ਊਸ਼ਾ ਖੰਨਾ
ਊਸ਼ਾ ਖੰਨਾ (ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ: Usha Khanna; ਜਨਮ 7 ਅਕਤੂਬਰ 1941) ਹਿੰਦੀ ਸਿਨੇਮਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਸੰਗੀਤ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਹੈ। ਉਹ ਜੱਦਨ ਬਾਈ ਅਤੇ ਸਰਸਵਤੀ ਦੇਵੀ[1] ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹਿੰਦੀ ਫਿਲਮ ਉਦਯੋਗ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਤੀਜੀ ਮਹਿਲਾ ਸੰਗੀਤ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਹੈ ਅਤੇ ਮਰਦ ਪ੍ਰਧਾਨ ਸੰਗੀਤ ਉਦਯੋਗ ਵਿੱਚ ਵਪਾਰਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਫਲ ਸੰਗੀਤ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਉਹ "ਮੈਂ ਰਾਖਾ ਹੈ ਮੁਹੱਬਤ" (ਸ਼ਬਨਮ), "ਹਮ ਤੁਮ ਕਹਿ ਜੁਦਾ ਹੋ ਕੇ" (ਏਕ ਸਪਾਇਰਾ ਏਕ ਲੁਟੈਰਾ), "ਗਾ ਦੀਵਾਨੇ ਝੂਮ ਕੇ" (ਫਲੈਟ ਨੰ. 9), "ਛੋਡੋ ਕਲ ਕੀ ਬਾਤੇਂ" ਵਰਗੇ ਗੀਤਾਂ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। " (ਹਮ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ), "ਸ਼ਯਾਦ ਮੇਰੀ ਸ਼ਾਦੀ ਕਾ ਖਿਆਲ" (ਸੌਤੇਨ), ਅਤੇ "ਤੂੰ ਇਸ ਤਰਾਹ ਸੇ ਮੇਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ" (ਆਪ ਤੋਂ ਐਸੇ ਨਾ)।[2]
ਉਹ 1960 ਤੋਂ 1980 ਤੱਕ 3 ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਸਰਗਰਮ ਰਹੀ। ਉਹ ਅਜੇ ਵੀ ਕੁਝ ਫਿਲਮਾਂ ਅਤੇ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ-ਸੀਰੀਅਲਾਂ ਲਈ ਕੁਝ ਸੰਗੀਤ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਸਰਗਰਮ ਹੈ, ਦਿਲ ਦੇਕੇ ਦੇਖੋ (1959) ਵਿੱਚ ਸੰਗੀਤ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਵਜੋਂ ਆਪਣੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਦੇ 40 ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਵੱਧ ਬਾਅਦ। ਉਸ ਨੂੰ ਵੱਡੀ ਹਿੱਟ ਫਿਲਮ ਸੌਤੇਨ (1983) ਲਈ ਗੀਤਾਂ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕਰਨ ਲਈ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਅਵਾਰਡ ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ ਮਿਲੀ। ਉਸਦਾ ਵਿਆਹ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ, ਨਿਰਮਾਤਾ, ਗੀਤਕਾਰ ਸਾਵਨ ਕੁਮਾਰ ਟਾਕ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਹ ਵੱਖ ਹੋ ਗਈ ਸੀ।[3][4]
ਜੀਵਨੀ[ਸੋਧੋ]
ਗਵਾਲੀਅਰ ਵਿੱਚ ਜਨਮੇ, ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ, ਮਨੋਹਰ ਖੰਨਾ, ਇੱਕ ਗੀਤਕਾਰ ਅਤੇ ਗਾਇਕ ਸਨ, ਜੋ ਤਤਕਾਲੀ ਗਵਾਲੀਅਰ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਵਾਟਰ ਵਰਕਸ ਵਿਭਾਗ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਕ ਸੁਪਰਡੈਂਟ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਜਦੋਂ ਉਹ 1946 ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਕੰਮ ਲਈ ਬੰਬਈ (ਹੁਣ ਮੁੰਬਈ) ਆਇਆ ਤਾਂ ਉਸ ਦੀ ਅਚਾਨਕ ਮੁਲਾਕਾਤ ਜੱਦਨਬਾਈ ਨਾਲ ਹੋਈ ਜੋ ਹਿੰਦੀ ਫ਼ਿਲਮ ਅਦਾਕਾਰਾ ਨਰਗਿਸ ਦੱਤ ਦੀ ਮਾਂ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਕਹਿਣ 'ਤੇ ਉਸ ਨੇ ਜਾਵੇਦ ਅਨਵਰ ਨਾਮ ਨਾਲ ਹਿੰਦੀ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਲਈ ਗਜ਼ਲਾਂ ਲਿਖਣੀਆਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆਂ। ਉਸ ਨੂੰ ਰੁਪਏ ਮਹੀਨਾ ਤਨਖਾਹ ਮਿਲਦੀ ਸੀ। ਗਵਾਲੀਅਰ ਰਾਜ ਵਿੱਚ 250 ਅਤੇ ਜੱਦਾਨਾਬੀ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਰੁ. 800 3 ਗਜ਼ਲਾਂ ਲਈ ਜੋ ਉਸਨੇ ਜੱਦਨਬਾਈ ਦੀ ਨਰਗਿਸ ਆਰਟ ਪ੍ਰੋਡਕਸ਼ਨ ਦੀ ਫਿਲਮ, ਰੋਮੀਓ ਜੂਲੀਅਟ ਲਈ ਲਿਖੀਆਂ ਸਨ।
ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸੰਗੀਤ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਓਪੀ ਨਈਅਰ ਨੇ ਊਸ਼ਾ ਖੰਨਾ ਦੀ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ ਉਸ ਸਮੇਂ ਭਾਰਤੀ ਫਿਲਮ ਉਦਯੋਗ ਦੇ ਇੱਕ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਵਿਅਕਤੀ, ਸ਼ਸ਼ਧਰ ਮੁਖਰਜੀ ਨਾਲ ਕਰਵਾਈ। ਉਸਨੇ ਮੁਖਰਜੀ ਲਈ ਇੱਕ ਗੀਤ ਗਾਇਆ, ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਉਸਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਕਿ ਉਸਨੇ ਖੁਦ ਗੀਤ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਸਨੇ ਉਸਨੂੰ ਇੱਕ ਸਾਲ ਲਈ ਪ੍ਰਤੀ ਦਿਨ ਦੋ ਗੀਤ ਲਿਖਣ ਲਈ ਕਿਹਾ। ਕੁਝ ਮਹੀਨਿਆਂ ਬਾਅਦ, ਮੁਖਰਜੀ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਵਜੋਂ ਆਪਣੀ ਫ਼ਿਲਮ ਦਿਲ ਦੇ ਕੇ ਦੇਖੋ (1959) ਲਈ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਵਜੋਂ ਸਾਈਨ ਕੀਤਾ।[5] ਫਿਲਮ, ਜਿਸ ਨੇ ਅਭਿਨੇਤਰੀ ਆਸ਼ਾ ਪਾਰੇਖ ਨੂੰ ਵੀ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ, ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਹਿੱਟ ਬਣ ਗਈ, ਅਤੇ ਮੁਖਰਜੀ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਇੱਕ ਹੋਰ ਆਸ਼ਾ ਪਾਰੇਖ ਅਭਿਨੀਤ ਹਮ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ (1961) ਲਈ ਦੁਬਾਰਾ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ।
ਹਿੰਦੀ ਫਿਲਮਾਂ ਲਈ ਸੰਗੀਤ ਲਿਖਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਊਸ਼ਾ ਖੰਨਾ ਨੇ ਕਈ ਹਿੱਟ ਗੀਤਾਂ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਕਰਨ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਇੱਕ ਸੰਗੀਤ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਵਜੋਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਸਥਾਪਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਸੰਘਰਸ਼ ਕੀਤਾ। ਉਹ ਅਕਸਰ ਆਸ਼ਾ ਭੌਂਸਲੇ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਸੀ, ਜੋ ਊਸ਼ਾ ਖੰਨਾ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਧੀ ਦੱਸਦੀ ਸੀ, ਅਤੇ ਮੁਹੰਮਦ ਰਫ਼ੀ । ਇਸ ਤਿਕੜੀ ਨੇ ਕਈ ਹਿੱਟ ਗੀਤ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ। ਊਸ਼ਾ ਖੰਨਾ ਦੀ ਰਚਨਾ ਹੇਠ ਮੁਹੰਮਦ ਰਫੀ ਦੁਆਰਾ ਗਾਏ ਗਏ ਕੁਝ ਗੀਤ ਦਿਲ ਦੇ ਕੇ ਦੇਖ (1959), ਹਵਾ (1974), ਸਾਜਨ ਕੀ ਸਹੇਲੀ (1981), ਅਤੇ ਆਪ ਤੋਂ ਐਸੇ ਨਾ (1980) ਵਿੱਚ ਹਨ।
ਸਾਵਨ ਕੁਮਾਰ ਅਕਸਰ ਊਸ਼ਾ ਖੰਨਾ ਲਈ ਗੀਤਕਾਰ ਸੀ, ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਗੀਤਾਂ ਲਈ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਬੋਲ ਲਿਖੇ। ਉਸਨੇ ਗਿਆਰਾਂ ਫਿਲਮਾਂ ਦਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਨ ਅਤੇ ਨਿਰਮਾਣ ਕੀਤਾ ਜਿਸ ਲਈ ਉਸਨੇ ਸੰਗੀਤ ਦਿੱਤਾ। ਊਸ਼ਾ ਖੰਨਾ ਦਾ ਵਿਆਹ ਸਾਵਨ ਕੁਮਾਰ ਟਾਕ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਸੀ ਪਰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਹ ਵੱਖ ਹੋ ਗਏ ਪਰ ਚੰਗੇ ਸ਼ਰਤਾਂ 'ਤੇ ਰਹੇ। ਊਸ਼ਾ ਖੰਨਾ ਇੱਕ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕਾਫੀ ਸਰਗਰਮ ਰਹੀ ਅਤੇ ਆਖਰੀ ਫਿਲਮ ਜਿਸ ਨੂੰ ਉਸਨੇ ਸੰਗੀਤ ਦਿੱਤਾ ਉਹ 2003 ਵਿੱਚ ਸੀ। ਫਿਲਮ ਦਿਲ ਪਰਦੇਸੀ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਅਤੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਨ ਉਸਦੇ ਸਾਬਕਾ ਪਤੀ ਸਾਵਨ ਕੁਮਾਰ ਨੇ ਕੀਤਾ ਸੀ।[6]
ਊਸ਼ਾ ਖੰਨਾ ਨੇ ਅਕਸਰ ਅਰਬੀ ਸੰਗੀਤ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਲਈ, ਜੋ ਉਸਨੂੰ ਪਸੰਦ ਸੀ ਅਤੇ ਉਹ ਦਾਅਵਾ ਕਰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਸਨੇ ਕਦੇ ਵੀ ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕੋਈ ਗੀਤ ਨਹੀਂ ਚੁੱਕਿਆ, ਪਰ ਉਸਨੇ ਲਾਈਨਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਕੁਝ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਹੈ।
ਊਸ਼ਾ ਖੰਨਾ ਨੇ ਖੁਦ ਵੀ ਪਲੇਬੈਕ ਗਾਇਕਾ ਵਜੋਂ ਕੁਝ ਗੀਤ ਗਾਏ ਹਨ। ਊਸ਼ਾ ਖੰਨਾ ਦੇ ਕਈ ਗੀਤ ਅੱਜ ਵੀ ਬਹੁਤ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹਨ। ਸ਼ਬਨਮ, ਆਂਖ ਮਿਚੋਲੀ, ਸਾਜਨ ਬੀਨਾ ਸੁਹਾਗਨ, ਸੌਤੇਨ, ਸਾਜਨ ਕੀ ਸਹੇਲੀ, ਅਬ ਕੀ ਹੋਗਾ, ਲਾਲ ਬੰਗਲਾ, ਦਾਦਾ, ਦੋ ਖਿਲਾੜੀ, ਹੰਸਤੇ ਖੇਲਤੇ ਆਦਿ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਹਨ।
ਊਸ਼ਾ ਖੰਨਾ ਨੇ ਗ਼ੈਰ-ਹਿੰਦੀ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਸੰਗੀਤ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਮਲਿਆਲਮ ਫਿਲਮ ਮੂਡਲ ਮੰਜੂ (1969) ਨੂੰ ਅਜੇ ਵੀ ਮਲਿਆਲਮ ਦੇ ਕੁਝ ਵਧੀਆ ਗੀਤਾਂ ਲਈ ਯਾਦ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕੇਜੇ ਯੇਸੁਦਾਸ ਦੁਆਰਾ 'ਨੀ ਮਧੂ ਪਕਾਰੂ' ਅਤੇ ਐਸ.ਜਾਨਕੀ ਦੁਆਰਾ 'ਮਾਨਸਾ ਮਨੀ ਵੀਨਾਯਿਲ' ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਅਗਨੀ ਨੀਲਾਵੂ ਅਤੇ ਪੁਥੂਰਮ ਪੁਥਰੀ ਉਨਿਆਰਚਾ ਉਸ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀਆਂ ਹੋਰ ਮਲਿਆਲਮ ਫਿਲਮਾਂ ਹਨ।
ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਉਦਯੋਗ ਵਿੱਚ ਸਥਾਪਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਜੋ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਉਸ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਇਹ ਅਹਿਸਾਸ ਕਰਵਾਇਆ ਕਿ ਇਸ ਵਿੱਚੋਂ ਲੰਘਣਾ ਕਿੰਨਾ ਮੁਸ਼ਕਲ ਸੀ, ਅਤੇ ਇਸ ਕਾਰਨ ਉਹ ਅਕਸਰ ਨਵੇਂ ਗਾਇਕਾਂ ਨੂੰ ਮੌਕਾ ਦਿੰਦੀ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਉਹਨਾਂ ਗਾਇਕਾਂ ਨੂੰ ਮੌਕਾ ਦਿੱਤਾ ਜੋ ਉਸ ਸਮੇਂ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ - ਅਨੁਪਮਾ ਦੇਸ਼ਪਾਂਡੇ, ਪੰਕਜ ਉਧਾਸ, ਹੇਮਲਤਾ, ਮੁਹੰਮਦ ਅਜ਼ੀਜ਼, ਰੂਪ ਕੁਮਾਰ ਰਾਠੌੜ, ਸ਼ਬੀਰ ਕੁਮਾਰ ਅਤੇ ਸੋਨੂੰ ਨਿਗਮ । ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਮਸ਼ਹੂਰ ਗਾਇਕ ਬਣ ਗਏ।
ਊਸ਼ਾ ਖੰਨਾ ਮੁੰਬਈ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ।
ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]
- ↑ "Fairer sex makes a mark in cinema". The Times of India. 8 March 2011. Retrieved 16 October 2014.
- ↑ Ruchika Kher (9 June 2009). "Why aren't there more women composers in Bollywood?". Hindustan Times. Archived from the original on 21 October 2014. Retrieved 16 October 2014.
- ↑ Goswami, Saheli. "Usha Khanna : Bollywood's Successful Lady Composer - Bollywood Legends". Archived from the original on 2020-02-22. Retrieved 2023-03-27.
- ↑ "Music Composers - Usha Khanna". composers.weebly.com. Archived from the original on 2019-02-19. Retrieved 2023-03-27.
- ↑ Ashish Rajadhyaksha; Paul Willemen (2014). Encyclopedia of Indian Cinema. Taylor & Francis. pp. 1994–. ISBN 978-1-135-94325-7.
- ↑ Rana A. Siddiqui (7 August 2003). "At home with melody". The Hindu. Archived from the original on 16 October 2014. Retrieved 16 October 2014.