ਮਿਰਜ਼ਾ ਮੁਹੰਮਦ ਇਸਮਾਈਲ
ਮਿਰਜ਼ਾ ਮੁਹੰਮਦ ਇਸਮਾਈਲ ਕੰਦਾਹਾਰੀ (1813-1912), ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਿਰਜ਼ਾ ਮੁਹੰਮਦ ਇਸਮਾਈਲ, ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਇੱਕ ਅਫਗਾਨ ਧਾਰਮਿਕ ਵਿਦਵਾਨ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਉੱਤਰੀ ਪੱਛਮੀ ਫਰੰਟੀਅਰ ਸੂਬੇ ਦੇ ਪਠਾਣਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਅਹਿਮਦੀਆ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਹੋਣ ਵਾਲਾ ਪਹਿਲਾ ਸੀ।[1]
ਉਹ ਇੱਕ ਨਸਲੀ ਤੁਰਕ ਸੀ, ਜਿਸਦਾ ਜਨਮ 1813 ਵਿੱਚ ਕੰਧਾਰ ਵਿਖੇ, ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਪਿਤਾ ਕੰਧਾਰ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕਾਜ਼ੀ ਸੀ ਅਤੇ ਸ਼ਾਹ ਸ਼ੁਜਾ ਦੁਰਾਨੀ (1785-1842), ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਦੇ ਰਾਜੇ ਦੇ ਰਾਜ ਸਮੇਂ ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਲਈ ਮੰਤਰੀ ਰਿਹਾ।[2] ਉਹ ਅਰਬੀ, ਫ਼ਾਰਸੀ ਅਤੇ ਪਸ਼ਤੋ ਦਾ ਵਿਦਵਾਨ, ਇੱਕ ਚੰਗਾ ਕਵੀ[3] ਅਤੇ ਇੱਕ ਕੈਲੀਗ੍ਰਾਫਰ ਸੀ।[4]
ਉਹ ਕੈਪਟਨ (ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਮੇਜਰ) ਹੈਨਰੀ ਜਾਰਜ ਰੈਸ਼ਿਟੀ (1825-1906) ਲਈ ਪਸ਼ਤੋ ਅਤੇ ਫ਼ਾਰਸੀ ਅਧਿਆਪਕ ਸਨ, ਜਿਸ ਨੇ ਪਸ਼ਤੋ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਕਈ ਕੰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਉਸਦੀ ਮਦਦ ਕੀਤੀ ਸੀ।[5] 1887 ਵਿੱਚ ਉਹ ਇੱਕ ਦਰਸ਼ਨ ਦੇ ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ ਅਹਿਮਦੀਆ ਇਸਲਾਮ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਹੋ ਗਿਆ।
ਇਸਮਾਈਲ ਦੀ ਮੌਤ 18 ਸਤੰਬਰ, 1912 ਨੂੰ ਪਿਸ਼ਾਵਰ ਵਿਖੇ ਹੋਈ ਸੀ।
ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ[ਸੋਧੋ]
ਇਸਮਾਈਲ ਦਾ ਜਨਮ ਇੱਕ ਮਸ਼ਹੂਰ ਧਾਰਮਿਕ ਵਿਦਵਾਨ, ਕਾਜ਼ੀ ਦੇ ਘਰ ਕੰਧਾਰ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ।
ਪਸ਼ਤੋ ਬੋਲਦੇ ਵੱਡਾ ਹੋਇਆ, ਉਹ ਅਰਬੀ, ਫ਼ਾਰਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਮੂਲ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਵਿਦਵਾਨ ਬਣ ਗਿਆ ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਇੱਕ ਇਸਲਾਮੀ ਕਾਨੂੰਨਸਾਥੀ ਵੀ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਨੂੰ ਕਾਜ਼ੀ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਜੀਵਿਤ ਲੇਖਕ ਕਾਜ਼ੀ ਮੁਹੰਮਦ ਯੂਸਫ ਅਨੁਸਾਰ, ਉਸ ਨੇ ਕਦੇ ਵਿਆਹ ਨਹੀਂ ਕਰਵਾਇਆ।
ਉਸ ਦੀ ਪਸ਼ਤੋ ਅਤੇ ਫ਼ਾਰਸੀ ਕਵਿਤਾ ਵਿੱਚ ਦਿਲਚਸਪੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਕਵਿਤਾ ਲਿਖੀ। ਹੈਨਰੀ ਜਾਰਜ ਰੈਸ਼ਿਟੀ ਉਸਦੇ ਕਵੀ ਅਤੇ ਵਿਦਵਾਨ ਦੋਹਾਂ ਦਾ ਹੁਨਰ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਹੈ।[6]
ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਵਾਸ[ਸੋਧੋ]
32 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਚ, ਇਸਮਾਈਲ ਨੇ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਚਲੇ ਗਏ। ਕੰਧਾਰ ਛੱਡਣ 'ਤੇ ਉਹ ਚਮਨ, ਪਾਸ਼ਿਨ, ਕੁਏਟਾ, ਸਿਬੀ, ਸ਼ਿਕਾਰਪੁਰ ਅਤੇ ਸਿੰਧ ਵਿੱਚੋਂ ਗੁਜਰਿਆ। ਉਹ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਥਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਰਹੇ ਅਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਬੌਧਿਕ ਸਰਗਰਮੀਆਂ ਜਾਰੀ ਰੱਖੀਆਂ। ਕਾਜੀ ਮੁਹੰਮਦ ਯੂਸਫ ਨੇ ਸ਼ੀਰਕਪੁਰ ਵਿਖੇ ਇੱਕ ਵਿਦਵਾਨ ਨਾਲ ਸ਼ੀਆ ਅਤੇ ਸੁੰਨੀ ਮਤਭੇਦਾਂ ਦੀ ਚਰਚਾ ਦਰਜ ਕੀਤੀ। ਉਸ ਨੇ ਬੰਬਈ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਸਫ਼ਰ ਖ਼ਤਮ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਜਿੱਥੇ ਉਸ ਨੂੰ ਪਸ਼ਤੋ ਅਤੇ ਫ਼ਾਰਸੀ ਵਿੱਚ ਬੰਬਈ ਨੈਸ਼ਨਲ ਇਨਫੈਂਟਰੀ ਦੇ ਤੀਜੇ ਕੈਪਟਨ ਹੈਨਰੀ ਜਾਰਜ ਰੈਬੀਟੀ ਨੂੰ ਮਿਲਟਰੀ ਮੁਹਿੰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਲੈ ਕੇ ਪਿਸ਼ਾਵਰ ਵਿੱਚ 1852 ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।[7]
ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]
- ↑ Tareekh-e-Ahmadiyya (Sarhad) [History of the Ahmadiyya in the North West Frontier] by Qazi Muhammad Yousaf Farooqi ; Published: Manzoor e Aam Press, Qissa Khwani Bazar, Peshawar (1958). pp:8-21
- ↑ Tareekh-e-Ahmadiyya (Sarhad) [History of the Ahmadiyya in the North West Frontier] by Qazi Muhammad Yousaf Farooqi ; Published: Manzoor e Aam Press, Qissa Khwani Bazar, Peshawar (1958). pp:8-21
- ↑ "A Dictionary of Pashto Language, by H G Raverty (1860)". Retrieved 14 November 2014.
- ↑ Tareekh-e-Ahmadiyya (Sarhad) [History of the Ahmadiyya in the North West Frontier] by Qazi Muhammad Yousaf Farooqi; Published: Manzoor e Aam Press, Qissa Khwani Bazar, Peshawar (1958). pp:8-21
- ↑ H G Raverty Teacher, Henry George Raverty
- ↑ “During the whole time I had the valuable assistance of a Molawi of the Ghalzi tribe, located in central Afghanistan in the District around Khelat-iGhalzi, and whose father was for some time Kazi of the city of Kandahar, in which office the Molawi, who is better acquainted with Pashto both theoretically and practically, than any other man I ever saw or heard of, assisted. His profound knowledge of Arabic—the foundation of all Muhammadan languages—and without which the situation of Kazi, in the western Capital of Afghanistan, could not have been held, together with the fact of his possessing no mean poetical powers, rendered him peculiarly fitted for a task of this kind, in which many works had to be examined and collated.” [A Dictionary of the Pushto Language of the Afghans, by H G Raverty, London, Williams and Norgate. (2nd Edition 1862) Introductory Remarks, p. xxii. [1]
- ↑ Major H G Raverty served in the 3rd Bombay Native Infantry. Henry George Raverty