ਸ਼ੁਕ੍ਰਾਣੂ
ਸ਼ੁਕ੍ਰਾਣੂ, ਪੁਰਸ਼ ਪ੍ਰਜਨਨ ਸੈੱਲ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਯੂਨਾਨੀ ਸ਼ਬਦ (σπέρμα) ਸਪਰਮ (ਅਰਥ "ਬੀਜ") ਤੋਂ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਅਨੀਸੋਮੈਮੀ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਉਪ-ਕਿਸਮ ਓਓਗਾਮੀ ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਜਿਨਸੀ ਪ੍ਰਜਨਨ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਵਿੱਚ ਗੈਮੇਟਸ ਦੇ ਆਕਾਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਅੰਤਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ "ਨਰ" ਜਾਂ ਸ਼ੁਕ੍ਰਾਣੂ ਸੈੱਲ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।ਇੱਕ ਅਨਫਲੇਗੇਲਰ ਸ਼ੁਕਰਾਣ ਸੈੱਲ ਜਿਸ ਨੂੰ ਮੋਟਾਇਲ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਇੱਕ ਗੈਰ-ਮੋਟਾਇਲ ਸ਼ੁਕ੍ਰਾਣੂ ਸੈੱਲ ਨੂੰ ਸਪਰਮਾਟੋਜ਼ੂਨ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸ਼ੁਕ੍ਰਾਣੂ ਸੈੱਲਾਂ ਨੂੰ ਵੰਡਿਆ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦਾ ਅਤੇ ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਸੀਮਤ ਜੀਵਨ ਕਾਲ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ, ਪਰ ਗਰਭਧਾਰਣ ਕਰਨ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਅੰਡੇ ਦੇ ਸੈੱਲਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਫਿਊਜ਼ਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਜੀਵ ਵਿਕਾਸ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਟੋਟੇਪੋਟੇਂਟ ਜਾਇਗੇਟ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਮਨੁੱਖੀ ਸ਼ੁਕ੍ਰਾਣੂ ਸੈੱਲ ਹਾਪਲੋਇਡ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਕਿ ਇਸ ਦੇ 23 ਗੁਣਸੂਤਰ ਮਾਦਾ ਅੰਡੇ ਦੇ 23 ਗੁਣਸੂਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਡਿਪਲੋਇਡ ਸੈੱਲ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਸਕਣ। ਜੀਵਾਣੂਆਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਕਰਾਣੂ ਟੈਸਟੀਕਲਜ਼ ਵਿੱਚ ਵਿਕਸਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਐਪੀਡੀਦਾਈਮਜ਼ ਵਿੱਚ ਸਟੋਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਲਿੰਗ ਵਿੱਚੋਂ ਨਿਕਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਸ਼ੁਕ੍ਰਾਣੂ ਜਾਨਵਰ ਵਿੱਚ
[ਸੋਧੋ]ਫੰਕਸ਼ਨ
[ਸੋਧੋ]ਮੁੱਖ ਸ਼ੁਕ੍ਰਾਣੂ ਦਾ ਕੰਮ ਅੰਡੇ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣਾ ਅਤੇ ਦੋ ਉਪ-ਸੈਲੂਲਰ ਢਾਂਚੇ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਲਈ ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਫਿਊਜ਼ ਕਰਨਾ ਹੈ:(i) ਨਰ ਪੁਰਅਭੁਜ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਜੈਨੇਟਿਕ ਸਾਮੱਗਰੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ ਅਤੇ (ii) ਸੈਂਟੀਰੀਓਲਾਂ ਜਿਹੜੀਆਂ ਬਣਤਰਾਂ ਹਨ ਜੋ ਮਾਈਕ੍ਰੋਬਿਊਲ ਸਾਇਟਸਕੇਲੇਟਨ ਨੂੰ ਸੰਗਠਿਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ।
ਅੰਗ ਵਿਗਿਆਨ
[ਸੋਧੋ]
ਜੀਵਣੂਆਂ ਦੇ ਸ਼ੁਕਰਾਣੂ ਸੈੱਲ ਨੂੰ 4 ਭਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ:
- ਸਿਰ: ਇਸ ਵਿੱਚ ਸੰਘਣੇ ਕੋਇਲਡ ਕ੍ਰੋਮਟਿਨ ਫਾਈਬਰਸ ਦੇ ਨਾਲ ਨਿਊਕਲੀਅਸ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੈ, ਜੋ ਇੱਕ ਐਰੋਸੋਮ ਦੁਆਰਾ ਪੂਰਵਕ ਨਾਲ ਘਿਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮੱਛੀ ਆਂਡੇ ਨੂੰ ਘੇਰਾ ਪਾਉਣ ਲਈ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਐਨਜ਼ਾਈਮਸ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।[1]
- ਗਰਦਨ: ਇਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸੈਂਟਰਿਓਲ ਅਤੇ ਇੱਕ ਅਟੀਪਿਕ ਸੈਂਟਰਿਓਲ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।[2][3]
- ਮਿਡਪੀਸ: ਇਸਦੇ ਕੋਲ ਇੱਕ ਕੇਂਦਰੀ ਫਿਲਮੇਂਟਸ ਕੋਰ ਹੈ ਜਿਸਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਮਿਟੋਚੋਂਡਰੀਆ ਇਸਦੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਘੁੰਮਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਅੋਰਤ ਦੀ ਬੱਚੇਦਾਨੀ ਦੇ ਮੂੰਹ, ਗਰਭਾਸ਼ਯ ਅਤੇ ਗਰਭਾਸ਼ਯ ਟਿਊਬਾਂ ਰਾਹੀਂ ਯਾਤਰਾ ਲਈ ਏਟੀਪੀ ਉਤਪਾਦ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
- ਪੂਛ ਜਾਂ "ਫਲੈਗਐਲਮ": ਇਇਹ ਸ਼ੁਕ੍ਰਾਣੂ ਦੇ ਚੱਕਰ ਨੂੰ ਚਲਾਉਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਸਪਰਮਟੋਸਾਈਟਸ ਚਲਾਉਂਦੇ ਹਨ।[4]
ਗਰੱਭਧਾਰਣ ਕਰਨ ਦੌਰਾਨ, ਸ਼ੁਕ੍ਰਾਣੂ ਓਓਸੀਟ ਦੇ ਤਿੰਨ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹਿੱਸੇ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀ ਹੈ: (1) ਇੱਕ ਸੰਕੇਤ ਜਾਂ ਸਰਗਰਮ ਕਾਰਕ ਜਿਸ ਨਾਲ ਮੈਟਾਬੋਲਿਜ਼ਮ ਡ੍ਰੋਮਿੰਟ ਓਓਸੀਟ ਨੂੰ ਸਰਗਰਮ ਕਰਨ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਦਾ ਹੈ; (2) ਹਾਪੋਲਾਇਡ ਪੈਟਰਨਲ ਜੀਨੋਮ; (3) ਸੈਂਟਰਿਓਲ, ਜੋ ਸੈਂਟਰਰੋਮੋਨ ਅਤੇ ਮਾਈਕੋਟੂਬੂਲ ਸਿਸਟਮ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਹੈ।[5]
ਮੂਲ
[ਸੋਧੋ]ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੇ ਸ਼ੁਕਰਾਣੂਆਂ ਨੂੰ ਨਰ ਗੋਨਡਜ਼ (ਟੌਟਿਕਸ) ਦੇ ਅੰਦਰ ਅੰਦਰੂਨੀ ਵਿਭਾਜਨ ਦੁਆਰਾ ਸ਼ੁਕਰਾਣਸ਼ੀਲਤਾ ਰਾਹੀਂ ਪੈਦਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਸ਼ੁਕ੍ਰਾਣੂ-ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਲਗਭਗ 70 ਦਿਨ ਲੱਗਦੇ ਹਨ। ਸਪਰਮੈਟੀਡ ਪੜਾਅ 'ਤੇ ਸ਼ੁਕਰਾਣੂ ਜਾਣੂ ਪੂਛ ਨੂੰ ਵਿਕਸਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਅਗਲਾ ਪੜਾਅ ਜਿੱਥੇ ਇਹ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੱਕਣ ਲੱਗ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਉਸ ਨੂੰ ਲਗਪਗ 60 ਦਿਨ ਲੱਗਦੇ ਹਨ ਜਦੋਂ ਇਸ ਨੂੰ ਸ਼ੁਕ੍ਰਾਣੂਪੁਨਰਜਨਣ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[6] ਸ਼ੁਕਰਾਣੂ ਸੈੱਲਾਂ ਨੂੰ ਮਰਦ ਦੇ ਸਰੀਰ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਲਿਜਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਵੀਰਜ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਮਨੁੱਖੀ ਸ਼ੁਕ੍ਰਾਣੂ ਸੈੱਲ 5 ਦਿਨਾਂ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਮੇਂ ਲਈ ਮਾਦਾ ਪ੍ਰਜਨਨ ਪਥ ਵਿੱਚ ਰਹਿ ਸਕਦੇ ਹਨ।[7] ਵਿਰਜ ਨੂੰ ਧਾਤੂ ਛਾਤੀਆਂ, ਪ੍ਰੋਸਟੇਟ ਗ੍ਰੰਥੀ ਅਤੇ ਯੂਰੀਥ੍ਰਲ ਗ੍ਰੰਥੀਆਂ ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
2016 ਵਿੱਚ ਨੈਨਜਿੰਗ ਮੈਡੀਕਲ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੇ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਟੈੱਮ ਸੈੱਲ ਤੋਂ ਨਕਲੀ ਮਾਊਸ ਸਪਰਮੈਟਿਡਸ ਵਰਗੇ ਸੈੱਲ ਬਣਾਏ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਹਨਾਂ ਸਪਰਮੈਟੈਡਸ ਨੂੰ ਮਾਊਸ ਅੰਡੇ ਵਿੱਚ ਟੀਕਾਕਰਣ ਕਰਕੇ ਪਾਲਤੂ ਪੈਦਾ ਕੀਤੇ।[8]
ਬਾਹਰੀ ਕੜੀਆਂ
[ਸੋਧੋ]ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ Boitrelle, F; Guthauser, B; Alter, L; Bailly, M; Wainer, R; Vialard, F; Albert, M; Selva, J (2013). "The nature of human sperm head vacuoles: a systematic literature review". Basic Clin Androl. 23: 3. doi:10.1186/2051-4190-23-3. PMC 4346294. PMID 25780567.
{{cite journal}}: CS1 maint: unflagged free DOI (link) - ↑ Fishman, Emily L; Jo, Kyoung; Nguyen, Quynh P. H; Kong, Dong; Royfman, Rachel; Cekic, Anthony R; Khanal, Sushil; Miller, Ann L; Simerly, Calvin; Schatten, Gerald; Loncarek, Jadranka; Mennella, Vito; Avidor-Reiss, Tomer (2018). "A novel atypical sperm centriole is functional during human fertilization". Nature Communications. 9 (1): 2210. doi:10.1038/s41467-018-04678-8. PMID 29880810.
- ↑ Blachon, S; Cai, X; Roberts, K. A; Yang, K; Polyanovsky, A; Church, A; Avidor-Reiss, T (2009). "A Proximal Centriole-Like Structure is Present in Drosophila Spermatids and Can Serve as a Model to Study Centriole Duplication". Genetics. 182 (1): 133–44. doi:10.1534/genetics.109.101709. PMC 2674812. PMID 19293139.
- ↑ Ishijima, Sumio; Oshio, Shigeru; Mohri, Hideo (1986). "Flagellar movement of human spermatozoa". Gamete Research. 13 (3): 185–197. doi:10.1002/mrd.1120130302.
- ↑ Hewitson, Laura; Schatten, Gerald P. (2003). "The biology of fertilization in humans". A color atlas for human assisted reproduction: laboratory and clinical insights. Lippincott Williams & Wilkins. p. 3. ISBN 978-0-7817-3769-2. Retrieved 2013-11-09.
{{cite book}}: Unknown parameter|editors=ignored (|editor=suggested) (help); Unknown parameter|lastauthoramp=ignored (|name-list-style=suggested) (help)CS1 maint: Uses editors parameter (link) - ↑ "Semen and sperm quality". Archived from the original on 2000-11-10. Retrieved 2018-10-09.
- ↑ Gould, JE; Overstreet, JW; Hanson, FW (1984). "Assessment of human sperm function after recovery from the female reproductive tract". Biology of Reproduction. 31 (5): 888–894. doi:10.1095/biolreprod31.5.888.
- ↑ Cyranoski, David (2016). "Researchers claim to have made artificial mouse sperm in a dish". Nature. doi:10.1038/nature.2016.19453.