ਆਰਥਕ ਸਹਿਕਾਰਤਾ ਸੰਗਠਨ
ਆਰਥਿਕ ਸਹਿਕਾਰਤਾ ਸੰਗਠਨ ਜਾਂ ਈਕੋ (ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ: Economic Cooperation Organization; ECO), ਇੱਕ ਯੂਰੇਸ਼ੀਅਨ ਰਾਜਨੀਤਕ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਅੰਤਰ-ਸਰਕਾਰੀ ਸੰਗਠਨ ਹੈ, ਜੋ 1985 ਵਿੱਚ ਇਰਾਨ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਅਤੇ ਤੁਰਕੀ ਦੇ ਨੇਤਾਵਾਂ ਦੁਆਰਾ ਤਹਿਰਾਨ ਵਿੱਚ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਹ ਵਿਕਾਸ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਲਿਆਉਣ ਦੇ ਤਰੀਕਿਆਂ ਅਤੇ ਵਪਾਰ ਅਤੇ ਨਿਵੇਸ਼ ਦੇ ਮੌਕਿਆਂ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਇੱਕ ਪਲੇਟਫਾਰਮ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਦਾ ਹੈ। ECO ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਚਾਰਟਰ ਦੇ ਤਹਿਤ ਇੱਕ ਐਡਹੌਕ ਸੰਸਥਾ ਹੈ।[1] ਉਦੇਸ਼ ਚੀਜ਼ਾਂ ਅਤੇ ਸੇਵਾਵਾਂ ਲਈ ਇਕੋ ਮਾਰਕੀਟ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨਾ ਹੈ, ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਜਿਵੇਂ ਯੂਰਪੀ ਯੂਨੀਅਨ।[2]
ਈ.ਸੀ.ਓ ਦੇ ਸਕੱਤਰੇਤ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਵਿਭਾਗ ਈਰਾਨ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹਨ, ਇਸਦਾ ਆਰਥਿਕ ਬਿਊਰੋ ਤੁਰਕੀ ਵਿੱਚ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਦਾ ਵਿਗਿਆਨਕ ਬਿਊਰੋ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ।
ਈ.ਸੀ.ਓ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮੁਸਲਿਮ-ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਰਾਜਾਂ ਦੇ ਹਨ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਮੱਧ ਏਸ਼ੀਆਈ ਰਾਜਾਂ ਲਈ ਤੁਰਕੀ ਦੇ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਮੱਧ ਪੂਰਬੀ ਰਾਜਾਂ, ਫਾਰਸੀ ਖਾੜੀ ਦੁਆਰਾ ਈਰਾਨ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੁਆਰਾ ਅਰਬ ਸਾਗਰ ਤਕ ਇੱਕ ਵਪਾਰਕ ਧਾਰਾ ਹੈ। ਈਸੀਓ ਦੇ ਵਰਤਮਾਨ ਢਾਂਚੇ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤਾ ਕਰਕੇ ਦੁਵੱਲੇ ਸਮਝੌਤਿਆਂ ਅਤੇ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਅਤੇ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਭੁ ਮੈਂਬਰ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਆਰਬਿਟਰੇਸ਼ਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪ੍ਰਗਟਾਉਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਏ.ਸੀ.ਏ ਨੂੰ ਏਸੀਆਨ ਵਾਂਗ ਹੀ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਸੰਸਥਾ ਹੈ ਜਿਸ ਦੇ ਕੋਲ ਆਪਣੇ ਦਫਤਰ ਅਤੇ ਨੌਕਰਸ਼ਾਹੀ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਕਨੇਡਾ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਵਪਾਰ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਲਈ ਹੈ।
ਇਸ ਵਿੱਚ ਫਰਗਾਨਾ ਘਾਟੀ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਏਕੀਕ੍ਰਿਤ ਖੇਤਰ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਕਿਰਗਿਜ਼ਤਾਨ, ਤਾਜਿਕਸਤਾਨ, ਉਜ਼ਬੇਕਿਸਤਾਨ ਅਤੇ ਤੁਰਕਮੇਨਿਸਤਾਨ ਦੇ ਸਰਹੱਦੀ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਵਪਾਰ ਅਤੇ ਸਾਂਝੇ ਖੇਤੀ ਉਤਪਾਦਨ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਈਰਾਨ ਅਤੇ ਤੁਰਕੀ ਦੇ ਉਦਯੋਗਿਕ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਮੁਫਤ ਵਪਾਰ ਸਮਝੌਤੇ 2017 ਵਿੱਚ ਹਸਤਾਖ਼ਰ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਦੇ ਕਾਰਨ ਹਨ।[3]
ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ-ਤੁਰਕੀ ਫ੍ਰੀ ਟ੍ਰੇਡ ਐਗਰੀਮੈਂਟ ਉੱਤੇ ਦਸਤਖਤ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਹੈ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਕੋਲ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਅਤੇ ਈਰਾਨ ਦੋਵਾਂ ਨਾਲ ਮੁਕਤ ਵਪਾਰ ਸਮਝੌਤੇ ਹਨ ਜਿਹਨਾਂ ਉੱਤੇ ਦਸਤਖਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ[4] ਅਤੇ ਉਹ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿੱਚ ਹਨ, ਅਤੇ ਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਚ ਅਫਗਾਨਤਾਨ ਟਰੇਡ ਦਾ ਬਹੁਤਾ ਹਿੱਸਾ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੁਆਰਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ-ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਟਰਾਂਜ਼ਿਟ ਟ੍ਰੇਡ ਐਗਰੀਮੈਂਟ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੋਨਾਂ ਰਾਹੀਂ ਕੇਂਦਰੀ ਏਸ਼ੀਆ ਲਈ ਸਾਮਾਨ ਅਤੇ ਸੇਵਾਵਾਂ ਲਈ ਵਪਾਰ ਦੀ ਸਹੂਲਤ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।[5]
ਇਹ ਅਸ਼ਗਬੈਟ ਸਮਝੌਤੇ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਹੈ ਜੋ ਮੱਧ ਏਸ਼ੀਆਈ ਰਾਜਾਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਬਹੁ-ਮੰਤਰਾਲੇ ਟ੍ਰਾਂਸਪੋਰਟ ਸਮਝੌਤਾ ਹੈ।[6]
ਇਰਾਨ-ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਗੈਸ ਪਾਈਪਲਾਈਨ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਤੁਰਕਮੇਨਿਸਤਾਨ-ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ-ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਪਾਈਪਲਾਈਨ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਮੈਂਬਰਾਂ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਸਹਿਯੋਗ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾਈ ਗਈ ਹੈ। ਮੌਜੂਦਾ ਪਾਈਪਲਾਈਨਾਂ ਵਿੱਚ ਯੋਜਨਾਬੱਧ ਫ਼ਾਰਸੀ ਦੀ ਪਾਈਪਲਾਈਨ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਟਾਬ੍ਰੀਜ਼-ਅੰੱਕਾ ਪਾਈਪਲਾਈਨ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ਇਹ ਸਰੋਤ ਅਮੀਰ ਮੱਧ ਏਸ਼ੀਆਈ ਦੇਸ਼ਾਂ ਜਿਵੇਂ ਤੇਲ ਅਤੇ ਗੈਸ ਨੂੰ ਖਜ਼ਾਨਿਆਂ ਅਤੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦੇ ਕਾਜ਼ਕਸ਼ਟਤਨ ਅਤੇ ਤੁਰਕਮੇਨਿਸਤਾਨ ਤੋਂ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਇਰਾਨ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਅਤੇ ਤੁਰਕੀ ਵਿੱਚ ਉਦਯੋਗਿਕਤਾ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਅਜ਼ਰਬਾਈਜਾਨ ਨਾਲ ਪੈਟਰੋਲੀਅਮ ਆਯਾਤ ਦੇ ਕੰਟਰੈਕਟ ਸਮੇਤ ਮੱਧ ਏਸ਼ੀਅਨ ਰਾਜਾਂ ਲਈ ਤੇਲ ਅਤੇ ਗੈਸ ਦੀ ਸਪਲਾਈ ਦੇ ਆਪਣੇ ਸਰੋਤ ਨੂੰ ਭਿੰਨਤਾ ਦੇਣ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।[7]
ਢਾਂਚਾ[ਸੋਧੋ]
ਮੰਤਰੀਆਂ ਦੀ ਪ੍ਰੀਸ਼ਦ[ਸੋਧੋ]
ਮੰਤਰੀ ਪ੍ਰੀਸ਼ਦ (COM) ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚੀ ਨੀਤੀ ਅਤੇ ਫੈਸਲੇ ਲੈਣ ਵਾਲੀ ਸੰਸਥਾ ਹੈ ਅਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਮਾਮਲਿਆਂ ਦੇ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੇ ਮੰਤਰੀ ਜਾਂ ਮੰਤਰੀ ਪੱਧਰ ਦੇ ਅਜਿਹੇ ਹੋਰ ਨੁਮਾਇੰਦੇ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ ਜੋ ਸੰਬੰਧਿਤ ਸਰਕਾਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਨਾਮਜ਼ਦ ਕੀਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਕਮਿਊਨਿਟੀ ਮੈਂਬਰ ਰਾਜਾਂ ਦੇ ਰੋਟੇਸ਼ਨ ਦੁਆਰਾ ਘੱਟੋ ਘੱਟ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਾਰ ਮੀਟਿੰਗ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਸਥਾਈ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧੀ ਦੇ ਪ੍ਰੀਸ਼ਦ[ਸੋਧੋ]
ਕੌਂਸਲ ਆਫ ਪਰਮਾਨੈਂਟ ਰਿਪ੍ਰੈਜ਼ੈਂਟੇਟਿਵਜ਼ (ਸੀ.ਪੀ.ਆਰ.) ਵਿੱਚ ਈਰਾਨ ਦੇ ਇਸਲਾਮੀ ਗਣਤੰਤਰ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਈਸੀਓ ਅਤੇ ਇਰਾਕ ਗਣਰਾਜ ਦੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਮਾਮਲਿਆਂ ਦੇ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੇ ਈਕੋ ਮਾਮਲਿਆਂ ਦੇ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਜਨਰਲ, ਇਰਾਨ ਲਈ ਸਥਾਈ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੇ ਸਥਾਈ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧ / ਰਾਜਦੂਤ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਖੇਤਰੀ ਯੋਜਨਾਬੰਦੀ ਕੌਂਸਲ[ਸੋਧੋ]
ਖੇਤਰੀ ਯੋਜਨਾਬੰਦੀ ਕੌਂਸਲ (RPC) ਮੈਂਬਰ ਰਾਜਾਂ ਦੀ ਯੋਜਨਾਬੰਦੀ ਸੰਸਥਾ ਦੇ ਮੁਖੀ ਜਾਂ ਅਨੁਸਾਰੀ ਅਥਾਰਿਟੀ ਦੇ ਅਜਿਹੇ ਹੋਰ ਨੁਮਾਇੰਦੇ ਦੁਆਰਾ ਬਣੀ ਹੈ।
ਜਨਰਲ ਸਕੱਤਰੇਤ[ਸੋਧੋ]
ਜਨਰਲ ਸਕੱਤਰੇਤ (ਜੀ.ਐਸ.) ਵਿੱਚ ਸਕੱਤਰ ਜਨਰਲ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਡਿਪਟੀ ਕਮਿਸ਼ਨਰਾਂ ਦੀ ਦੇਖ-ਰੇਖ ਹੇਠ ਛੇ ਡਾਇਰੈਕਟੋਰੇਟ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਦੋ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਏਜੰਸੀਆਂ ਅਤੇ ਛੇ ਖੇਤਰੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਜੀ.ਐਸ. ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਹੇਠ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ।
ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ[ਸੋਧੋ]
ਈਸੀਓ ਦੀਆਂ ਸਰਗਰਮੀਆਂ ਸਕੱਤਰ ਜਨਰਲ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਡਿਪਟੀਜ਼ ਦੀ ਦੇਖ-ਰੇਖ ਹੇਠ ਡਾਇਰੈਕਟਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਹਨਾਂ ਦੇ ਵਿੱਚਾਰ ਅਧੀਨ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪਸੀ ਲਾਭ ਦੇ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟਾਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ 'ਤੇ ਵਿੱਚਾਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
- ਵਪਾਰ ਅਤੇ ਨਿਵੇਸ਼
- ਟ੍ਰਾਂਸਪੋਰਟ ਅਤੇ ਦੂਰਸੰਚਾਰ
- ਊਰਜਾ, ਖਣਿਜ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਣ
- ਖੇਤੀਬਾੜੀ, ਉਦਯੋਗ ਅਤੇ ਸੈਰ ਸਪਾਟਾ
- ਮਾਨਵ ਸੰਸਾਧਨ ਅਤੇ ਸਸਟੇਨੇਬਲ ਵਿਕਾਸ
- ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਖੋਜ ਅਤੇ ਅੰਕੜੇ
ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]
- ↑ United Nations Charter (Chapter VIII).
- ↑ "ਪੁਰਾਲੇਖ ਕੀਤੀ ਕਾਪੀ". Archived from the original on 2013-05-02. Retrieved 2018-05-30.
{{cite web}}: Unknown parameter|dead-url=ignored (|url-status=suggested) (help) - ↑ http://theiranproject.com/blog/2017/01/04/turkey-hopes-sign-free-trade-agreement-iran/
- ↑ "Pakistan-Turkey sixth round of talks on FTA next week". www.thenews.com.pk.
- ↑ Center, Asia Regional Integration. "Pakistan-Turkey Preferential Trade Agreement Free Trade Agreement". aric.adb.org.
- ↑ "Pakistan announces to join Ashgabat Agreement, Lapis Lazuli Corridor - Pakistan - Dunya News".
- ↑ "Away from Gulf, Pakistan set to import oil, gas from Central Asia - The Express Tribune". 4 February 2017.