ਕੱਚਾ ਤੇਲ
ਕੱਚਾ ਤੇਲ ਜਾਂ ਖਣਿਜ ਤੇਲ ਜਾਂ ਪਟਰੋਲੀਅਮ (English: Petroleum; ਲਾਤੀਨੀ ਤੋਂ[1][2][3]) ਇੱਕ ਕੁਦਰਤੀ, ਪੀਲ਼ੇ ਤੋਂ ਕਾਲ਼ੇ ਰੰਗ ਦਾ ਤਰਲ ਪਦਾਰਥ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਧਰਤੀ ਦੇ ਤਲ ਹੇਠਲੀਆਂ ਭੂ-ਗਰਭੀ ਬਣਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜੀਹਨੂੰ ਸੋਧ ਕੇ ਕਈ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਬਾਲਣ ਬਣਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਨਾਨਾ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਅਣਵੀ ਭਾਰਾਂ ਵਾਲ਼ੇ ਹਾਈਡਰੋਕਾਰਬਨ ਅਤੇ ਹੋਰ ਕਾਰਬਨੀ ਯੋਗ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।[4] ਕੱਚਾ ਤੇਲ ਨਾਂ ਕੁਦਰਤੀ ਜ਼ਮੀਨਦੋਜ਼ ਤੇਲ ਵਾਸਤੇ ਵੀ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਈ ਵਾਰ ਸੋਧੇ ਹੋਏ ਕੱਚੇ ਤੇਲ ਤੋਂ ਬਣਨ ਵਾਲ਼ੀਆਂ ਪੈਦਾਇਸ਼ਾਂ ਲਈ ਵੀ। ਕੱਚਾ ਤੇਲ ਇੱਕ ਪਥਰਾਟੀ ਬਾਲਣ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਉਦੋਂ ਬਣਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਜ਼ੂਪਲੈਂਕਟਨ ਅਤੇ ਉੱਲੀ ਵਰਗੇ ਪ੍ਰਾਣੀਆਂ ਦੀ ਵੱਡੀ ਮਾਤਰਾ ਗਾਦਲੇ ਪੱਥਰਾਂ ਹੇਠ ਦੱਬੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਫੇਰ ਡਾਢਾ ਤਾਪ ਅਤੇ ਦਬਾਅ ਝੱਲਦੀ ਹੈ।
ਕੱਚੇ ਤੇਲ ਵਰਗੇ ਪਥਰਾਟੀ ਬਾਲਣਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਦਾ ਧਰਤੀ ਦੇ ਜੀਵ-ਮੰਡਲ ਉੱਤੇ ਮਾੜਾ ਅਸਰ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਦੂਸ਼ਕ ਤੱਤ ਅਤੇ ਗੈਸਾਂ ਛੱਡਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਤੇਲ ਡੁੱਲ੍ਹਣ ਵਰਗੀਆਂ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਨਾਲ਼ ਪਰਿਆਵਰਨ ਨੂੰ ਹਾਨੀ ਪੁੱਜਦੀ ਹੈ।
ਬਣਤਰ
[ਸੋਧੋ]
| ਤੱਤ | ਫ਼ੀਸਦੀ ਦੀ ਵਿੱਥ |
|---|---|
| ਕਾਰਬਨ | 83 ਤੋਂ 85% |
| ਹਾਈਡਰੋਜਨ | 10 ਤੋਂ 14% |
| ਨਾਈਟਰੋਜਨ | 0.1 ਤੋਂ 2% |
| ਆਕਸੀਜਨ | 0.05 ਤੋਂ 1.5% |
| ਗੰਧਕ | 0.05 ਤੋਂ 6.0% |
| ਧਾਤਾਂ | < 0.1% |
ਕੱਚੇ ਤੇਲ ਵਿੱਚ ਚਾਰ ਵੱਖ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਹਾਈਡਰੋਕਾਰਬਨ ਅਣੂ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਤੁਲਨਾਤਮਕ ਫ਼ੀਸਦੀ ਬਦਲਵੀਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਰਾਹੀਂ ਤੇਲ ਦੇ ਗੁਣਾਂ ਦਾ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ।[6]
| ਹਾਈਡਰੋਕਾਰਬਨ | ਔਸਤ | ਵਿੱਥ |
|---|---|---|
| ਅਲਕੇਨਾਂ (ਪੈਰਾਫ਼ਿਨ) | 30% | 15 ਤੋਂ 60% |
| ਨੈਪਥਲੀਨ | 49% | 30 ਤੋਂ 60% |
| ਮਹਿਕਦਾਰ ਯੋਗ | 15% | 3 ਤੋਂ 30% |
| Asphaltics | 6% | ਬਾਕੀ |
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ "Petroleum". Concise Oxford English Dictionary
- ↑ The Latin word petra is a loanword from Greek πέτρα.
- ↑ "Gasoline as Fuel – History of Word Gasoline – Gasoline and Petroleum Origins". Alternativefuels.about.com. 2013-07-12. Archived from the original on 2008-09-26. Retrieved 2013-08-27.
{{cite web}}: Unknown parameter|dead-url=ignored (|url-status=suggested) (help) - ↑ EIA Energy Kids - Oil (petroleum). Eia.gov. Retrieved on 2013-11-26.
- ↑ Alboudwarej; et al. (Summer 2006). "Highlighting Heavy Oil" (PDF). Oilfield Review. Retrieved July 4, 2012.
{{cite journal}}: Cite journal requires|journal=(help); Explicit use of et al. in:|author=(help) - ↑ Hyne (2001), pp. 1–4.
- Hyne, Norman J. (2001). Nontechnical Guide to Petroleum Geology, Exploration, Drilling, and Production. PennWell Corporation. ISBN 0-87814-823-X.
ਅਗਾਂਹ ਪੜ੍ਹੋ
[ਸੋਧੋ]- Khavari, Farid A. (1990). Oil and।slam: the Ticking Bomb. First ed. Malibu, Calif.: Roundtable Publications. viii, 277 p., ill. with maps and charts.।SBN 0-915677-55-5
ਬਾਹਰੀ ਜੋੜ
[ਸੋਧੋ]
- Petroleum ਕਰਲੀ ਉੱਤੇ
- Petroleum Online e-Learning resource from।HRDC
- Largest Oil producers in the World Archived 2014-10-09 at the Wayback Machine.
- Brent and WTI crude oil. What makes price difference[permanent dead link]
- U.S. Energy।nformation Administration
- American Petroleum।nstitute – the trade association of the US oil industry.
- Oil survey – OECD International Energy Agency Archived 2009-06-17 at the Wayback Machine.
- Oil and Gas।ndustry Learning Center – information on oil and gas processes
- U.S. National Library of Medicine: Hazardous Substances Databank – Crude Oil
- BP Statistical Review of World Energy 2012[permanent dead link]
- Crude: 2007 Australian Broadcasting Corporation documentary [3 x 30 minutes] about the formation of oil, and humanity's use of it