ਚਿੰਗ ਰਾਜਵੰਸ਼
| Great Qing | ||||||||||
大清
| ||||||||||
| ||||||||||
| ਐਨਥਮ 《鞏金甌》 "Gong Jin'ou" ("Cup of Solid Gold") | ||||||||||
 The Qing Empire in late 18th century
| ||||||||||
| ਰਾਜਧਾਨੀ | ਬੀਜਿੰਗ | |||||||||
| ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ | ਮੰਦਾਰਿਨ, ਮਾਨਛੁ, ਮੰਗੋਲੀਆਈ, ਤਿੱਬਤੀ, ਤੁਰਕੀ (ਵੀਗੁਰ), | |||||||||
| ਧਰਮ | Heaven worship, Buddhism, Chinese folk religion, Confucianism, Taoism, Islam, Shamanism, others | |||||||||
| ਸਰਕਾਰ | ਸੰਪੂਰਣ ਰਾਜਤੰਤਰ | |||||||||
| Emperor | ||||||||||
| • | 1644–1661 | ਸ਼ੁਨਜ਼ੀ ਸਮਰਾਟ | ||||||||
| • | 1908–1912 | ਜ਼ੁਆਨਤੋੰਗ ਸਮਰਾਟ | ||||||||
| ਸ਼ਾਹੀ ਪ੍ਰਤਿਨਿਧ | ||||||||||
| • | 1908–1912 | ਦੋਵਾਗਰ ਲੋਂਗਯੂ | ||||||||
| ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ | ||||||||||
| • | 1911 | ਯੀਕੁਆਂਗ | ||||||||
| • | 1911–1912 | ਯੂਆਨ ਸ਼ੀਕਾਈ | ||||||||
| ਇਤਿਹਾਸਕ ਜ਼ਮਾਨਾ | Imperial era | |||||||||
| • | Collapse of the Ming | 25 April 1644 | ||||||||
| • | Battle of Shanhai Pass | 27 May 1644 | ||||||||
| • | Sino-Japanese War | 1 August 1894 – 17 April 1895 | ||||||||
| • | Xinhai Revolution | 10 October 1911 | ||||||||
| • | Abdication of Puyi | 12 February 1912 | ||||||||
| ਖੇਤਰਫ਼ਲ | ||||||||||
| • | 1760 est. | 1,31,50,000 km² (50,77,243 sq mi) | ||||||||
| • | 1790 est. (incl. vassals)[1] | 1,47,00,000 km² (56,75,702 sq mi) | ||||||||
| ਅਬਾਦੀ | ||||||||||
| • | 1740 est. | 140 | ||||||||
| • | 1776 est. | 268 | ||||||||
| • | 1790 est. | 301 | ||||||||
| ਮੁਦਰਾ | (ਨਕਦੀ (ਵੇਨ)
ਤਾਏl (ਲਿਆੰਗ) | |||||||||
| ||||||||||
| ਹੁਣ ਦਾ ਹਿੱਸਾ | ||||||||||
.svg)
ਕਿੰਗ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਚੀਨੀ: 大清帝國, ਚੀਨ ਦਾ ਆਖਿਰੀ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਚੀਨ ਵਿੱਚ ਸਨ 1644 ਤੋਂ 1912 ਤੱਕ ਰਾਜ ਕਿੱਤਾ। ਕਿੰਗ ਵੰਸ਼ ਦੇ ਰਾਜਾ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਚੀਨੀ ਨਸਲ ਦੇ ਨਹੀਂ ਸੀ ਬਲਕਿ ਉੰਨਾਂ ਤੋਂ ਬਿਲਕੁਲ ਅਲਗ ਮਾਨਛੁ ਜਾਤਿ ਦੇ ਸੀ ਜਿੰਨਾਂਨੇ ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਆਏ ਮਿੰਗ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਨੂੰ ਸੱਤਾ ਤੋਂ ਕੱਡਕੇ ਚੀਨ ਦੇ ਸਿੰਘਾਸਣ ਤੇ ਕਬਜਾ ਕਰ ਲਿਆ। ਕਿੰਗ ਚੀਨ ਦਾ ਆਖਿਰੀ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਸੀ ਤੇ ਇਸਤੋਂ ਬਾਅਦ ਚੀਨ ਗਣਤੰਤਰ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵੱਲ ਚਲਾ ਗਿਆ।[2]
ਸ਼ੁਰੂਆਤ[ਸੋਧੋ]
ਕਿੰਗ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਜੁਰਚੇਨ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਅਈਸਿਨ ਗਿਯੋਰੋ ਪਰਵਾਰ ਨੇ ਕਿੱਤੀ ਸੀ ਜੋ ਕੀ ਮੰਚੁਰਿਆ ਦੇ ਸੀ। ਉੰਨਾਂ ਦੇ ਸਰਦਾਰ ਨੁਰਹਾਚੀ ਨੇ ਜੁਰਚੇਨ ਕਬੀਲਿਆਂ ਨੂੰ 16 ਵੀੰ ਸ਼ਤਾਬਦੀ ਵਿੱਚ ਸੰਗਠਿਤ ਕਿੱਤਾ। ਸਨ 1635 ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੇ ਪੁੱਤ ਹੋੰਗ ਤਾਈਜੀ ਨੇ ਐਲਾਨ ਕਿੱਤਾ ਕੀ ਹੁਣ ਜੁਰਚੇਨ ਇੱਕ ਸੰਗਠਿਤ ਮਾਨਛੁ ਕੌਮ ਸੀ। ਇਹ ਮਾਨਛੁਆਂ ਨੇ ਮਿੰਗ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਨੂੰ ਦੱਖਣ ਮੰਚੂਰਿਆ ਦੇ ਲਿਯਾਓਨਿੰਗ ਖੇਤਰ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਤਕੇਲਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। 1644 ਵਿੱਚ ਮਿੰਗ ਰਾਜਧਾਨੀ ਬੀਜਿੰਗ ਤੇ ਵਿਰੋਧੀ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੇ ਹਮਲਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਤੇ ਉਸਤੇ ਕਬਜਾ ਕਰ ਕੇ ਤੋੜ-ਫੋੜ ਕਿੱਤੀ। ਇਹ ਵਿਰੋਧੀਆਂ ਦੀ ਅਗਵਾਨੀ ਲੀ ਜ਼ੀਚੇੰਗ ਨਾਮ ਦਾ ਪੂਰਵ ਮਿੰਗ ਸੇਵਕ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਜਿਸਨੇ ਆਪਣੇ ਨਵੇਂ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦੀ ਘੋਸ਼ਣਾ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਜਿਸ ਨੂੰ ਉਸਨੇ "ਸ਼ੁਨ ਰਾਜਵੰਸ਼" ਦਾ ਨਾਮ ਦਿੱਤਾ। ਜਦੋਂ ਬੀਜਿੰਗ ਤੇ ਵਿਦਰੋਹੀ ਹਾਵੀ ਹੋਏ ਤਾਂ ਅੰਤਮ ਮਿੰਗ ਸਮਰਾਟ ਜਿਸ ਨੂੰ ' ਚੋੰਗਝੇਨ ਸਮਰਾਟ ' ਦੀ ਉਪਾਧੀ ਮਿਲੀ ਹੋਈ ਸੀ, ਉਸਨੇ ਆਤਮਹੱਤਿਆ ਕਰ ਲਈ। ਫੇਰ ਲੀ ਜ਼ੀਚੇੰਗ ਨੇ ਮਿੰਗਾਂ ਦੇ ਸੇਨਾਪਤਿ, ਵੂ ਸਾਂਗੁਈ, ਦੇ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਕਾਰਵਾਹੀ ਕਿੱਤੀ। ਉਸ ਸੇਨਾਪਤਿ ਨੇ ਮਾਨਛੁਆਂ ਨਾਲ ਮੇਲ ਕਰ ਲਿਆ ਤੇ ਬੀਜਿੰਗ ਵਿੱਚ ਘੁਸਣ ਦਾਮੌਕਾ ਮਿਲ ਗਿਆ। ਰਾਜਕੁਮਾਰ ਦੋਰਗੋਨ ਦੀ ਲੀਡਰੀ ਵਿੱਚ ਬੀਜਿੰਗ ਵਿੱਚ ਦਾਖ਼ਲ ਹੋਕੇ ਲੀ ਜ਼ੀਚੇੰਗ ਨੇ ਨਵੇਂ ਸਹੁੰ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦਾ ਖਾਤਮਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਹੁਣ ਚੀਨ ਵਿੱਚ ਮਾਨਛੁਆਂ ਦਾ ਰਾਜ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਿਆ ਤੇ 1683 ਤੱਕ ਇਹ ਪੂਰੇ ਚੀਨ ਤੇ ਨਿਯੰਤਰਨ ਕਰ ਚੁਕੇ ਸੀ।
ਰਾਜਕਾਲ[ਸੋਧੋ]
ਵੈਸੇ ਤਾਂ ਕਿੰਗ ਸਮਰਾਟ ਚੀਨਿਆਂ ਤੋਂ ਅੱਡ ਮਾਨਛੁ ਜਾਤਿ ਦੇ ਸੀ ਪਰ ਸਮੇ ਦੀ ਨਾਲ ਨਾਲ ਉਹ ਚੀਨੀ ਸਭਿਆਚਾਰ ਨੂੰ ਅਪਨਾਨ ਲਾਗ ਪਏ। 18 ਵੀੰ ਸਦੀ ਤੱਕ ਚੀਨ ਦੀ ਸੀਮਾਵਾਂ ਨੂੰ ਇੰਨਾ ਫੈਲਾ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਚੀਨ ਦਾ ਆਕਾਰ ਨਾ ਤਾਂ ਉਸਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਦੇ ਇੰਨਾ ਸੀ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਉਸਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਕਦੇ ਹੋਇਆ।
ਸਮਾਪਤੀ[ਸੋਧੋ]
ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ ਕਿੰਗ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਵਿੱਚ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਤਾ ਵੱਦ ਗਈ ਤੇ ਯੂਰਪ ਦੇ ਕਈ ਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਜਪਾਨ ਚੀਨ ਵਿੱਚ ਦਖ਼ਲ ਦੇਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। 1894-1895 ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਚੀਨ-ਜਾਪਾਨ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਜਪਾਨ ਨੇ ਚੀਨ ਹਰਾ ਦਿੱਤਾ.1911-1912 ਵਿੱਚ ਕ੍ਰਾਂਤੀਹੋਈ ਤੇ ਕਿੰਗ ਰਾਜ੍ਵ੍ਨਾਸ਼ ਨੂੰ ਸੱਤਾ ਤੋਂ ਹਟਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਿੰਗ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਸਦਾ ਲਈ ਖਤਮ ਹੋ ਗਿਆ।[3][4]
.jpg)
ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ[ਸੋਧੋ]
- Section on the Ming and Qing dynasties of "China's Population: Readings and Maps." Retrieved on 2008-11-10.
ਗੈਲਰੀ[ਸੋਧੋ]
Dorgon (1612–1650)
Pine, Plum and Cranes, 1759 AD, by Shen Quan (1682–1760). Hanging scroll, ink and colour on silk. The Palace Museum, Beijing.
A Chinese paddle-wheel driven ship from a Qing encyclopedia published in 1726.
The Kangxi Emperor (r. 1662–1722)
The Putuo Zongcheng Temple of Chengde, built in the 18th century during the reign of the Qianlong Emperor.
"The reception of the Diplomatique (Macartney) and his suite, at the Court of Pekin". Drawn and engraved by James Gillray, published in September 1792.
British Steamship destroying Chinese war junks (E. Duncan) (1843)
In this political cartoon, the United Kingdom, Germany, Russia, France, and Japan are dividing China
A scene of the Taiping Rebellion, 1850–1864
200px
2000-cash banknote from 1859
.jpg)
.jpg)
ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]
- ↑ Turchin, Peter; Adams, Jonathan M.; Hall, Thomas D. (December 2006). "East-West Orientation of Historical Empires" (PDF). Journal of world-systems research. 12 (2): 219–229. ISSN 1076-156X. Retrieved 12 August 2010.
- ↑ China's last empire: the great Qing, William T. Rowe, Harvard University Press, 2009, ISBN 978-0-674-03612-3
- ↑ The Cambridge History of China, Volume 9, Willard J. Peterson, Cambridge University Press, 2002, ISBN 978-0-521-24334-6
- ↑ The Last Manchu: The Autobiography of Henry Pu Yi, Last Emperor of China, Henry Pu Yi, Paul Kramer, Skyhorse Publishing Inc., 2010, ISBN 978-1-60239-732-3
 |
ਇਹ ਲੇਖ ਕੇਵਲ ਇੱਕ ਅਧਾਰ ਹੈ। ਤੁਸੀਂ ਇਸਨੂੰ ਵਧਾਕੇ ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ। |
