ਭਾਰਤ ਛੱਡੋ ਅੰਦੋਲਨ
| ਭਾਰਤ ਛੱਡੋ ਅੰਦੋਲਨ | |||
|---|---|---|---|
 ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਨਹਿਰੂ ਨਾਲ ਅੰਦੋਲਨ ਬਾਰੇ ਚਰਚਾ ਕੀਤੀ | |||
| ਤਾਰੀਖ | 1942–1945 | ||
| ਸਥਾਨ | ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਇੰਡੀਆ | ||
| ਅੰਦਰੂਨੀ ਲੜਾਈ ਦੀਆਂ ਧਿਰਾਂ | |||
| |||
| ਮੋਹਰੀ ਹਸਤੀਆਂ | |||
| Casualties | |||
ਭਾਰਤ ਛੱਡੋ ਅੰਦੋਲਨ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਅਗਸਤ ਅੰਦੋਲਨ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਦੁਆਰਾ ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਦੌਰਾਨ 9 ਅਗਸਤ 1942 ਨੂੰ ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਕਾਂਗਰਸ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਬੰਬਈ ਸੈਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਇੱਕ ਅੰਦੋਲਨ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸ਼ਾਸਨ ਦੇ ਅੰਤ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।
ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਦੁਆਰਾ ਕ੍ਰਿਪਸ ਮਿਸ਼ਨ ਨਾਲ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਯੁੱਧ ਦੇ ਯਤਨਾਂ ਲਈ ਭਾਰਤੀ ਸਮਰਥਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਅਸਫਲ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਗੋਵਾਲੀਆ ਟੈਂਕ ਮੈਦਾਨ ਵਿੱਚ 9 ਅਗਸਤ 1942 ਨੂੰ ਬੰਬਈ ਵਿੱਚ ਦਿੱਤੇ ਆਪਣੇ ਭਾਰਤ ਛੱਡੋ ਅੰਦੋਲਨ ਵਿੱਚ ਕਰੋ ਜਾਂ ਮਰੋ ਦਾ ਸੱਦਾ ਦਿੱਤਾ। ਵਾਇਸਰਾਏ ਲਿਨਲਿਥਗੋ ਨੇ ਇਸ ਅੰਦੋਲਨ ਨੂੰ "1857 ਤੋਂ ਹੁਣ ਤੱਕ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਗੰਭੀਰ ਬਗਾਵਤ" ਵਜੋਂ ਟਿੱਪਣੀ ਕੀਤੀ।[5][6]
ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਕਾਂਗਰਸ ਕਮੇਟੀ ਨੇ ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਨੇ ਭਾਰਤ ਤੋਂ "ਐਨ ਆਰਡਰਲੀ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਵਾਢੀ" ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਵਿਰੋਧ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। ਭਾਵੇਂ ਇਹ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਸੀ, ਅੰਗਰੇਜ਼ ਕਾਰਵਾਈ ਕਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਸਨ। ਗਾਂਧੀ ਦੇ ਭਾਸ਼ਣ ਦੇ ਕੁਝ ਘੰਟਿਆਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਹੀ ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ ਦੀ ਲਗਭਗ ਸਮੁੱਚੀ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਨੂੰ ਬਿਨਾਂ ਮੁਕੱਦਮੇ ਦੇ ਕੈਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਨੇ ਬਾਕੀ ਦੀ ਲੜਾਈ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਜਨਤਾ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਬਿਤਾਈ। ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਵਾਇਸਰਾਏ ਕੌਂਸਲ, ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਮੁਸਲਿਮ ਲੀਗ, ਹਿੰਦੂ ਮਹਾਸਭਾ, ਰਿਆਸਤਾਂ, ਇੰਡੀਅਨ ਇੰਪੀਰੀਅਲ ਪੁਲਿਸ, ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਇੰਡੀਅਨ ਆਰਮੀ, ਅਤੇ ਇੰਡੀਅਨ ਸਿਵਲ ਸਰਵਿਸ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਸੀ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਭਾਰਤੀ ਕਾਰੋਬਾਰੀਆਂ ਨੇ ਭਾਰੀ ਯੁੱਧ ਸਮੇਂ ਦੇ ਖਰਚਿਆਂ ਤੋਂ ਲਾਭ ਉਠਾਇਆ, ਭਾਰਤ ਛੱਡੋ ਅੰਦੋਲਨ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ। ਮੁੱਖ ਬਾਹਰੀ ਸਮਰਥਨ ਅਮਰੀਕੀਆਂ ਤੋਂ ਆਇਆ, ਕਿਉਂਕਿ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਫਰੈਂਕਲਿਨ ਡੀ. ਰੂਜ਼ਵੈਲਟ ਨੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਵਿੰਸਟਨ ਚਰਚਿਲ 'ਤੇ ਕੁਝ ਭਾਰਤੀ ਮੰਗਾਂ ਨੂੰ ਮੰਨਣ ਲਈ ਦਬਾਅ ਪਾਇਆ।[7]
ਅੰਗਰੇਜ਼ ਹਕੂਮਤ ਵਿਰੁੱਧ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਵਿੱਚ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਹਿੰਸਕ ਘਟਨਾਵਾਂ ਵਾਪਰੀਆਂ। ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਨੇਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕਰ ਲਿਆ, ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ 1945 ਤੱਕ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ। ਅੰਤ ਵਿੱਚ, ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ ਕਿ ਭਾਰਤ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਅਰਾਜਕ ਹੈ, ਅਤੇ ਯੁੱਧ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੇ ਯੁੱਗ ਲਈ ਸਵਾਲ ਇਹ ਬਣ ਗਿਆ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਅਤੇ ਸ਼ਾਂਤੀ ਨਾਲ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਣਾ ਹੈ।
1945 ਵਿੱਚ ਜੇਲ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਬੰਦ ਆਜ਼ਾਦੀ ਘੁਲਾਟੀਆਂ ਦੀ ਰਿਹਾਈ ਨਾਲ ਅੰਦੋਲਨ ਦਾ ਅੰਤ ਹੋਇਆ। ਇਸ ਆਜ਼ਾਦੀ ਅੰਦੋਲਨ ਦੇ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁਕੁੰਦ ਕਾਕਤੀ, ਮਾਤੰਗਿਨੀ ਹਾਜ਼ਰਾ, ਕਨਕਲਤਾ ਬਰੂਆ, ਕੁਸ਼ਲ ਕੋਂਵਰ, ਭੋਗੇਸ਼ਵਰੀ ਫੁਕਨਾਨੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।[8] 1992 ਵਿੱਚ, ਭਾਰਤੀ ਰਿਜ਼ਰਵ ਬੈਂਕ ਨੇ ਭਾਰਤ ਛੱਡੋ ਅੰਦੋਲਨ ਦੀ ਗੋਲਡਨ ਜੁਬਲੀ ਨੂੰ ਮਨਾਉਣ ਲਈ 1 ਰੁਪਏ ਦਾ ਯਾਦਗਾਰੀ ਸਿੱਕਾ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ।[9]
ਉਸ (ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ) ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਹੋਣ ਲਈ ਇਕ ਘੰਟਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਉਸ ਨੇ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਦਾ ਸਲੋਕ ਸੁਣਿਆ ਅਤੇ ਨੌਜਵਾਨ ਮੁਸਲਿਮ ਕੁੜੀ ਤੋਂ ਕੁਰਾਨ। ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸਾਥੀਆਂ ਲਈ ਸੁਨੇਹਾ ਲਿਖਿਆ। ਉਸ ਕੋਲ ਭਗਵਦ ਗੀਤਾ (ਪਵਿੱਤਰ ਹਿੰਦੂ ਗ੍ਰੰਥ), ਕੁਰਾਨ ਅਤੇ ਉਰਦੂ ਦੇ ਕਾਇਦੇ ਸਨ, ਗਲ ਵਿਚ ਫੁੱਲਾਂ ਦਾ ਹਾਰ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਕਮਿਸ਼ਨਰ ਦੀ ਕਾਰ ਵਿਚ ਵਿਕਟੋਰੀਆ ਸਟੇਸ਼ਨ (ਥਾਣੇ) ਲੈ ਜਾਇਆ ਗਿਆ.. 9 ਅਗਸਤ 1942 ਨੂੰ ਟਾਈਮ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟਰ ਲਿਲੀ ਰੋਥਮੈਨ ਨੇ ਕਿਹਾ
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ 1.0 1.1 1.2 Kumar, Raj (2003). Essays on Indian Freedom Movement. History and culture series. Discovery Publishing House. p. 108. ISBN 978-81-7141-705-6.
- ↑ Douglas Allen. The Philosophy of Mahatma Gandhi for the Twenty-First Century. Lexington Books. p. 228.
- ↑ Green, Jen (2013). Gandhi and the Quit India Movement. Capstone Global Library. p. 38. ISBN 978-1-4062-6909-3.
- ↑ 4.0 4.1 4.2 Arnold, David (2014). Gandhi. Profiles In Power. Taylor & Francis. p. 194. ISBN 978-1-317-88234-3.
- ↑ Panigrahi, Devendra (2004). India's Partition: The Story of Imperialism in Retreat. Taylor & Francis. p. 403. ISBN 978-1-135-76812-6.
- ↑ Rose, Patrick; Jeffreys, A. (2016). The Indian Army, 1939-47: Experience and Development. Taylor & Francis. p. 232. ISBN 978-1-317-02764-5.
- ↑ Arthur Herman (2008). Gandhi & Churchill: The Epic Rivalry that Destroyed an Empire and Forged Our Age. Random House. p. 359. ISBN 978-0-553-90504-5. Archived from the original on 1 January 2016.
- ↑ Kanaka Mukhārji. Women's Emancipation Movement in India. National Book Centre. p. 67.
- ↑ "1 Rupee Coin of 1992 – Quit India Movement Golden Jubilee". YouTube. Archived from the original on 6 April 2017. Retrieved 12 March 2017.
ਹਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਗ਼ਲਤੀ:<ref> tag with name "b" defined in <references> is not used in prior text.
ਹਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਗ਼ਲਤੀ:<ref> tag with name "BC" defined in <references> is not used in prior text.
ਹਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਗ਼ਲਤੀ:<ref> tag with name "Bapu2013" defined in <references> is not used in prior text.
ਹਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਗ਼ਲਤੀ:<ref> tag with name "c" defined in <references> is not used in prior text.
ਹਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਗ਼ਲਤੀ:<ref> tag with name "Majumdar1978" defined in <references> is not used in prior text.
ਹਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਗ਼ਲਤੀ:<ref> tag with name "Mookerjee2000" defined in <references> is not used in prior text.
ਹਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਗ਼ਲਤੀ:<ref> tag with name "Riddick2006" defined in <references> is not used in prior text.
ਹਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਗ਼ਲਤੀ:<ref> tag with name "sen" defined in <references> is not used in prior text.
ਹਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਗ਼ਲਤੀ:<ref> tag with name "shukla" defined in <references> is not used in prior text.
<ref> tag with name "Wolpert1984" defined in <references> is not used in prior text.ਸਰੋਤੇ ਕੰਮ
[ਸੋਧੋ]- Noorani, A. G. (2000), The RSS and the BJP: A Division of Labour, LeftWord Books, ISBN 978-81-87496-13-7
ਹੋਰ ਪੜ੍ਹੋ
[ਸੋਧੋ]- Akbar, M.J. Nehru: The Making of India (Viking, 1988), popular biography
- Buchanan, Andrew N. (2011). "The War Crisis and the Decolonization of India, December 1941 – September 1942: A Political and Military Dilemma". Global War Studies. 8 (2): 5–31. doi:10.5893/19498489.08.02.01.
- Chakrabarty, Bidyut (1992). "Political Mobilization in the Localities: The 1942 Quit India Movement in Midnapur". Modern Asian Studies. 26 (4): 791–814. doi:10.1017/S0026749X00010076. JSTOR 312940. S2CID 146564132.
- Chakrabarty, Bidyut (1992). "Defiance and Confrontation: The 1942 Quit India Movement in Midnapur". Social Scientist. 20 (7/8): 75–93. doi:10.2307/3517569. JSTOR 3517569.
- Chopra, P. N. (1971). "'Quit India' Movement of 1942". Journal of Indian History. 49 (145–147): 1–56.
- Clymer, Kenton J. Quest for Freedom: The United States and India's Independence (Columbia University Press, 1995) online edition Archived 2005-01-03 at the Wayback Machine.
- Greenough, Paul R. (1983). "Political Mobilization and the Underground Literature of the Quit India Movement, 1942–44". Modern Asian Studies. 17 (3): 353–386. doi:10.1017/S0026749X00007538. JSTOR 312297. S2CID 146571045.
- Herman, Arthur (2008). Gandhi & Churchill: The Epic Rivalry That Destroyed an Empire and Forged Our Age. Random House Digital. ISBN 9780553804638.
- Hutchins, Francis G. India's Revolution: Gandhi and the Quit India Movement (1973)
- Johnson, Robert (2011). "The Army in India and Responses to Low-Intensity Conflict, 1936–1946". Journal of the Society for Army Historical Research. 89 (358): 159–181. JSTOR 44231836.
- Krishan, Shri. "Crowd vigour and social identity: The Quit India Movement in western India." Indian Economic & Social History Review 33.4 (1996): 459–479.
- Panigrahi; D. N. India's Partition: The Story of Imperialism in Retreat (Routledge, 2004) online edition[permanent dead link]
- Pati, Biswamoy (1992). "The climax of popular protest: The Quit India Movement in Orissa". The Indian Economic & Social History Review. 29: 1–35. doi:10.1177/001946469202900101. S2CID 143484597.
- Patil, V. I. Gandhiji, Nehruji and the Quit India Movement (1984)
- Read, Anthony, and David Fisher; The Proudest Day: India's Long Road to Independence (W. W. Norton, 1999) online edition Archived 2008-06-27 at the Wayback Machine.; detailed scholarly history
- Venkataramani, M. S.; Shrivastava, B. K. Quit India: The American Response to the 1942 Struggle (1979)
- Zaidi, A. Moin (1973). The way out to freedom: an inquiry into the Quit India Movement conducted by participants. Orientalia (India). p. 85.
- Muni, S. D. "The Quit India Movement: A Review Article," International Studies, (Jan 1977,) 16#1 pp 157–168,
- Shourie, Arun (1991). "The Only fatherland": Communists, "Quit India", and the Soviet Union. New Delhi: ASA Publications. ISBN 978-8185304359
- Mansergh, Nicholas, and E. W. R. Lumby, eds. India: The Transfer of Power 1942–7. Vol. II. 'Quit India' 30 April-21 September 1942 (London: Her Majesty's Stationery Office, 1971), 1044pp online
- Pran Nath Chopra; Shri Ram Bakshi (1986). Quit India Movement: British secret documents, Vol. 1. Interprint. p. 17. ISBN 978-81-85017-32-7.
ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ
[ਸੋਧੋ]