅਤੇ ਉਸ ਨੇ ਕਰਿਮਨੋਲੋਜੀ ਬਾਰੇ ਇੱਕ ਥੀਸਸ ਲਿਖਿਆ। 1910 ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਗੇਰਟਰੂਡ ਮੇਅਰ (1879–1974) ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕੀਤਾ, ਜੋ ਉਸਦੇ ਨੇੜਲੇ ਦੋਸਤਾਂ ਗੁਸਤਾਵ ਮੇਅਰ ਅਤੇ ਅਰਨਸਟ ਮੇਅਰ ਦੀ ਭੈਣ ਸੀ।
ਯਾਸਪਰਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਮੈਡੀਕਲ ਡਾਕਟਰੇਟ ਹਾਇਡੇਲਬਰਗ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਮੈਡੀਕਲ ਸਕੂਲ ਤੋਂ 1908 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਐਮਲ ਕ੍ਰੈਪਲਿਨ ਅਤੇ ਕਾਰਲ ਬੋਨਹੋਫਰ, ਅਤੇ ਕਾਰਲ ਵਿਲਮੈਨਸ ਦੇ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਫ੍ਰੈਂਡਜ਼ ਨਿਸਲ ਦੇ ਅਧੀਨ ਹਾਇਡੇਲਬਰਗ ਵਿੱਚ ਮਾਨਸਿਕ ਰੋਗ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਮੈਡੀਕਲ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਮਾਨਸਿਕ ਬਿਮਾਰੀ ਦੇ ਅਧਿਐਨ ਕਰਨ ਦੇ ਤਰੀਕੇ ਤੋਂ ਅਸੰਤੁਸ਼ਟ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਮਾਨਸਿਕ ਰੋਗਾਂ ਦੇ ਇਲਾਜ ਨੂੰ ਸੁਧਾਰਨ ਦਾ ਕੰਮ ਸੌਂਪਿਆ। ਸੰਨ 1913 ਵਿੱਚ ਯਾਸਪਰਸ ਨੇ ਹਾਇਡੇਲਬਰਗ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੀ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਫੈਕਲਟੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ 1914 ਵਿੱਚ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਅਧਿਆਪਕ ਵਜੋਂ ਪਦਵੀ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ। ਇਹ ਪਦਵੀ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਥਾਈ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਪਦਵੀ ਬਣ ਗਈ, ਅਤੇ ਯਾਸਪਰਸ ਕਦੀ ਵੀ ਕਲੀਨੀਕਲ ਪ੍ਰੈਕਟਿਸ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸ ਨਾ ਆਇਆ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ, ਯਾਸਪਰਸ ਵੈਬਰ ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਇੱਕ ਨੇੜਲਾ ਦੋਸਤ ਸੀ (ਮੈਕਸ ਵੈਬਰ ਨੇ ਵੀ ਹੀਡਲਬਰਗ ਵਿਖੇ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰਸ਼ਿਪ ਵੀ ਕੀਤੀ ਸੀ)।[1]
1921 ਵਿਚ, 38 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਚ, ਯਾਸਪਰਸ ਮਨੋਚਕਿਤਸਾ ਕਾਰਜਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਕਸਿਤ ਕੀਤੇ ਆਪਣੇ ਥੀਮਾਂ ਨੂੰ ਫੈਲਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਤੋਂ ਫਲਸਫੇ ਵੱਲ ਚਲਾ ਗਿਆ। ਉਹ ਜਰਮਨੀ ਅਤੇ ਯੂਰਪ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਬਣ ਗਿਆ।
1933 ਵਿੱਚ ਨਾਜ਼ੀ ਦੇ ਸੱਤਾ ਦੇ ਕਬਜ਼ੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਯਾਸਪਰਸ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਯਹੂਦੀ ਪਤਨੀ ਕਾਰਨ "ਯਹੂਦੀ ਦਾਗੀ" ਸਮਝਿਆ ਗਿਆ, ਅਤੇ 1937 ਵਿੱਚ ਅਧਿਆਪਨ ਤੋਂ ਸੰਨਿਆਸ ਲੈਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। 1938 ਵਿੱਚ ਉਸ ਤੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਪਾਬੰਦੀ ਵੀ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ। ਐਪਰ, ਉਸਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਦੋਸਤ ਉਸ ਦੇ ਨਾਲ ਖੜੇ ਰਹੇ, ਅਤੇ ਉਹ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਲਗ ਥਲਗ ਰਹਿਣ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਆਪਣੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਅਤੇ ਖੋਜ ਜਾਰੀ ਰੱਖਣ ਦੇ ਯੋਗ ਸੀ। ਪਰ ਉਸ ਨੂੰ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਪਤਨੀ ਨੂੰ 30 ਮਾਰਚ 1945 ਤਕ ਇੱਕ ਨਜ਼ਰਬੰਦੀ ਕੈਂਪ ਵਿੱਚ ਭੇਜ ਦੇਣ ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ ਨਿਰੰਤਰ ਮੰਡਰਾ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਕਿ ਹਾਇਡੇਲਬਰਗ ਨੂੰ ਅਮਰੀਕੀ ਫੌਜਾਂ ਨੇ ਆਜ਼ਾਦ ਕਰਵਾ ਲਿਆ।
1948 ਵਿੱਚ ਯਾਸਪਰਸ ਸਵਿਟਜ਼ਰਲੈਂਡ ਵਿੱਚ ਬਾਸਲ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਚਲੇ ਗਿਆ।[2] ਸੰਨ 1963 ਵਿੱਚ ਉਸਨੂੰ ਓਲਡੇਨਬਰਗ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਆਨਰੇਰੀ ਨਾਗਰਿਕਤਾ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਵਿਗਿਆਨਕ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਸਭਿਆਚਾਰ ਲਈ ਸੇਵਾਵਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ।[3] ਉਹ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਭਾਈਚਾਰੇ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਬਣਿਆ ਰਿਹਾ ਅਤੇ 1969 ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ ਦੇ 90 ਵੇਂ ਜਨਮਦਿਨ ਸਮੇਂ ਆਪਣੀ ਮੌਤ ਤਕ ਬਾਸਲ ਵਿੱਚ ਸਵਿਟਜ਼ਰਲੈਂਡ ਦੇ ਇੱਕ ਕੁਦਰਤੀ ਨਾਗਰਿਕ ਵਜੋਂ ਰਹਿੰਦਾ ਰਿਹਾ।
ਮਨੋਚਕਿਤਸਾ ਲਈ ਯੋਗਦਾਨ
[ਸੋਧੋ]ਮਾਨਸਿਕ ਬਿਮਾਰੀ ਬਾਰੇ ਲੋਕਪ੍ਰਰਚਲਿਤ ਸਮਝ ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਅਸੰਤੁਸ਼ਟੀ ਕਰਨ ਉਸਨੇ ਨਿਦਾਨ ਦੇ ਮਾਪਦੰਡਾਂ ਅਤੇ ਕਲੀਨਿਕਲ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਢੰਗਾਂ ਦੋਵਾਂ 'ਤੇ ਸਵਾਲ ਖੜ੍ਹੇ ਕੀਤੇ। ਉਸਨੇ 1910 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਖ਼ਬਾਰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਕੀਤਾ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਇਸ ਸਮੱਸਿਆ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਿਤ ਕੀਤਾ ਕਿ ਕੀ ਪੈਰੇਨੋਇਆ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਦਾ ਇੱਕ ਪਹਿਲੂ ਸੀ ਜਾਂ ਜੀਵ-ਵਿਗਿਆਨਕ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਦਾ ਨਤੀਜਾ।
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ Radkau, Joachim (1995). Max Weber: A Biography. Polity Press. ISBN 978-0745683423. p. 29.
- ↑ Karl Jaspers. Stanford Encyclopedia of Philosophy.
- ↑ "1963: Prof. Dr. Dr. h.c. Karl Jaspers". Stadt Oldenburg (in German). Oldenburg.
{{cite news}}:|archive-url=requires|url=(help)CS1 maint: unrecognized language (link)