ਮਲਿਕਾ-ਏ-ਜਹਾਂ (ਅਲਾਊਦੀਨ ਖਲਜੀ ਦੀ ਪਤਨੀ)
ਮਲਿਕਾ-ਏ-ਜਹਾਂ ("ਦੁਨੀਆਂ ਦੀ ਰਾਣੀ") ਸੁਲਤਾਨ ਅਲਾਉਦੀਨ ਖ਼ਲਜੀ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਅਤੇ ਮੁੱਖ ਪਤਨੀ ਸੀ,[1] ਦਿੱਲੀ ਸਲਤਨਤ ' ਤੇ ਰਾਜ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਖ਼ਲਜੀ ਖ਼ਾਨਦਾਨ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਸ਼ਾਸਕ। ਉਹ ਅਲਾਉਦੀਨ ਦੇ ਪੂਰਵਜ ਅਤੇ ਚਾਚੇ, ਸੁਲਤਾਨ ਜਲਾਲੁਦੀਨ ਖਲਜੀ, ਖਲਜੀ ਵੰਸ਼ ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕ ਦੀ ਧੀ ਸੀ।
ਪਰਿਵਾਰ ਅਤੇ ਵੰਸ਼[ਸੋਧੋ]
ਮਲਿਕਾ-ਏ-ਜਹਾਂ ਦਿੱਲੀ ਸਲਤਨਤ ਉੱਤੇ ਰਾਜ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਖ਼ਲਜੀ ਖ਼ਾਨਦਾਨ ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕ ਅਤੇ ਪਹਿਲੇ ਸੁਲਤਾਨ ਜਲਾਲੂਦੀਨ ਖ਼ਲਜੀ ਦੀ ਧੀ ਸੀ।[2][3] ਉਸਦੀ ਮਾਂ, ਜਿਸਦਾ ਸਿਰਲੇਖ ਮਲਿਕਾ-ਏ-ਜਹਾਂ ਵੀ ਸੀ, ਜਲਾਲੂਦੀਨ ਦੀ ਮੁੱਖ ਪਤਨੀ ਸੀ। ਉਹ ਕਾਫ਼ੀ ਉਤਸ਼ਾਹੀ ਅਤੇ ਹੰਕਾਰੀ ਔਰਤ ਸੀ ਅਤੇ ਸੁਲਤਾਨ ਉੱਤੇ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵ ਰੱਖਦੀ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਸਮਕਾਲੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਨੂੰ ਵੀ ਕਾਫੀ ਹੱਦ ਤੱਕ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ।[4] ਮਲਿਕਾ-ਏ-ਜਹਾਂ ਦੇ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਤਿੰਨ ਭਰਾ ਸਨ: ਖ਼ਾਨ-ਏ-ਖ਼ਾਨ, ਅਰਕਲੀ ਖ਼ਾਨ ਅਤੇ ਕਾਦਰ ਖ਼ਾਨ। ਉਸਦਾ ਹੋਣ ਵਾਲਾ ਪਤੀ, ਅਲਾਉਦੀਨ, ਜਲਾਲੂਦੀਨ ਦੇ ਵੱਡੇ ਭਰਾ, ਸ਼ਿਹਾਬੁਦੀਨ ਮਸੂਦ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਪੁੱਤਰ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਮਲਿਕਾ-ਏ-ਜਹਾਂ ਨੂੰ ਅਲਾਉਦੀਨ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਚਚੇਰਾ ਭਰਾ ਬਣਾਇਆ।[5] ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਲਾਉਦੀਨ ਨੂੰ ਜਲਾਲੁਦੀਨ ਨੇ ਪਾਲਿਆ ਸੀ। ਉਸਦੇ ਛੋਟੇ ਭਰਾ ਅਲਮਾਸ ਬੇਗ ਨੇ ਵੀ ਜਲਾਲੂਦੀਨ ਦੀ ਇੱਕ ਧੀ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕੀਤਾ ਸੀ।[6]
ਵਿਆਹ[ਸੋਧੋ]
ਮਲਿਕਾ-ਏ-ਜਹਾਂ ਨੇ 1290 ਦੀ ਖ਼ਲਜੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਪਹਿਲਾਂ ਅਲਾਉਦੀਨ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕੀਤਾ ਸੀ[5] ਅਲਾਉਦੀਨ ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪ੍ਰਮੁੱਖਤਾ ਵਿੱਚ ਵਧਿਆ,[7] ਕਿਉਂਕਿ ਜਦੋਂ 1290 ਵਿੱਚ ਜਲਾਲੂਦੀਨ ਦਿੱਲੀ ਦਾ ਸੁਲਤਾਨ ਬਣਿਆ, ਤਾਂ ਉਸਨੂੰ ਅਮੀਰ-ਏ-ਤੁਜ਼ੁਕ ( ਸਮਾਗਮ ਦੇ ਮਾਸਟਰ ਦੇ ਬਰਾਬਰ) ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਅਲਮਾਸ ਬੇਗ ਨੂੰ ਅਖਰ-ਬੇਗ ਦਾ ਅਹੁਦਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ( ਮਾਸਟਰ ਆਫ਼ ਦਾ ਹਾਰਸ ਦੇ ਬਰਾਬਰ)।[8] ਵਿਆਹ ਸੁਖੀ ਨਹੀਂ ਸੀ; ਮਲਿਕਾ-ਏ-ਜਹਾਂ ਨੂੰ ਸੁਲਤਾਨ ਦੀ ਧੀ ਹੋਣ 'ਤੇ ਮਾਣ ਸੀ, ਅਤੇ ਅਲਾਉਦੀਨ ਦੁਆਰਾ ਉਸ ਦੇ ਹੰਕਾਰੀ ਵਿਵਹਾਰ ਕਾਰਨ ਅਣਗੌਲਿਆ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਹ ਰਾਜਕੁਮਾਰੀ ਦੇ ਨਾਲ ਬਾਹਰ ਹੋ ਗਿਆ ਜਦੋਂ ਉਸਨੇ ਉਸ 'ਤੇ ਹਾਵੀ ਹੋਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਅਲਪ ਖਾਨ ਦੀ ਭੈਣ ਮਹਰੂ, ਆਪਣੀ ਦੂਜੀ ਪਤਨੀ ਪ੍ਰਤੀ ਖੁੱਲ੍ਹੀ ਈਰਖਾ ਅਤੇ ਨਫ਼ਰਤ ਦਾ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ।[5] ਇੱਕ ਵਾਰ ਜਦੋਂ ਅਲਾਉਦੀਨ ਅਤੇ ਮਹਰੂ ਇੱਕ ਬਾਗ ਵਿੱਚ ਇਕੱਠੇ ਸਨ ਤਾਂ ਮਲਿਕਾ-ਏ-ਜਹਾਂ ਨੇ ਮਹਰੂ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਗੁੱਸੇ ਵਿਚ ਆ ਕੇ ਅਲਾਉਦੀਨ ਨੇ ਉਸ ਨਾਲ ਕੁੱਟਮਾਰ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਘਟਨਾ ਦੀ ਸੂਚਨਾ ਜਲਾਲੂਦੀਨ ਨੂੰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ, ਪਰ ਸੁਲਤਾਨ ਨੇ ਅਲਾਊਦੀਨ ਵਿਰੁੱਧ ਕੋਈ ਕਾਰਵਾਈ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ।[8]
ਅਲਾਉਦੀਨ ਦਾ ਆਪਣੀ ਸੱਸ ਨਾਲ ਵੀ ਬੁਰਾ ਸਬੰਧ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਜਲਾਲੂਦੀਨ ਨੂੰ ਯਕੀਨ ਦਿਵਾਇਆ ਕਿ ਉਹ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਦੂਰ-ਦੁਰਾਡੇ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸੁਤੰਤਰ ਰਾਜ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਟੀਚਾ ਰੱਖ ਰਿਹਾ ਹੈ।[9] ਸੁਲਤਾਨ ਉੱਤੇ ਆਪਣੀ ਸੱਸ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਤੋਂ ਡਰਦੇ ਹੋਏ, ਅਲਾਉਦੀਨ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ ਵਿਰੁੱਧ ਕੋਈ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਨਹੀਂ ਲਿਆਂਦੀ।[10] 1296 ਵਿੱਚ, ਅਲਾਉਦੀਨ ਨੇ ਜਲਾਲੂਦੀਨ ਦਾ ਕਤਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਦਿੱਲੀ ਸਲਤਨਤ ਦਾ ਨਵਾਂ ਸੁਲਤਾਨ ਘੋਸ਼ਿਤ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਗੱਦੀ 'ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ।[11] ਮਲਿਕਾ-ਏ-ਜਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੇ ਕਤਲ ਲਈ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਨੂੰ ਕਦੇ ਮੁਆਫ਼ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ।[1]
ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸਭਿਆਚਾਰ ਵਿੱਚ[ਸੋਧੋ]
ਮਲਿਕਾ-ਏ-ਜਹਾਂ ਨੂੰ ਅਦਿਤੀ ਰਾਓ ਹੈਦਰੀ ਦੁਆਰਾ ਸੰਜੇ ਲੀਲਾ ਭੰਸਾਲੀ ਦੀ ਪੀਰੀਅਡ ਫਿਲਮ ਪਦਮਾਵਤ (2018) ਵਿੱਚ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿੱਥੇ ਉਸਨੂੰ ਮੇਰੁਨਿਸਾ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[12]
ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]
- ↑ 1.0 1.1 Hasan, Masudul (2007). History of Islam (Rev. ed.). New Delhi: Adam Publishers & Distributors. p. 155. ISBN 9788174350190.
- ↑ Chandra, Satish (2004). Medieval India : from Sultanat to the Mughals (Rev. ed.). New Delhi: Har-Anand Publications. p. 75. ISBN 9788124110645.
- ↑ Lethbridge, Sir Roper (1881). A Short Manual of the History of India: With an Account of India as it is (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Macmillan and Company. p. 190.
- ↑ Hasan, Masudul (2007). History of Islam (Rev. ed.). New Delhi: Adam Publishers & Distributors. p. 88. ISBN 9788174350190.
- ↑ 5.0 5.1 5.2 Mehta, Jaswant Lal (1980). Advanced Study in the History of Medieval India (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Sterling Publishers Pvt. Ltd. p. 137. ISBN 9788120706170.
- ↑ Banarsi Prasad Saksena 1992.
- ↑ Congress, Indian History (1985). "Proceedings – Indian History Congress" (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). 45. Indian History Congress.: 273. Retrieved 12 November 2017.
{{cite journal}}: Cite journal requires|journal=(help) - ↑ 8.0 8.1 Kishori Saran Lal 1950.
- ↑ Nand, Lokesh Chandra (1989). Women in Delhi Sultanate (1st ed.). Allahabad, India: Vohra Publishers. p. 85. ISBN 9788185072524.
- ↑ "Journal of Indian History" (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). 9. University of Kerala. 1931: 220.
{{cite journal}}: Cite journal requires|journal=(help) - ↑ Ahmed, Farooqui Salma (2011). A Comprehensive History of Medieval India: From Twelfth to the Mid-Eighteenth Century (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Pearson Education India. p. 69. ISBN 9788131732021.
- ↑ "Mehrunisa in Padmaavat was tiny but special: Aditi Rao Hydari". The Express Tribune. IANS. 5 February 2018. Retrieved 16 February 2018.