ਲਲਿਤਾ (ਰਾਗ)
ਲਲਿਤਾ ਕਰਨਾਟਕੀ ਸੰਗੀਤ (ਦੱਖਣੀ ਭਾਰਤੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ ਦਾ ਸੰਗੀਤਕ ਪੈਮਾਨਾ) ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਰਾਗ ਹੈ। ਇਹ 15ਵੇਂ ਮੇਲਾਕਾਰਤਾ ਰਾਗ ਮਾਇਆਮਲਾਵਾਗੌਲਾ ਦਾ ਇੱਕ ਜਨਯ ਰਾਗ ਹੈ। ਇਹ <i id="mwGg">ਵਸੰਤਾ</i> ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਨਜਦੀਕ ਤੋਂ ਸਬੰਧਤ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਦੋਵੇਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਯੋਗਾਂ ਨੂੰ ਸਾਂਝਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਪੈਮਾਨੇ ਵੀ ਇੱਕੋ ਜਿਹੇ ਹਨ।[1] ਲਲਿਤਾ ਨੂੰ ਅਕਸਰ ਤਮਿਲ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਦੇ ਗੀਤਾਂ ਵਿੱਚ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਇਲੈਅਰਾਜਾ ਦੁਆਰਾ ਜਿਸ ਨੇ ਇਸ ਰਾਗਮ ਉੱਤੇ ਅਧਾਰਤ ਪੰਜ ਫ਼ਿਲਮੀ ਗੀਤਾਂ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ ਹੈ।
ਬਣਤਰ
[ਸੋਧੋ]ਲਲਿਤਾ ਇੱਕ ਅਸਮਮਿਤ ਪੈਮਾਨੇ ਵਾਲਾ ਰਾਗ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਪੰਚਮ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਇਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸ਼ਾਡਵ ਰਾਗ ਬਣਤਰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਹੇਠ ਦਿੱਤੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹੈ (ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਸੰਕੇਤ ਅਤੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਵੇਰਵਿਆਂ ਲਈ ਕਰਨਾਟਕ ਸੰਗੀਤ ਵਿੱਚ ਸਵਰ ਵੇਖੋਃ
- ਅਰੋਹਣ- ਸ ਰੇ1 ਗ3 ਮ1 ਧ1 ਨੀ3 ਸੰ [a]
- ਅਵਰੋਹਣ- ਸੰ ਨੀ3 ਧ1 ਮ1 ਗ3 ਰੇ1 ਸ [b]
ਇਹ ਸਕੇਲ ਸ਼ਡਜਮ, ਸ਼ੁੱਧ ਰਿਸ਼ਭਮ, ਅੰਤਰ ਗੰਧਾਰਮ, ਸ਼ੁੱਧਾ ਮੱਧਮਮ, ਸ਼ੁੱਧੀ ਧੈਵਤਮ ਅਤੇ ਕਾਕਲੀ ਨਿਸ਼ਾਦਮ ਨੋਟਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਰਚਨਾਵਾਂ
[ਸੋਧੋ]ਲਲਿਤਾ ਰਾਗ ਵਿੱਚ ਅਲਾਪਨਾ ਦੀ ਕਾਫ਼ੀ ਗੁੰਜਾਇਸ਼ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਪੈਮਾਨੇ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸੰਗੀਤਕਾਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਕਲਾਸੀਕਲ ਸੰਗੀਤ ਵਿੱਚ ਰਚਨਾਵਾਂ ਲਈ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਲਲਿਤਾ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਰਚਨਾਵਾਂ ਹਨ।
- ਹਿਰਨਮਾਇਮ ਲਕਸ਼ਮੀਮ ਅਤੇ ਅਗਸਤੀਸ਼ਵਰਮ ਮੁਥੂਸਵਾਮੀ ਦੀਕਸ਼ਿਤਰ ਦੁਆਰਾ। ਦੀਕਸ਼ਿਤਰ ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਰਾਗਮਾਲਿਕਾ ਸ਼੍ਰੀ ਵਿਸ਼ਵਨਾਥਮ ਭਜੇ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕਰਦਾ ਹੈ।
- ਸ਼ਿਆਮਾ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਦੁਆਰਾ ਨੰਨੂ ਬ੍ਰੋਵੂ ਲਲਿਤਾ
- ਤਿਆਗਰਾਜ ਦੁਆਰਾ ਸੀਤੰਮਾ ਮਾਇਆਮਾ (ਵਸੰਤ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਤੌਰ 'ਤੇ ਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਆਰ ਵੇਦਵੱਲੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਲੋਕ ਇਸ ਨੂੰ ਲਲਿਤਾ ਵਿੱਚ ਗਾਉਂਦੇ ਹਨ।
- ਅੰਨਾਮਾਚਾਰੀਆ ਦੁਆਰਾ ਨਟਾਨਾਲਾ ਬ੍ਰਹਮਯਾਕੂ
- ਜੈਚਾਮਾਰਾਜੇਂਦਰ ਵਾਡਿਯਾਰ ਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਰਾਜਰਾਜੇਸ਼ਵਰੀਮ
ਫ਼ਿਲਮੀ ਗੀਤ
[ਸੋਧੋ]| ਗੀਤ. | ਫ਼ਿਲਮ | ਸੰਗੀਤਕਾਰ | ਗਾਇਕ |
|---|---|---|---|
| ਇਥਾਜ਼ਿਲ ਕਥਾਈ | ਉਨਲ ਮੁਡੀਅਮ ਥੰਬੀ | ਇਲਯਾਰਾਜਾ | ਐਸ. ਪੀ. ਬਾਲਾਸੁਬਰਾਮਨੀਅਮ, ਕੇ. ਐਸ. ਚਿਤਰਾ |
| ਮਥਾਨਾ ਮੋਹਨਾ | ਇੰਦਰੂ ਪਾਈ ਨਾਲਾਈ ਵਾ | ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਵਾਸੁਦੇਵਨ, ਐਸ. ਪੀ. ਸੈਲਜਾ | |
| ਸੇਂਗਮਾਲਮ ਸਿਰਿਕੁਥੂ | ਧਵਾਨੀ ਕਨਵੁਗਲ | ਐੱਸ. ਪੀ. ਬਾਲਾਸੁਬਰਾਮਨੀਅਮ, ਐੱਸ ਜਾਨਕੀਐੱਸ. ਜਾਨਕੀ | |
| ਵਾਨਾਕੁਇਲ ਕੁਇਲ | ਪ੍ਰਿਯੰਕਾ | ਐੱਸ. ਪੀ. ਬਾਲਾਸੁਬਰਾਮਨੀਅਮ | |
| ਥਿਰੂਮੈਗਲ | ਵਨਜਾ ਗਿਰਿਜਾ | ਅਰੁਣਮੋਝੀ |