ਸਮੱਗਰੀ 'ਤੇ ਜਾਓ

ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਬੰਧਨ

ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ, ਇੱਕ ਆਜ਼ਾਦ ਵਿਸ਼ਵਕੋਸ਼ ਤੋਂ

ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਬੰਧਨ (ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ: knowledge management) ਇੱਕ ਸੰਗਠਨ ਦੇ ਗਿਆਨ ਅਤੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨੂੰ ਬਣਾਉਣ, ਸਾਂਝਾ ਕਰਨ, ਉਪਯੋਗ ਕਰਨ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਹੈ।[1] ਇਹ ਗਿਆਨ ਦੀ ਸਰਬੋਤਮ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਸੰਗਠਨਾਤਮਕ ਉਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਬਹੁ -ਅਨੁਸ਼ਾਸਨੀ ਪਹੁੰਚ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।[2]

1991 ਤੋਂ ਸਥਾਪਤ ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ,[3] ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਵਿੱਚ ਕਾਰੋਬਾਰੀ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ, ਸੂਚਨਾ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ, ਪ੍ਰਬੰਧਨ, ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ ਅਤੇ ਸੂਚਨਾ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਾਏ ਜਾਂਦੇ ਕੋਰਸ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।[3][4] ਹੋਰ ਕਈ ਖੇਤਰ ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਖੋਜ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਜਾਣਕਾਰੀ ਅਤੇ ਮੀਡੀਆ, ਕੰਪਿਟਰ ਵਿਗਿਆਨ, ਜਨਤਕ ਸਿਹਤ ਅਤੇ ਜਨਤਕ ਨੀਤੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ।[5]

ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਵੱਡੀਆਂ ਕੰਪਨੀਆਂ, ਜਨਤਕ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਅਤੇ ਗੈਰ-ਮੁਨਾਫਾ ਸੰਗਠਨਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰੂਨੀ ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਯਤਨਾਂ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਸਰੋਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਅਕਸਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਪਾਰਕ ਰਣਨੀਤੀ, ਆਈ.ਟੀ. ਜਾਂ ਮਨੁੱਖੀ ਸਰੋਤ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਵਿਭਾਗਾਂ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ।[6] ਕਈ ਸਲਾਹਕਾਰ ਕੰਪਨੀਆਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਨੂੰ ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਦੇ ਸੰਬੰਧ ਵਿੱਚ ਸਲਾਹ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ।[6]

ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਦੀਆਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸੰਗਠਨਾਤਮਕ ਉਦੇਸ਼ਾਂ' ਤੇ ਕੇਂਦ੍ਰਤ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਬਿਹਤਰ ਕਾਰਗੁਜ਼ਾਰੀ, ਪ੍ਰਤੀਯੋਗੀ ਲਾਭ, ਨਵੀਨਤਾ , ਸਿੱਖੇ ਗਏ ਪਾਠਾਂ ਦੀ ਸਾਂਝ, ਏਕੀਕਰਣ ਅਤੇ ਸੰਗਠਨ ਦੇ ਨਿਰੰਤਰ ਸੁਧਾਰ।[7] ਇਹ ਯਤਨ ਸੰਗਠਨਾਤਮਕ ਸਿਖਲਾਈ ਦੇ ਨਾਲ ਓਵਰਲੈਪ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇੱਕ ਰਣਨੀਤਕ ਸੰਪਤੀ ਵਜੋਂ ਗਿਆਨ ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਅਤੇ ਗਿਆਨ ਦੀ ਵੰਡ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਤ ਕਰਨ 'ਤੇ ਵਧੇਰੇ ਧਿਆਨ ਦੇ ਕੇ ਇਸ ਤੋਂ ਵੱਖਰੇ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ।[8] ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਸੰਗਠਨਾਤਮਕ ਸਿਖਲਾਈ ਲਈ ਇੱਕ ਸਮਰੱਥਕਰਤਾ ਹੈ।[9][10]

ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਸਪਲਾਈ ਲੜੀ ਦੇ ਸੰਦਰਭ ਵਿੱਚ ਪਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਵਿੱਚ ਮਲਕੀਅਤ ਸਬੰਧਾਂ ਜਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਲੜੀਵਾਰਤਾ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਕਈ ਕੰਪਨੀਆਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕੁਝ ਲੇਖਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਟ੍ਰਾਂਸ ਓਰਗਨਾਈਜੇਸ਼ਨਲ ਜਾਂ ਇੰਟਰ ਓਰਗਨਾਈਜੇਸ਼ਨਲ ਗਿਆਨ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਗੁੰਝਲਤਾ ਉਦਯੋਗ 4.0 (ਜਾਂ ਚੌਥੀ ਉਦਯੋਗਿਕ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ) ਅਤੇ ਡਿਜੀਟਲ ਪਰਿਵਰਤਨ ਦੁਆਰਾ ਵੀ ਵਧੀ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇ ਪ੍ਰਵਾਹ ਅਤੇ ਗਿਆਨ ਨਿਰਮਾਣ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਅਤੇ ਗਤੀ ਦੋਵਾਂ ਤੋਂ ਨਿੱਤ ਨਵੀਆਂ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਉਭਰਦੀਆਂ ਹਨ।[11]

ਇਤਿਹਾਸ

[ਸੋਧੋ]

ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਦੇ ਯਤਨਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਲੰਮਾ ਇਤਿਹਾਸ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਨੌਕਰੀ 'ਤੇ ਵਿਚਾਰ ਵਟਾਂਦਰੇ, ਰਸਮੀ ਸਿਖਲਾਈ, ਵਿਚਾਰ ਵਟਾਂਦਰੇ ਦੇ ਫੋਰਮ, ਕਾਰਪੋਰੇਟ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀਆਂ, ਪੇਸ਼ੇਵਰ ਸਿਖਲਾਈ ਅਤੇ ਸਲਾਹਕਾਰ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। 20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਦੂਜੇ ਅੱਧ ਵਿੱਚ ਕੰਪਿਟਰਾਂ ਦੀ ਵਧਦੀ ਵਰਤੋਂ ਦੇ ਨਾਲ, ਅਜਿਹੇ ਯਤਨਾਂ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਤਕਨੀਕਾਂ ਦੇ ਖਾਸ ਰੂਪਾਂਤਰਣ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਗਿਆਨ ਅਧਾਰ, ਮਾਹਰ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ, ਜਾਣਕਾਰੀ ਭੰਡਾਰ, ਸਮੂਹ ਫੈਸਲੇ ਸਹਾਇਤਾ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ (decision support systems), ਇੰਟਰਾਨੈਟਸ ਅਤੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੁਆਰਾ ਸਹਿਯੋਗੀ ਸਹਿਕਾਰੀ ਕਾਰਜ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ।

1999 ਵਿੱਚ, ਨਿੱਜੀ ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਸ਼ਬਦ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ; ਇਹ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਗਿਆਨ ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।[12]

ਉਦਯੋਗ ਵਿੱਚ, ਕੇਸ ਅਧਿਐਨ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਨੇ ਰਣਨੀਤੀ, ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਅਤੇ ਮਾਪ ਦੇ ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਦੇ ਮਾਪਾਂ ਦੇ ਮਹੱਤਵ ਨੂੰ ਮਾਨਤਾ ਦਿੱਤੀ।[13][14] ਸਿੱਖੇ ਗਏ ਮੁੱਖ ਪਾਠਾਂ ਵਿੱਚ ਲੋਕ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਨਿਯਮ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਿਵਹਾਰਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸਫਲ ਗਿਆਨ ਨਿਰਮਾਣ, ਪ੍ਰਸਾਰ ਅਤੇ ਉਪਯੋਗ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਸਰੋਤ ਹਨ; ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਰਣਨੀਤੀ ਦੀ ਸਫਲਤਾ ਲਈ ਬੋਧਾਤਮਕ, ਸਮਾਜਕ ਅਤੇ ਸੰਗਠਨਾਤਮਕ ਸਿਖਲਾਈ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆਵਾਂ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹਨ; ਅਤੇ ਮਾਪਣ, ਬੈਂਚਮਾਰਕਿੰਗ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋਤਸਾਹਨ ਸਿੱਖਣ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਤੇਜ਼ ਕਰਨ ਅਤੇ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਤਬਦੀਲੀ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹਨ।[14] ਸੰਖੇਪ ਵਿੱਚ, ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਅਤੇ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਲਾਭ ਦੇ ਸਕਦੇ ਹਨ ਜੇ ਉਹ ਉਦੇਸ਼ਪੂਰਨ, ਠੋਸ ਅਤੇ ਕਾਰਜ-ਅਧਾਰਤ ਹਨ।

ਖੋਜ

[ਸੋਧੋ]

ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਬੰਧਨ 1990 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਅਰੰਭ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਿਗਿਆਨਕ ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ ਵਜੋਂ ਉੱਭਰਿਆ।[15] ਇਸਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵਿੱਚ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਪ੍ਰੈਕਟੀਸ਼ਨਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸਹਾਇਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ ਜਦੋਂ ਸਕੈਂਡਿਆ ਨੇ ਸਵੀਡਨ ਦੇ ਲੀਫ ਐਡਵਿਨਸਨ ਨੂੰ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਮੁੱਖ ਗਿਆਨ ਅਧਿਕਾਰੀ (ਸੀਕੇਓ) ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਸੀ।[16] ਹੁਬਰਟ ਸੇਂਟ-ਓਂਜ (ਪਹਿਲਾਂ ਸੀਆਈਬੀਸੀ, ਕੈਨੇਡਾ ਦੇ) ਨੇ ਉਸ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਪਹਿਲਾਂ ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਦੀ ਜਾਂਚ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਸੀਕੇਓਜ਼ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੰਗਠਨਾਂ ਦੀ ਅਮਿੱਟ ਸੰਪਤੀ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਅਤੇ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ, ਸੀਕੇਓਜ਼ ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਦੇ ਵਿਹਾਰਕ ਅਤੇ ਸਿਧਾਂਤਕ ਪਹਿਲੂਆਂ ਵਿੱਚ ਦਿਲਚਸਪੀ ਲੈਣ ਲੱਗ ਪਏ, ਅਤੇ ਨਵਾਂ ਖੋਜ ਖੇਤਰ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ। ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਇਕੁਜੀਰੋ ਨੋਨਕਾ (ਹਿਤੋਤਸੁਬਾਸ਼ੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ), ਹੀਰੋਤਕਾ ਟੇਕੁਚੀ (ਹਿਤੋਤਸੁਬਾਸ਼ੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ), ਥਾਮਸ ਐਚ. ਡੇਵੇਨਪੋਰਟ (ਬੈਬਸਨ ਕਾਲਜ) ਅਤੇ ਬਾਰੂਕ ਲੇਵ (ਨਿਊਯਾਰਕ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ)।[17]

2001 ਵਿੱਚ, ਫਾਰਚੂਨ ਮੈਗਜ਼ੀਨ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਸੰਪਾਦਕ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਹਾਰਵਰਡ ਬਿਜ਼ਨਸ ਰਿਵਿਊ ਦੇ ਸੰਪਾਦਕ ਥਾਮਸ ਏ ਸਟੀਵਰਟ ਨੇ ਸੰਗਠਨਾਂ ਵਿੱਚ ਬੌਧਿਕ ਪੂੰਜੀ ਦੇ ਮਹੱਤਵ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਇੱਕ ਕਵਰ ਸਟੋਰੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀ।[18] ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਅਕਾਦਮਿਕ ਪਰਿਪੱਕਤਾ ਵੱਲ ਵਧ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਪਹਿਲਾਂ, ਵਿੱਦਿਅਕਾਂ ਵਿੱਚ ਉੱਚ ਸਹਿਯੋਗ ਵੱਲ ਇੱਕ ਰੁਝਾਨ ਹੈ; ਸਿੰਗਲ-ਲੇਖਕ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਘੱਟ ਆਮ ਹਨ ਅਤੇ ਦੂਜਾ, ਪ੍ਰੈਕਟੀਸ਼ਨਰਾਂ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਬਦਲ ਗਈ ਹੈ। ਅਕਾਦਮਿਕ ਖੋਜ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਯੋਗਦਾਨ 2002 ਤੱਕ ਦੇ ਕੁੱਲ ਯੋਗਦਾਨ ਦੇ 30% ਤੋਂ ਘਟ ਕੇ 2009 ਤੱਕ ਸਿਰਫ 10% ਰਹਿ ਗਿਆ।[19] ਤੀਜਾ, ਅਕਾਦਮਿਕ ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਰਸਾਲਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਲਗਾਤਾਰ ਵਧ ਰਹੀ ਹੈ, ਜੋ ਇਸ ਵੇਲੇ 27 ਆਊਟਲੇਟਸ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਰਹੀ ਹੈ।[20]

ਕਈ ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ ਮੌਜੂਦ ਹਨ; ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਪਹੁੰਚ ਲੇਖਕ ਅਤੇ ਸਕੂਲ ਦੁਆਰਾ ਵੱਖਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।[21] ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ ਪਰਿਪੱਕ ਹੋ ਗਿਆ, ਸਿਧਾਂਤ ਅਤੇ ਅਭਿਆਸ ਦੇ ਸੰਬੰਧ ਵਿੱਚ ਅਕਾਦਮਿਕ ਬਹਿਸਾਂ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ:

  • ਤਕਨਾਲੋਜੀ 'ਤੇ ਧਿਆਨ ਦੇ ਨਾਲ ਟੈਕਨੋ-ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ, ਆਦਰਸ਼ਕ ਤੌਰ ਤੇ ਜੋ ਗਿਆਨ ਦੀ ਵੰਡ ਅਤੇ ਰਚਨਾ ਨੂੰ ਵਧਾਉਂਦੇ ਹਨ।[22][23]
  • ਸੰਗਠਨਾਤਮਕ ਇਸ ਗੱਲ 'ਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦ੍ਰਤ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਕਿ ਸੰਗਠਨ ਨੂੰ ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਸਰਬੋਤਮ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਕਿਵੇਂ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।[6]
  • ਇੱਕ ਕੁਦਰਤੀ ਵਾਤਾਵਰਣ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੇ ਸਮਾਨ ਇੱਕ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਅਨੁਕੂਲ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਜੋਂ ਲੋਕਾਂ, ਪਛਾਣ, ਗਿਆਨ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਦੇ ਕਾਰਕਾਂ ਦੇ ਆਪਸੀ ਤਾਲਮੇਲ 'ਤੇ ਕੇਂਦ੍ਰਤ ਵਾਤਾਵਰਣਕ।[24]

ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੇ ਸਕੂਲ (school of thought) ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਦੇ ਮੁੱਖ ਭਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਮੋਟੇ ਤੌਰ ਤੇ ਲੋਕ/ਸਭਿਆਚਾਰ, ਪ੍ਰਕਿਰਿਆਵਾਂ/ਢਾਂਚਾ ਅਤੇ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਵੇਰਵੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੇ ਹਨ।[25] ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ:

  • ਅਭਿਆਸ ਦਾ ਸਮਾਜ[26]
  • ਸੋਸ਼ਲ ਨੈਟਵਰਕ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ[27]
  • ਬੌਧਿਕ ਪੂੰਜੀ[28]
  • ਜਾਣਕਾਰੀ ਸਿਧਾਂਤ[15][16]
  • ਗੁੰਝਲਤਾ ਵਿਗਿਆਨ[29]
  • ਨਿਰਮਾਣਵਾਦ[30][31]

ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਵਿੱਚ ਅਕਾਦਮਿਕ ਖੋਜ ਦੀ ਪ੍ਰੈਕਟੀਕਲ ਸਾਰਥਕਤਾ ਉੱਤੇ ਸਵਾਲ ਉਠਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ।[32] ਐਕਸ਼ਨ ਰਿਸਰਚ ਦੇ ਨਾਲ ਵਧੇਰੇ ਪ੍ਰਸੰਗਿਕਤਾ[33] ਅਤੇ ਅਕਾਦਮਿਕ ਰਸਾਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਖੋਜਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਅਭਿਆਸ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਦੇ ਨਾਲ ਸੁਝਾਏ ਗਏ ਹਨ।[13]

ਮਾਪ

[ਸੋਧੋ]

ਵੱਖ -ਵੱਖ 'ਕਿਸਮਾਂ' ਦੇ ਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰ ਕਰਨ ਲਈ ਵੱਖੋ ਵੱਖਰੇ ਢਾਂਚੇ ਮੌਜੂਦ ਹਨ।[10] ਗਿਆਨ ਦੇ ਮਾਪਾਂ ਨੂੰ ਸ਼੍ਰੇਣੀਬੱਧ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਤਾਵਿਤ ਢਾਂਚਾ ਸ਼ਾਂਤ ਗਿਆਨ ਅਤੇ ਸਪੱਸ਼ਟ ਗਿਆਨ ਨੂੰ ਵੱਖਰਾ ਕਰਦਾ ਹੈ।[29] ਸ਼ਾਂਤ ਗਿਆਨ ਅੰਦਰੂਨੀ ਗਿਆਨ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਬਾਰੇ ਵਿਅਕਤੀ ਸੁਚੇਤ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦਾ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕਾਰਜਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨਾ। ਸਪੈਕਟ੍ਰਮ ਦੇ ਵਿਪਰੀਤ ਸਿਰੇ ਤੇ, ਸਪੱਸ਼ਟ ਗਿਆਨ ਉਸ ਗਿਆਨ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਵਿਅਕਤੀ ਚੇਤੰਨ ਤੌਰ ਤੇ ਮਾਨਸਿਕ ਫੋਕਸ ਵਿੱਚ ਰੱਖਦਾ ਹੈ, ਇੱਕ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਜੋ ਦੂਜਿਆਂ ਨੂੰ ਅਸਾਨੀ ਨਾਲ ਸੰਚਾਰਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।[34]

ਨਾਨਕਾ ਅਤੇ ਟੇਚੁਚੀ ਦੁਆਰਾ ਵਰਣਨ ਕੀਤੇ ਅਨੁਸਾਰ ਗਿਆਨ ਚੱਕਰ।

ਹੇਅਸ ਅਤੇ ਵਾਲਸ਼ਾਮ (2003) ਗਿਆਨ ਅਤੇ ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਨੂੰ ਦੋ ਵੱਖੋ ਵੱਖਰੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣਾਂ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਵਰਣਨ ਕਰਦੇ ਹਨ।[35] ਸਮਗਰੀ ਦਾ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਸੁਝਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਗਿਆਨ ਅਸਾਨੀ ਨਾਲ ਸਟੋਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ; ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਨੂੰ ਸੰਸ਼ੋਧਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਸੰਬੰਧਤ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਗਿਆਨ ਦੇ ਪ੍ਰਸੰਗਿਕ ਅਤੇ ਸੰਬੰਧਤ ਪਹਿਲੂਆਂ ਨੂੰ ਮਾਨਤਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਗਿਆਨ ਨੂੰ ਉਸ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸੰਦਰਭ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਸਾਂਝਾ ਕਰਨਾ ਮੁਸ਼ਕਲ ਬਣਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇਹ ਵਿਕਸਤ ਹੋਇਆ ਹੈ।[35]

ਹਵਾਲੇ

[ਸੋਧੋ]
  1. ↑ Girard, John P.; Girard, JoAnn L. (2015). "Defining knowledge management: Toward an applied compendium" (PDF). Online Journal of Applied Knowledge Management. 3 (1): 14.
  2. ↑ "Introduction to Knowledge Management". www.unc.edu. University of North Carolina at Chapel Hill. Archived from the original on March 19, 2007. Retrieved 11 September 2014.
  3. ↑ 3.0 3.1 Nonaka, Ikujiro (1991). "The knowledge creating company" (PDF). Harvard Business Review. 69 (6): 96–104.
  4. ↑ Nonaka, Ikujiro; von Krogh, Georg (2009). "Tacit Knowledge and Knowledge Conversion: Controversy and Advancement in Organizational Knowledge Creation Theory". Organization Science. 20 (3): 635–652. doi:10.1287/orsc.1080.0412.
  5. ↑ Bellinger, Gene. "Mental Model Musings". Systems Thinking Blog. Retrieved 18 April 2013.
  6. ↑ 6.0 6.1 6.2 Addicot, Rachael; McGivern, Gerry; Ferlie, Ewan (2006). "Networks, Organizational Learning and Knowledge Management: NHS Cancer Networks". Public Money & Management. 26 (2): 87–94. doi:10.1111/j.1467-9302.2006.00506.x.
  7. ↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000034-QINU`"'</ref>" does not exist.
  8. ↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000035-QINU`"'</ref>" does not exist.
  9. ↑ Sanchez, R (1996) Strategic Learning and Knowledge Management, Wiley, Chichester
  10. ↑ 10.0 10.1 Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000036-QINU`"'</ref>" does not exist.
  11. ↑ Sartori, Jeanfrank (2021). "Organizational Knowledge Management in the Context of Supply Chain 4.0: A Systematic Literature Review and Conceptual Model Proposal". Knowledge and Process Management: 32. Archived from the original on 2021-06-27. Retrieved 2021-10-02 – via Wiley.
  12. ↑ Wright, Kirby (2005). "Personal knowledge management: supporting individual knowledge worker performance". Knowledge Management Research and Practice. 3 (3): 156–165. doi:10.1057/palgrave.kmrp.8500061.
  13. ↑ 13.0 13.1 Booker, Lorne; Bontis, Nick; Serenko, Alexander (2008). "The relevance of knowledge management and intellectual capital research" (PDF). Knowledge and Process Management. 15 (4): 235–246. doi:10.1002/kpm.314.
  14. ↑ 14.0 14.1 Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-0000003A-QINU`"'</ref>" does not exist.
  15. ↑ 15.0 15.1 McInerney, Claire (2002). "Knowledge Management and the Dynamic Nature of Knowledge". Journal of the American Society for Information Science and Technology. 53 (12): 1009–1018. CiteSeerX 10.1.1.114.9717. doi:10.1002/asi.10109.
  16. ↑ 16.0 16.1 "Information Architecture and Knowledge Management". Kent State University. Archived from the original on June 29, 2008. Retrieved 18 April 2013.
  17. ↑ Davenport, Tom (2008-02-19). "Enterprise 2.0: The New, New Knowledge Management?". Harvard Business Review. Retrieved 18 April 2013.
  18. ↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-0000003E-QINU`"'</ref>" does not exist.
  19. ↑ Serenko, Alexander; Bontis, Nick; Booker, Lorne; Sadeddin, Khaled; Hardie, Timothy (2010). "A scientometric analysis of knowledge management and intellectual capital academic literature (1994–2008)" (PDF). Journal of Knowledge Management. 14 (1): 13–23. doi:10.1108/13673271011015534.
  20. ↑ Serenko, Alexander; Bontis, Nick (2017). "Global Ranking of Knowledge Management and Intellectual Capital Academic Journals: 2017 Update" (PDF). Journal of Knowledge Management. 21 (3): 675–692. doi:10.1108/JKM-11-2016-0490.
  21. ↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000041-QINU`"'</ref>" does not exist.
  22. ↑ Alavi, Maryam; Leidner, Dorothy E. (1999). "Knowledge management systems: issues, challenges, and benefits". Communications of the AIS. 1 (2).
  23. ↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000043-QINU`"'</ref>" does not exist.
  24. ↑ Carlson Marcu Okurowsk, Lynn; Marcu, Daniel; Okurowsk, Mary Ellen. "Building a Discourse-Tagged Corpus in the Framework of Rhetorical Structure Theory" (PDF). University of Pennsylvania. Archived from the original (PDF) on 25 March 2012. Retrieved 19 April 2013.
  25. ↑ Spender, J.-C.; Scherer, A. G. (2007). "The Philosophical Foundations of Knowledge Management: Editors' Introduction". Organization. 14 (1): 5–28. doi:10.1177/1350508407071858. SSRN 958768.
  26. ↑ "TeacherBridge: Knowledge Management in Communities of Practice" (PDF). Virginia Tech. Archived from the original (PDF) on 17 December 2008. Retrieved 18 April 2013.
  27. ↑ Groth, Kristina. "Using social networks for knowledge management" (PDF). Royal Institute of Technology, Stockholm, Sweden. Archived from the original (PDF) on 3 ਮਾਰਚ 2016. Retrieved 18 April 2013. {{cite web}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (|url-status= suggested) (help)
  28. ↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000048-QINU`"'</ref>" does not exist.
  29. ↑ 29.0 29.1 Snowden, Dave (2002). "Complex Acts of Knowing – Paradox and Descriptive Self Awareness". Journal of Knowledge Management. 6 (2): 100–111. CiteSeerX 10.1.1.126.4537. doi:10.1108/13673270210424639.
  30. ↑ Nanjappa, Aloka; Grant, Michael M. (2003). "Constructing on constructivism: The role of technology" (PDF). Electronic Journal for the Integration of Technology in Education. 2 (1). Archived from the original (PDF) on 2008-12-17.
  31. ↑ Wyssusek, Boris. "Knowledge Management - A Sociopragmatic Approach (2001)". CiteSeerX. Retrieved 18 April 2013.
  32. ↑ Ferguson, J. (2005). "Bridging the gap between research and practice". Knowledge Management for Development Journal. 1 (3): 46–54. doi:10.1080/03057640500319065.
  33. ↑ Andriessen, Daniel (2004). "Reconciling the rigor-relevance dilemma in intellectual capital research". The Learning Organization. 11 (4/5): 393–401. doi:10.1108/09696470410538288.
  34. ↑ Alavi, Maryam; Leidner, Dorothy E. (2001). "Review: Knowledge Management and Knowledge Management Systems: Conceptual Foundations and Research Issues". MIS Quarterly. 25 (1): 107–136. doi:10.2307/3250961. JSTOR 3250961.
  35. ↑ 35.0 35.1 Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-0000004F-QINU`"'</ref>" does not exist.
"https://pa.wikipedia.org/w/index.php?title=ਗਿਆਨ_ਪ੍ਰਬੰਧਨ&oldid=757630" ਤੋਂ ਲਿਆ