ਦੁੱਲਾ ਭੱਟੀ
| ਦੁੱਲਾ ਭੱਟੀ | |
|---|---|
.jpg) | |
| ਅੱਧ 16ਵੀਂ ਸਦੀ | |
| ਜਨਮ | ਸਾਂਦਲ ਬਾਰ, ਪੰਜਾਬ, ਮੁਗਲ ਸਲਤਨਤ (ਅਜੋਕਾ ਪਾਕਿਸਤਾਨ) |
| ਮੌਤ | ਅਖੀਰ 16ਵੀਂ ਸਦੀ ਲਾਹੌਰ, ਪੰਜਾਬ, ਮੁਗਲ ਸਲਤਨਤ (ਅਜੋਕਾ ਪਾਕਿਸਤਾਨ) |
| ਮਾਨ-ਸਨਮਾਨ | ਪੰਜਾਬ ਖੇਤਰ |
ਰਾਏ- ਅਬਦੁੱਲਾ ਖ਼ਾਨ ਭੱਟੀ, ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਨਾਮ ਦੁੱਲਾ ਭੱਟੀ (ਸ਼ਾਹਮੁਖੀ: دًﻻ بھٹى) ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਰਾਜਪੂਤ ਨਾਇਕ ਸੀ, ਜਿਸਨੇ ਮੁਗਲ ਸਮਰਾਟ ਅਕਬਰ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਇੱਕ ਬਗ਼ਾਵਤ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਉਸਦੀ ਮਾਂ ਦਾ ਨਾਂ ਲੱਧੀ ਤੇ ਪਿਉ ਦਾ ਨਾਂ ਫਰੀਦ ਸੀ।ਦੁੱਲੇ ਦੀ ਮਾਂ ਲੱਧੀ ਨੇ ਅਕਬਰ ਦੇ ਪੁੱਤ ਸ਼ੇਖੂ ਨੂੰ ਦੁੱਧ ਚੁੰਘਾਇਆ ਤੇ ਮਹੱਲਾਂ ਵਿੱਚ ਦੁੱਧ ਚੁੰਘਾਵੀ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਰਾਏ ਅਬਦੁੱਲਾ ਖਾਨ ਨੇ ਇਸ ਹੱਦ ਤੱਕ ਹਕੂਮਤ ਨੂੰ ਵਖਤ ਪਾ ਰੱਖਿਆ ਸੀ ਕਿ ਅਕਬਰ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਦਿੱਲੀ ਤੋਂ ਤਬਦੀਲ ਕਰਨੀ ਪਈ ਅਤੇ ਲਗਭਗ 20 ਸਾਲਾਂ ਲਈ ਲਾਹੌਰ ਵਿੱਚ, ਲਾਹੌਰ ਕਿਲੇ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਹੈੱਡਕੁਆਰਟਰ ਬਣਾਉਣਾ ਪਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਇਹਦੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚੇ ਨੂੰ ਵੀ ਬਦਲਣਾ ਪਿਆ ਸੀ। ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕਿੱਸਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ 'ਦੁੱਲੇ ਦੀ ਵਾਰ' ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਦੁੱਲਾ ਭੱਟੀ ਦੀ ਲੜਾਈ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦਾ ਬਿਰਤਾਂਤ ਹੈ। ਅਤੇ ਇੱਕ ਇਲਾਕੇ ਦਾ ਨਾਂ 'ਦੁੱਲੇ ਦੀ ਬਾਰ' ਯਾਨੀ ਦੁੱਲਾ ਭੱਟੀ ਦਾ ਜੰਗਲ ਹੈ।[1] ਇਹ ਮਹਾਨ ਰਾਜਪੂਤ ਨਾਇਕ ਲਾਹੌਰ, ਪੰਜਾਬ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਮੈਣੀ ਸਾਹਿਬ ਕਬਰਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਦਫਨ ਦੱਸਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਦੁੱਲੇ ਦੀ ਦਾਸਤਾਨ ਅਕਬਰ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੀ ਹੈ। ਦੁੱਲੇ ਦਾ ਦਾਦਾ ਸਾਂਦਲ ਭੱਟੀ ਬੜਾ ਬਹਾਦਰ ਆਗੂ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਮੁਗ਼ਲ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਹੁਕਮ ਮੰਨਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ, ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਦਾ ਲਗਾਨ ਦੇਣਾ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਉਸਨੇ ਰਾਵੀ ਦੀ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਮੁਗ਼ਲ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਸੈਨਿਕਾਂ ਨੂੰ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਰਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਦੁੱਲੇ ਦਾ ਪਿਉ ਫਰੀਦ ਵੀ ਉਵੇਂ ਹੀ ਸੂਰਬੀਰ ਸੀ। ਅਕਬਰ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਈਨ ਮਨਾਉਣ ਦੇ ਬੜੇ ਯਤਨ ਕੀਤੇ ਪਰ ਜਦ ਉਹ ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾ ਝੁਕੇ ਤਾਂ ਅਕਬਰ ਨੇ ਦਹਿਸ਼ਤ ਪਾਉਣ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਿਰ ਕਲਮ ਕਰਕੇ ਲਾਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਫੂਸ ਭਰ ਕੇ ਲਾਹੌਰ ਦੇ ਮੁੱਖ ਦਰਵਾਜੇ ਤੇ ਪੁੱਠੀਆਂ ਲਟਕਵਾ ਦਿੱਤੀਆਂ ਸਨ। ਦੁੱਲਾ ਭੱਟੀ (ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਤੌਰ 'ਤੇ "ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਪੁੱਤਰ" ਜਾਂ "ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਰਾਬਿਨ ਹੁੱਡ" ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਕਈ ਵਾਰ ਦੁਲ੍ਹਾ ਭੱਟੀ ਨੂੰ ਸ਼ਬਦ-ਜੋੜ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਅਬਦੁੱਲਾ ਭੱਟੀ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ) (ਮੌਤ 1599) ਮੱਧਕਾਲੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਖੇਤਰ ਤੋਂ ਆਈ ਅਤੇ ਮੁਗਲ ਵਿਰੁੱਧ ਬਗ਼ਾਵਤ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ। ਅਕਬਰ ਦੇ ਸ਼ਾਸਨ ਦੌਰਾਨ ਰਾਜ ਕਰੋ।
ਦੁੱਲਾ ਭੱਟੀ
[ਸੋਧੋ]ਦੁੱਲਾ ਭੱਟੀ ਮੀਆਂ ਸਾਹਿਬ ਕਬਰਿਸਤਾਨ (ਕਬਰਿਸਤਾਨ) ਵਿਖੇ ਦਫਨਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਹ 16 ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅੱਧ ਵਿੱਚ ਪਿੰਡ ਭੱਟੀਆਂ, ਪੰਜਾਬ, ਮੁਗਲ ਸਾਮਰਾਜ (ਅਜੋਕੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ) ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋਏ, ਅਤੇ 1599 ਲਾਹੌਰ, ਪੰਜਾਬ, ਮੁਗਲ ਸਾਮਰਾਜ (ਅਜੋਕੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ) ਵਿੱਚ ਦੁਨੀਆ ਤੋਂ ਅਕਾਲ ਚਲਾਣਾ ਕਰ ਗਏ। ਹੋਰ ਨਾਮ ਅਬਦੁੱਲਾ ਭੱਟੀ ਦੀਆਂ ਕਰਤੂਤਾਂ ਲੋਕ ਕਥਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਦਰਜ ਹਨ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਡਾਕੂਆਂ ਦਾ ਰੂਪ ਧਾਰਨ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਈਸ਼ਵਰ ਦਿਆਲ ਗੌੜ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਹ "ਮੱਧਯੁਗੀ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਕਿਸਾਨੀ ਵਿਦਰੋਹ ਦਾ ਰੁਝਾਨ ਦੇਣ ਵਾਲਾ" ਸੀ, ਪਰ ਉਹ "ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਘੇਰੇ" ਤੇ ਰਿਹਾ।
ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਜਿੰਦਗੀ
[ਸੋਧੋ]ਦੁੱਲਾ ਭੱਟੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਪਿੰਡੀ ਭੱਟੀਆਂ ਵਿਖੇ ਰਹਿੰਦੀ ਸੀ, [2] ਅਤੇ ਜ਼ਿਮੀਂਦਾਰ ਵਰਗ ਦੇ ਖ਼ਾਨਦਾਨੀ ਸਥਾਨਕ ਪੇਂਡੂ ਮੁਖੀਆਂ ਦੇ ਇੱਕ ਮੁਸਲਮਾਨ ਰਾਜਪੂਤ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚੋਂ ਆਈ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ, ਫ਼ਰੀਦ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਦਾਦਾ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਈਂ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਿਜਲੀ ਜਾਂ ਸੈਂਡਲ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਨੂੰ ਅਕਬਰ ਦੁਆਰਾ ਲਾਗੂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਨਵੀਂ ਅਤੇ ਕੇਂਦਰੀ ਜ਼ਮੀਨੀ ਮਾਲ ਉਗਰਾਹੀ ਸਕੀਮ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰਨ ਲਈ ਮੌਤ ਦੇ ਘਾਟ ਉਤਾਰਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਦੁੱਲਾ ਦਾ ਜਨਮ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਚਾਰ ਮਹੀਨਿਆਂ ਬਾਅਦ ਲਾਧੀ ਤੋਂ ਹੋਇਆ ਸੀ।
ਇਤਫ਼ਾਕ ਨਾਲ, ਅਕਬਰ ਦਾ ਪੁੱਤਰ, ਸ਼ੇਖੂ (ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਜਹਾਂਗੀਰ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ), ਦਾ ਜਨਮ ਉਸੇ ਦਿਨ ਹੋਇਆ ਸੀ. ਉਸਦੇ ਦਰਬਾਰਿਆਂ ਦੁਆਰਾ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਕਿ ਸ਼ੇਖੂ ਦੀ ਭਵਿੱਖ ਦੀ ਬਹਾਦਰੀ ਅਤੇ ਸਫਲਤਾ ਨੂੰ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਇਆ ਜਾਏਗਾ ਜੇ ਇੱਕ ਰਾਜਪੂਤ ਔਰਤ ਦੁਆਰਾ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਖੁਆਇਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਤਾਂ ਅਕਬਰ ਨੇ ਉਸ ਆਦਮੀ ਨਾਲ ਮੁਗ਼ਲ ਤਖਤ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਬਗ਼ਾਵਤ ਕਰਨ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਲਾਧੀ ਨੂੰ ਇਹ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਦਿੱਤੀ। ਇਸ ਫੈਸਲੇ ਦਾ ਅਸਲ ਅਧਾਰ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਹੀ ਜਾਪਦਾ ਹੈ। ਅਕਬਰ ਨੇ ਸਮਝਿਆ ਕਿ ਲਾਧੀ ਨਾਰਾਜ਼ ਸਨ, ਕਿ ਭੱਟੀ ਸ਼ਾਇਦ ਬਾਗੀ ਦੀ ਤੀਜੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਬਣ ਸਕਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਸ਼ਾਇਦ ਸ਼ਾਹੀ ਪੱਖੋਂ ਇਸ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਨਿਕਲ ਸਕਦਾ ਸੀ।
.jpg)
ਸ਼ਾਹੀ ਸਰਪ੍ਰਸਤੀ ਦਾ ਇੱਕ ਹਿੱਸਾ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਭੱਟੀ ਸਕੂਲ ਗਿਆ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਸ ਸਮੇਂ ਆਪਣੇ ਪੁਰਖਿਆਂ ਦੀ ਕਿਸਮਤ ਤੋਂ ਅਣਜਾਣ, ਉਸਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਖਤੀਆਂ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਨ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਜੋ ਉਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਚੰਗੇ ਨਾਗਰਿਕ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ ਨਾਲ ਸਨ ਅਤੇ ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਸੰਸਥਾ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣਨ ਤੇ ਇਤਰਾਜ਼ ਕੀਤਾ ਸੀ ਜੋ ਕੁਲੀਨ ਵਰਗ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ ਬਣਾਈ ਗਈ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਇਸ ਦੀ ਬਜਾਏ ਬਚਪਨ ਦੇ ਸ਼ਰਾਰਤੀ ਅਨਸਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣਾ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ।
ਇੱਕ ਮੌਕਾ ਦੀ ਟਿੱਪਣੀ ਨੇ ਲੱਧੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰ ਨੂੰ ਫ਼ਰੀਦ ਅਤੇ ਬਿਜਲੀ ਦੀ ਕਿਸਮਤ ਬਾਰੇ ਦੱਸਿਆ। ਗੌੜ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਨਾਲ ਉਸਦੀ ਆਮ ਤਾਨਾਸ਼ਾਹੀ ਵਿਰੋਧੀ, ਵਿਦਰੋਹੀ ਸੁਭਾਅ ਨੇ ਅਕਬਰ ਸ਼ਾਸਨ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਇਆ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਆਪਣੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਦਾ ਬਦਲਾ ਲੈਣ ਦੇ ਸਾਧਨ ਵਜੋਂ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਦਿਹਾਤੀ ਦੀਆਂ ਕੁਰਬਾਨੀਆਂ ਦੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਅਰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਲੋਕ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਭੱਟੀ ਨੇ ਇਸਨੂੰ "ਕਿਸਾਨੀ ਜਮਾਤੀ ਯੁੱਧ" ਵਜੋਂ ਕਿਹਾ ਹੈ।
ਦੁੱਲਾ ਭੱਟੀ ਅਤੇ ਲੋਹੜੀ
[ਸੋਧੋ]ਲੋਹੜੀ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਦੁੱਲਾ ਭੱਟੀ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਨਾਲ ਵੀ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।[2] ਦੁੱਲਾ ਭੱਟੀ ਅਕਬਰ ਦੇ ਸ਼ਾਸ਼ਨਕਾਲ ਦੌਰਾਨ ਇੱਕ ਡਾਕੂ ਸੀ ਜੋ ਕਿ ਅਮੀਰ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਮਾਲ ਲੁੱਟ ਕੇ ਗਰੀਬ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡ ਦਿੰਦਾ ਸੀ। ਉਸ ਇਲਾਕੇ ਦੇ ਗਰੀਬ ਲੋਕ ਉਸ ਦੀ ਇਸ ਦਰਿਆ-ਦਿਲੀ ਦੇ ਕਾਇਲ ਸਨ ਇਸ ਕਰਕੇ ਉਹ ਲੋਕ ਉਸ ਦਾ ਆਦਰ-ਸਤਿਕਾਰ ਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਵੀ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਇੱਕ ਵਾਰ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਇੱਕ ਲੜਕੀ ਤੋਂ ਅਗਵਾਕਾਰਾਂ ਤੋਂ ਇੱਕ ਲੜਕੀ ਨੂੰ ਛੁਡਾਇਆ ਤੇ ਉਸ ਲੜਕੀ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਧਰਮ ਦੀ ਧੀ ਬਣਾ ਲਿਆ। ਜਦ ਦੁੱਲਾ-ਭੱਟੀ ਨੇ ਉਸ ਲੜਕੀ ਦਾ ਵਿਆਹ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਉਸ ਦੇ ਵਿਆਹ ਵਿੱਚ ਤੋਹਫ਼ੇ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਸ਼ੱਕਰ ਪਾ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਇੱਕ ਹੋਰ ਦੰਤ-ਕਥਾ ਅਨੁਸਾਰ: ਸੁੰਦਰੀ-ਮੁੰਦਰੀ ਇੱਕ ਗਰੀਬ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਦੀਆਂ ਮੰਗੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਧੀਆਂ ਸਨ ਪਰ ਗਰੀਬੀ ਕਾਰਨ ਵਿਆਹ ਵਿੱਚ ਦੇਰ ਹੋ ਰਹੀ ਸੀ। ਹਾਕਮ ਨੂੰ ਕੁੜੀਆਂ ਦੇ ਹੁਸਨ ਦਾ ਪਤਾ ਲੱਗ ਗਿਆ ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜ਼ੋਰੀਂ ਚੁੱਕਣ ਦੀ ਧਾਰ ਲਈ ਲਈ। ਇਸ ਦੀ ਭਿਣਕ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਨੂੰ ਵੀ ਪੈ ਗਈ। ਇਸ ਲਈ ਉਸਨੇ ਕੁੜੀਆਂ ਦਾ ਜਲਦੀ ਵਿਆਹ ਕਰਨ ਲਈ ਜੰਗਲ ਵਿੱਚ ਦੁੱਲੇ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਦੁੱਲੇ ਨੇ ਵਿਆਹ ਦੀ ਜਿੰਮੇਵਾਰੀ ਲੈ ਲਈ ਅਤੇ ਸੁਖਦੇਵ ਮਾਦਪੁਰੀ ਦੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ,"ਕੁੜੀਆਂ ਦੇ ਸਹੁਰਿਆਂ ਨੇ ਹਾਕਮ ਤੋਂ ਡਰਦਿਆਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਰਾਤ ਸਮੇਂ ਹੀ ਵਿਆਹੁਣ ਆਉਣਗੇ। ਪਿੰਡ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਜੰਗਲ ਵਿੱਚ ਵਿਆਹ ਰਚਾਉਣ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਰੌਸ਼ਨੀ ਲਈ ਲੱਕੜੀਆਂ ਇਕੱਠੀਆਂ ਕਰ ਕੇ ਅੱਗ ਬਾਲੀ ਗਈ। ਦੁੱਲੇ ਨੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਪਿੰਡਾਂ ਤੋਂ ਦਾਨ ਇਕੱਠਾ ਕੀਤਾ। ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਘਰ ਨਵੇਂ ਵਿਆਹ ਹੋਏ ਸਨ ਜਾਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬਾਲ ਜਨਮੇ ਸਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਵੀ ਸੁੰਦਰ-ਮੁੰਦਰੀ ਦੇ ਵਿਆਹ ’ਤੇ ਆਪਣੇ ਵੱਲੋਂ ਕੁਝ ਨਾ ਕੁਝ ਗੁੜ-ਸ਼ੱਕਰ ਤੇ ਦਾਣੇ ਆਦਿ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦਾਨ ਦਿੱਤਾ। ਦੁੱਲੇ ਕੋਲ ਕੰਨਿਆ-ਦਾਨ ਦੇਣ ਲਈ ਇੱਕ ਲੱਪ ਸ਼ੱਕਰ ਦੀ ਹੀ ਸੀ। ਕੁੜੀਆਂ ਦਾ ਡੋਲਾ ਤੁਰ ਗਿਆ ਤੇ ਗ਼ਰੀਬ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਨੇ ਦੁੱਲੇ ਦਾ ਲੱਖ-ਲੱਖ ਸ਼ੁਕਰ ਕੀਤਾ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਦੋਂ ਤੋਂ ਲੋਹੜੀ ਮਨਾਉਣ ਦਾ ਰਿਵਾਜ ਪੈ ਗਿਆ।"[3] ਇਸ ਕਰਕੇ ਹੀ ਹਰ ਲੋਹੜੀ ਦੇ ਦਿਨ ਦੁੱਲੇ ਨੂੰ ਹਰ ਲੋਹੜੀ ਦੇ ਸਮੇਂ ਯਾਦ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਬੱਚੇ ਜਦ ਲੋਹੜੀ ਮੰਗਣ ਦੂਜਿਆਂ ਦੇ ਘਰਾਂ ’ਚ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਉਹ ਇਹ ਗੀਤ ਗਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੇ ਹਨ।[4]:
ਸੁੰਦਰ ਮੁੰਦਰੀਏ ਹੋ!
ਤੇਰਾ ਕੌਣ ਵਿਚਾਰ ਹੋ!
ਦੁੱਲਾ ਭੱਟੀ ਵਾਲਾ ਹੋ!
ਦੁੱਲੇ ਧੀ ਵਿਆਹੀ ਹੋ!
ਸੇਰ ਸੱਕਰ ਪਾਈ ਹੋ!
ਕੁੜੀ ਦਾ ਲਾਲ ਪਤਾਕਾ ਹੋ!
ਕੁੜੀ ਦਾ ਸਾਲੂ ਪਾਟਾ ਹੋ!
ਸਾਲੂ ਕੌਣ ਸਮੇਟੇ!
ਚਾਚਾ ਗਾਲ਼ੀ ਦੇਸੇ!
ਚਾਚੇ ਚੂਰੀ ਕੁੱਟੀ!
ਜ਼ਿੰਮੀਦਾਰਾਂ ਲੁੱਟੀ!
ਜ਼ਿੰਮੀਦਾਰ ਸੁਧਾਏ!
ਗਿਣ ਗਿਣ ਪੌਲੇ ਲਾਏ!
ਇੱਕ ਭੋਲ਼ਾ ਰਹਿ ਗਿਆ!
ਸਿਪਾਹੀ ਫੜ ਕੇ ਲੈ ਗਿਆ!
ਸਿਪਾਹੀ ਨੇ ਮਾਰੀ ਇੱਟ!
ਭਾਵੇਂ ਰੋ 'ਤੇ ਭਾਵੇਂ ਪਿੱਟ!
ਸਾਨੂੰ ਦੇ ਦੇ ਲੋਹੜੀ,
'ਤੇ ਤੇਰੀ ਜੀਵੇ ਜੋੜੀ!
ਦੁੱਲੇ ਦੀ ਬਹਾਦਰੀ ਨਾਲ਼ ਸੰਬੰਧਤ ਤੁਕਾਂ- ਮੇਰੇ ਹੇਠ ਬੱਕੀ ਲਾਖੀ, ਜਿਹੜੀ ਟੁਰਦੀ ਸੁੰਬ ਟਕੋਰ। ਮੈਂ ਪੁੱਤ ਹਾਂ ਬੱਗੇ ਸ਼ੇਰ ਦਾ, ਮੇਰੀ ਸ਼ੇਰਾਂ ਵਰਗੀ ਤੋਰ। ਜੰਮਣਾ ਤੇ ਮਰ ਜਾਵਣਾ, ਉੱਡਣਾ ਪਿੰਜਰੇ ਵਿਚੋਂ ਭੌਰ।
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ Sheikh, Asad Saleem (2008). Dulle Di Bar: Dulla and His Homeland.
- ↑ http://www.happywink.org/lohrifestival/origin-of-lohri.html
- ↑ ਸੁਖਦੇਵ ਮਾਦਪੁਰੀ. "ਲੋਕ ਗਾਥਾ ਦੁੱਲਾ ਭੱਟੀ".
{{cite web}}: Missing or empty|url=(help); Unknown parameter|ਜਮੀਂਦਾਰ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਦੇ ਖ਼ਾਨਦਾਨੀ ਸਥਾਨਕ ਪੇਂਡੂ ਮੁਖੀਆਂ ਦੇ ਇੱਕ ਮੁਸਲਮਾਨ ਰਾਜਪੂਤ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿਚੋਂ ਆਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ, ਫ਼ਰੀਦ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਦਾਦਾ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਈਂ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਿਜਲੀ ਜਾਂ ਸੈਂਡਲ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਨੂੰ ਅਕਬਰ ਦੁਆਰਾ ਲਾਗੂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਨਵੀਂ ਅਤੇ ਕੇਂਦਰੀ ਜ਼ਮੀਨੀ ਮਾਲ ਉਗਰਾਹੀ ਸਕੀਮ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰਨ ਲਈ ਮੌਤ ਦੇ ਘਾਟ ਉਤਾਰਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਦੁੱਲਾ ਦਾ ਜਨਮ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਚਾਰ ਮਹੀਨਿਆਂ ਬਾਅਦ ਲਾਧੀ ਤੋਂ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਇਤਫ਼ਾਕ ਨਾਲ, ਅਕਬਰ ਦਾ ਪੁੱਤਰ, ਸ਼ੇਖੂ (ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਜਹਾਂਗੀਰ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ), ਦਾ ਜਨਮ ਉਸੇ ਦਿਨ ਹੋਇਆ ਸੀ. ਉਸਦੇ ਦਰਬਾਰਿਆਂ ਦੁਆਰਾ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਕਿ ਸ਼ੇਖੂ ਦੀ ਭਵਿੱਖ ਦੀ ਬਹਾਦਰੀ ਅਤੇ ਸਫਲਤਾ ਨੂੰ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਇਆ ਜਾਏਗਾ ਜੇ ਇੱਕ ਰਾਜਪੂਤ byਰਤ ਦੁਆਰਾ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਖੁਆਇਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਤਾਂ ਅਕਬਰ ਨੇ ਉਸ ਆਦਮੀ ਨਾਲ ਮੁਗ਼ਲ ਤਖਤ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਬਗ਼ਾਵਤ ਕਰਨ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਲਾਧੀ ਨੂੰ ਇਹ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਦਿੱਤੀ। ਇਸ ਫੈਸਲੇ ਦਾ ਅਸਲ ਅਧਾਰ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਹੀ ਜਾਪਦਾ ਹੈ: ਅਕਬਰ ਨੇ ਸਮਝਿਆ ਕਿ ਲਾਧੀ ਨਾਰਾਜ਼ ਸਨ, ਕਿ ਭੱਟੀ ਸ਼ਾਇਦ ਬਾਗੀ ਦੀ ਤੀਜੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਬਣ ਸਕਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਸ਼ਾਇਦ ਸ਼ਾਹੀ ਪੱਖੋਂ ਇਸ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਨਿਕਲ ਸਕਦਾ ਸੀ। [5] ਸ਼ਾਹੀ ਸਰਪ੍ਰਸਤੀ ਦਾ ਇੱਕ ਹਿੱਸਾ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਭੱਟੀ ਸਕੂਲ ਗਿਆ ਸੀ. ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਸ ਸਮੇਂ ਆਪਣੇ ਪੁਰਖਿਆਂ ਦੀ ਕਿਸਮਤ ਤੋਂ ਅਣਜਾਣ, ਉਸਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਖਤੀਆਂ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਨ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਜੋ ਉਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਚੰਗੇ ਨਾਗਰਿਕ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ ਨਾਲ ਸਨ ਅਤੇ ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਸੰਸਥਾ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣਨ ਤੇ ਇਤਰਾਜ਼ ਕੀਤਾ ਸੀ ਜੋ ਕੁਲੀਨ ਵਰਗ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ ਬਣਾਈ ਗਈ ਸੀ. ਉਸ ਨੇ ਇਸ ਦੀ ਬਜਾਏ ਬਚਪਨ ਦੇ ਸ਼ਰਾਰਤੀ ਅਨਸਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣਾ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ. [Left] ਇੱਕ ਮੌਕਾ ਦੀ ਟਿੱਪਣੀ ਨੇ ਲੱਧੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰ ਨੂੰ ਫ਼ਰੀਦ ਅਤੇ ਬਿਜਲੀ ਦੀ ਕਿਸਮਤ ਬਾਰੇ ਦੱਸਿਆ. ਗੌੜ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਨਾਲ ਉਸਦੀ ਆਮ ਤਾਨਾਸ਼ਾਹੀ ਵਿਰੋਧੀ, ਵਿਦਰੋਹੀ ਸੁਭਾਅ ਨੇ ਅਕਬਰ ਸ਼ਾਸਨ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਇਆ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਆਪਣੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਦਾ ਬਦਲਾ ਲੈਣ ਦੇ ਸਾਧਨ ਵਜੋਂ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਦਿਹਾਤੀ ਦੀਆਂ ਕੁਰਬਾਨੀਆਂ ਦੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਅਰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਲੋਕ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ. ਭੱਟੀ ਨੇ ਇਸਨੂੰ "ਕਿਸਾਨੀ ਜਮਾਤੀ ਯੁੱਧ" ਵਜੋਂ ਕਿਹਾ ਹੈ।=ignored (help) - ↑ "Dhulla Bhatti Song".