ਸਮੱਗਰੀ 'ਤੇ ਜਾਓ

ਗੁਰਦੇ ਦੀ ਪੱਥਰੀ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ

ਕੜੀਆਂ ਜੋੜੋ
ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ, ਇੱਕ ਆਜ਼ਾਦ ਵਿਸ਼ਵਕੋਸ਼ ਤੋਂ

ਗੁਰਦੇ ਦੀ ਪੱਥਰੀ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ (ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ: Kidney stone disease), ਨੂੰ ਯੂਰੋਲੀਥੀਆਸਿਸ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਬਿਮਾਰੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਮੂਤਰ ਦੇ ਟ੍ਰੈਕਟ ਵਿੱਚ ਪਦਾਰਥ ਦਾ ਇੱਕ ਠੋਸ ਟੁਕੜਾ (ਕਿਡਨੀ ਸਟੋਨ) ਵਿਕਸਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਗੁਰਦੇ ਦੀ ਪਥਰੀ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਗੁਰਦੇ ਵਿੱਚ ਬਣਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਪਿਸ਼ਾਬ ਦੀ ਧਾਰਾ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦੀ ਹੈ।ਇੱਕ ਛੋਟਾ ਜਿਹਾ ਪੱਥਰ ਤਾਂ ਬਗੈਰ ਲੱਛਣਾਂ ਲੰਘ ਸਕਦਾ ਹੈ।[1][2] ਜੇ ਕੋਈ ਪੱਥਰ 5 ਮਿਲੀਮੀਟਰ (0.2 ਇੰਚ) ਤੋਂ ਵੱਧ ਵੱਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਹ ਯੂਰੀਟਰ ਦੇ ਰੁਕਾਵਟ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਹੇਠਲੀ ਪਿੱਠ ਜਾਂ ਪੇਟ ਵਿੱਚ ਭਾਰੀ ਦਰਦ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।ਇੱਕ ਪੱਥਰੀ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਪਿਸ਼ਾਬ, ਉਲਟੀਆਂ, ਜਾਂ ਦਰਦਨਾਕ ਪਿਸ਼ਾਬ ਵਿੱਚ ਖੂਨ ਆ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਲਗਭਗ ਅੱਧੇ ਲੋਕ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਗੁਰਦੇ ਦੀ ਪੱਥਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਦਸ ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਅੰਦਰ ਦੂਜੀ ਵਾਰ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।[3]

ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਪੱਥਰ ਜੈਨੇਟਿਕਸ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਦੇ ਕਾਰਕਾਂ ਦੇ ਸੁਮੇਲ ਕਾਰਨ ਬਣਦੇ ਹਨ। ਜੋਖਮ ਦੇ ਕਾਰਕਾਂ ਵਿੱਚ ਉੱਚਿਤ ਪਿਸ਼ਾਬ ਕੈਲਸ਼ੀਅਮ ਦੇ ਪੱਧਰ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ; ਮੋਟਾਪਾ; ਕੁਝ ਭੋਜਨ; ਕੁਝ ਦਵਾਈਆਂ; ਕੈਲਸ਼ੀਅਮ ਪੂਰਕ; ਹਾਈਪਰਪੈਥੀਰੋਇਡਿਜ਼ਮ; ਗਾਉਟ ਅਤੇ ਕਾਫ਼ੀ ਤਰਲ ਨਾ ਪੀਣ ਕਰਕੇ। ਪੱਥਰ ਗੁਰਦੇ ਵਿੱਚ ਬਣਦੇ ਹਨ ਜਦੋਂ ਪਿਸ਼ਾਬ ਵਿੱਚ ਖਣਿਜ ਵਧੇਰੇ ਗਾੜ੍ਹਾਪਣ ਤੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਨਿਦਾਨ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਲੱਛਣਾਂ, ਪਿਸ਼ਾਬ ਦੀ ਜਾਂਚ ਅਤੇ ਮੈਡੀਕਲ ਇਮੇਜਿੰਗ' ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਖੂਨ ਦੇ ਟੈਸਟ ਵੀ ਫਾਇਦੇਮੰਦ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਪੱਥਰ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਥਾਨ ਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੇਣੀਬੱਧ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ: ਨੇਫਰੋਲੀਥੀਅਸਿਸ (ਗੁਰਦੇ ਵਿਚ), ਯੂਰੇਟਰੋਲਿਥੀਅੱਸਸ (ਯੂਰੇਟਰ ਵਿੱਚ), ਸਿਸਟੋਲੀਥੀਅਸਿਸ (ਬਲੈਡਰ ਵਿੱਚ), ਜਾਂ ਕਿਸ ਕਾਰਨ ਕਰਕੇ ਬਣਦਾ ਹੈ (ਕੈਲਸੀਅਮ ਆਕਸਲੇਟ, ਯੂਰਿਕ ਐਸਿਡ, ਸਟ੍ਰੁਵਾਇਟ, ਸੈਸਟੀਨ)।[4]

ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਪੱਥਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਉਸ ਦੇ ਇਲਾਜ ਲਈ ਉਹ ਤਰਲ ਪਦਾਰਥ ਪੀਣ ਦੀ ਸਿਫਾਰਿਸ਼ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜੋ ਪ੍ਰਤੀ ਦਿਨ ਦੋ ਲੀਟਰ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪਿਸ਼ਾਬ ਪੈਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਜੇ ਇਹ ਕਾਫ਼ੀ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਨਾ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਥਿਆਜ਼ਾਈਡ ਡਾਇਯੂਰੇਟਿਕ, ਸਾਇਟਰੇਟ, ਜਾਂ ਐਲੋਪੂਰੀਨੋਲ ਲਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਿਫਾਰਸ਼ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਫਾਸਫੋਰਿਕ ਐਸਿਡ (ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕੋਲਾਸ) ਵਾਲੇ ਸਾਫਟ ਡਰਿੰਕਸ ਤੋਂ ਪਰਹੇਜ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ।[5] ਜਦੋਂ ਪੱਥਰੀ ਦੇ ਕੋਈ ਲੱਛਣ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ, ਤਾਂ ਇਲਾਜ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ।[4] ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਦਰਦ ਨਿਯੰਤਰਣ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪਹਿਲਾ ਉਪਾਅ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਦਵਾਈਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਨੋਨਸਟਰਾਈਡਲ ਐਂਟੀ-ਇਨਫਲੇਮੇਟਰੀ ਦਵਾਈਆਂ ਜਾਂ ਓਪੀਓਡਜ਼।[6][7] ਵੱਡੇ ਪੱਥਰਾਂ ਨੂੰ ਦਵਾਈ ਟੈਮਸੂਲੋਸੀਨ[8] ਨਾਲ ਲੰਘਣ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ਜਾਂ ਐਕਸਟਰਕੋਰਪੋਰਿਅਲ ਸਦਮਾ ਵੇਵ ਲਿਥੋਟਰਿਪਸੀ, ਯੂਰੀਟਰੋਸਕੋਪੀ, ਜਾਂ ਪਰਕੁਟੇਨੀਅਸ ਨੇਫਰੋਲੀਥੋਥੋਮੀ ਵਰਗੀਆਂ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆਵਾਂ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।

ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ 1% ਤੋਂ 15% ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਲੋਕ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਕਿਸੇ ਸਮੇਂ ਗੁਰਦੇ ਦੇ ਪੱਥਰਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। 2015 ਵਿੱਚ, 22.1 ਮਿਲੀਅਨ ਕੇਸ ਹੋਏ,[9] ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਤਕਰੀਬਨ 16,100 ਮੌਤਾਂ ਹੋਈਆਂ।[10] ਉਹ 1970 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਤੋਂ ਪੱਛਮੀ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਵਧੇਰੇ ਆਮ ਹੋ ਗਏ ਹਨ।[3] ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਔਰਤਾਂ ਨਾਲੋਂ ਵਧੇਰੇ ਆਦਮੀ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।[4] 600 ਬੀ.ਸੀ. ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਕਿਡਨੀ ਪੱਥਰਾਂ ਨੇ ਸਰਬਪੱਖੀ ਦੇ ਵੇਰਵਿਆਂ ਨਾਲ ਮਨੁੱਖਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ।[11]

ਜੋਖਮ ਦੇ ਕਾਰਕ

[ਸੋਧੋ]

ਘੱਟ ਤਰਲ ਪਦਾਰਥ ਦੇ ਸੇਵਨ ਤੋਂ ਡੀਹਾਈਡਰੇਸ਼ਨ, ਪੱਥਰੀ ਬਣਨ ਦਾ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਕਾਰਕ ਹੈ।[12] ਮੋਟਾਪਾ ਵੀ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਜੋਖਮ ਵਾਲਾ ਕਾਰਕ ਹੈ।

ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਦੀ ਉੱਚ ਖੁਰਾਕ ਦਾ ਸੇਵਨ,[13] ਸੋਡੀਅਮ, ਸ਼ਹਿਦ ਸਮੇਤ ਸ਼ੱਕਰ, ਰਿਫਾਇੰਡ ਸ਼ੱਕਰ, ਫਰੂਟੋਜ ਅਤੇ ਹਾਈ ਫਰੂਚੋਜ਼ ਮੱਕੀ ਦੀ ਸ਼ਰਬਤ,[14] ਆਕਲੇਟ,[15] ਅੰਗੂਰ ਦਾ ਰਸ, ਅਤੇ ਸੇਬ ਦਾ ਜੂਸ ਗੁਰਦੇ ਦੇ ਪੱਥਰਾਂ ਦੇ ਬਣਨ ਦੇ ਜੋਖਮ ਨੂੰ ਵਧਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।[12] ਕ੍ਰੋਹਨ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਗੁਰਦੇ ਦੇ ਪੱਥਰ ਵਧੇਰੇ ਆਮ ਹੁੰਦੇ ਹਨ;[16] ਕਰੋਨ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਹਾਈਪਰੋਕਸ਼ੈਲੂਰੀਆ ਅਤੇ ਮੈਗਨੀਸ਼ੀਅਮ ਦੇ ਮੈਲਾਬਰਸੋਪਰੇਸ਼ਨ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਹੈ।[17]

ਵਾਰ ਵਾਰ ਗੁਰਦੇ ਦੇ ਪੱਥਰਾਂ ਵਾਲੇ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਅਜਿਹੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ 24 ਘੰਟੇ ਪਿਸ਼ਾਬ ਇਕੱਠਾ ਕਰਨ ਦੇ ਨਾਲ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਿਸ਼ਾਬ ਦਾ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ (ਟੈਸਟ) ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਲਈ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਪੱਥਰ ਦੇ ਗਠਨ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ।[18]

ਦਰਦ ਪ੍ਰਬੰਧਨ

[ਸੋਧੋ]

ਦਰਦ ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਲਈ ਅਕਸਰ ਐਨ.ਐਸ.ਏ.ਆਈ.ਡੀਜ਼ ਜਾਂ ਓਪੀਓਡਜ਼ ਦੇ ਨਾੜੀ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।[13] ਐਨ.ਐਸ.ਏ.ਆਈ.ਡੀਜ਼ ਆਮ ਕਿਡਨੀ ਫੰਕਸ਼ਨ ਵਾਲੇ ਓਪੀਓਡਜ਼ ਜਾਂ ਪੈਰਾਸੀਟਾਮੋਲ ਨਾਲੋਂ ਕੁਝ ਬਿਹਤਰ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।[19] ਮੂੰਹ ਦੁਆਰਾ ਖਾਧੀਆਂ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਦਵਾਈਆਂ ਅਕਸਰ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ।[20] ਐਂਟੀਸਪਾਸਮੋਡਿਕਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਦਾ ਹੋਰ ਜਿਆਦਾ ਲਾਭ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ।[7]

ਹਵਾਲੇ

[ਸੋਧੋ]
  1. ↑ "Kidney Stones in Adults". ਫ਼ਰਵਰੀ 2013. Archived from the original on 11 ਮਈ 2015. Retrieved 22 ਮਈ 2015.
  2. ↑ Miller NL, Lingeman JE (ਮਾਰਚ 2007). "Management of kidney stones" (PDF). BMJ. 334 (7591): 468–72. doi:10.1136/bmj.39113.480185.80. PMC 1808123. PMID 17332586. Archived (PDF) from the original on 27 ਦਸੰਬਰ 2010.
  3. ↑ 3.0 3.1 "Medical management of renal stones". BMJ. 352: i52. March 2016. doi:10.1136/bmj.i52. PMID 26977089.
  4. ↑ 4.0 4.1 4.2 "Kidney Stones in Adults". February 2013. Archived from the original on 11 May 2015. Retrieved 22 May 2015.
  5. ↑ "Dietary and pharmacologic management to prevent recurrent nephrolithiasis in adults: a clinical practice guideline from the American College of Physicians". Annals of Internal Medicine. 161 (9): 659–67. November 2014. doi:10.7326/M13-2908. PMID 25364887. {{cite journal}}: Unknown parameter |displayauthors= ignored (|display-authors= suggested) (help)
  6. ↑ "Management of kidney stones" (PDF). BMJ. 334 (7591): 468–72. March 2007. doi:10.1136/bmj.39113.480185.80. PMC 1808123. PMID 17332586. Archived from the original (PDF) on 27 December 2010.
  7. ↑ 7.0 7.1 "Nonsteroidal anti-inflammatory drugs (NSAIDs) and non-opioids for acute renal colic". The Cochrane Database of Systematic Reviews. 6 (6): CD006027. June 2015. doi:10.1002/14651858.CD006027.pub2. PMID 26120804.
  8. ↑ "Effect of Tamsulosin on Stone Passage for Ureteral Stones: A Systematic Review and Meta-analysis". Annals of Emergency Medicine. 69 (3): 353–361.e3. March 2017. doi:10.1016/j.annemergmed.2016.06.044. PMID 27616037.
  9. ↑ "Global, regional, and national incidence, prevalence, and years lived with disability for 310 diseases and injuries, 1990-2015: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2015". Lancet. 388 (10053): 1545–1602. October 2016. doi:10.1016/S0140-6736(16)31678-6. PMC 5055577. PMID 27733282.
  10. ↑ "Global, regional, and national life expectancy, all-cause mortality, and cause-specific mortality for 249 causes of death, 1980-2015: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2015". Lancet. 388 (10053): 1459–1544. October 2016. doi:10.1016/s0140-6736(16)31012-1. PMC 5388903. PMID 27733281.
  11. ↑ Schulsinger, David A. (2014). Kidney Stone Disease: Say NO to Stones! (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Springer. p. 27. ISBN 9783319121055. Archived from the original on 8 ਸਤੰਬਰ 2017. {{cite book}}: Unknown parameter |name-list-format= ignored (|name-list-style= suggested) (help)
  12. ↑ 12.0 12.1 "Prospective study of beverage use and the risk of kidney stones" (PDF). American Journal of Epidemiology. 143 (3): 240–7. February 1996. doi:10.1093/oxfordjournals.aje.a008734. PMID 8561157. {{cite journal}}: Unknown parameter |displayauthors= ignored (|display-authors= suggested) (help)
  13. ↑ 13.0 13.1 Preminger GM (2007). "Chapter 148: Stones in the Urinary Tract". In Cutler RE (ed.). The Merck Manual of Medical Information Home Edition (3rd ed.). Whitehouse Station, New Jersey: Merck Sharp and Dohme Corporation.
  14. ↑ Knight J, Assimos DG, Easter L, Holmes RP (November 2010). "Metabolism of fructose to oxalate and glycolate". Hormone and Metabolic Research = Hormon- und Stoffwechselforschung = Hormones et Metabolisme. 42 (12): 868–73. doi:10.1055/s-0030-1265145. PMC 3139422. PMID 20842614.
  15. ↑ Johri N, Cooper B, Robertson W, Choong S, et al. (2010). "An update and practical guide to renal stone management". Nephron Clinical Practice. 116 (3): c159–71. doi:10.1159/000317196. PMID 20606476.
  16. ↑ National Digestive Diseases Information Clearinghouse (2006). "Crohn's Disease (NIH Publication No. 06–3410)". Digestive Diseases: A-Z List of Topics and Titles. Bethesda, Maryland: National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases, National Institutes of Health, United States Public Health Service, United States Department of Health and Human Services. Archived from the original Archived 2014-06-09 at the Wayback Machine. on 9 June 2014. Retrieved 27 July 2011.
  17. ↑ "Urinary excretion of oxalate, calcium, magnesium, and uric acid in inflammatory bowel disease". Cleveland Clinic Quarterly. 41 (3): 109–17. 1974. doi:10.3949/ccjm.41.3.109. PMID 4416806.
  18. ↑ Cavendish M (2008). "Kidney disorders". Diseases and Disorders. 2 (1st ed.). Tarrytown, New York: Marshall Cavendish Corporation. pp. 490–3. ISBN 978-0-7614-7772-3.
  19. ↑ "A Systematic Review and Meta-analysis Comparing the Efficacy of Nonsteroidal Anti-inflammatory Drugs, Opioids, and Paracetamol in the Treatment of Acute Renal Colic". European Urology. 73 (4): 583–595. April 2018. doi:10.1016/j.eururo.2017.11.001. PMID 29174580.
  20. ↑ Cormier CM, Canzoneri BJ, Lewis DF, Briery C, et al. (November 2006). "Urolithiasis in pregnancy: Current diagnosis, treatment, and pregnancy complications" (PDF). Obstetrical & Gynecological Survey. 61 (11): 733–41. doi:10.1097/01.ogx.0000243773.05916.7a. PMID 17044950. Archived from the original (PDF) on 11 March 2012.
"https://pa.wikipedia.org/w/index.php?title=ਗੁਰਦੇ_ਦੀ_ਪੱਥਰੀ_ਦੀ_ਬਿਮਾਰੀ&oldid=582895" ਤੋਂ ਲਿਆ