ਕੇਡੀ ਸਿੰਘ

ਕੁੰਵਰ ਦਿਗਵਿਜੇ ਸਿੰਘ
ਨਿੱਜੀ ਜਾਣਕਾਰੀ
ਜਨਮ	2 ਫਰਵਰੀ 1922; ਬਾਰਾਬੰਕੀ, ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ,; ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤ
ਮੌਤ	27 ਮਾਰਚ 1978 (ਉਮਰ 56); ਲਖਨਊ, ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਭਾਰਤ
ਖੇਡਣ ਦੀ ਸਥਿਤੀ	ਇਨਸਾਈਡ ਰਾਈਟ
Medal record
ਪੁਰਸ਼ਾਂ ਦੀ ਫ਼ੀਲਡ ਹਾਕੀ
ਭਾਰਤ ਦਾ/ਦੀ ਖਿਡਾਰੀ
ਓਲੰਪਿਕ ਖੇਡਾਂ

ਕੁੰਵਰ ਦਿਗਵਿਜੇ ਸਿੰਘ (2 ਫਰਵਰੀ 1922 – 27 ਮਾਰਚ 1978), ਜੋ "ਬਾਬੂ" ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਮਸ਼ਹੂਰ ਸੀ, ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਫ਼ੀਲਡ ਹਾਕੀ ਖਿਡਾਰੀ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਜਨਮ ਬਾਰਾਬੰਕੀ, ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਹ ਆਪਣੀ ਮਨ ਮੋਹ ਲੈਣ ਵਾਲ਼ੀ ਪਾਸ ਦੇਣ ਦੀ ਯੋਗਤਾ ਲਈ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਉਸਨੂੰ ਧਿਆਨ ਚੰਦ ਦੇ ਪਾਏ ਦਾ ਡਰਿਬਲਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ^[1]

ਸਿੱਖਿਆ[ਸੋਧੋ]

ਸਿੰਘ ਨੇ ਆਪਣੀ ਮੁਢਲੀ ਸਿੱਖਿਆ ਸਰਕਾਰੀ ਹਾਈ ਸਕੂਲ, ਬਾਰਾਬੰਕੀ ਅਤੇ ਕੰਨਿਆਕੁਬਜ ਇੰਟਰ ਕਾਲਜ, ਲਖਨਊ ਤੋਂ ਕੀਤੀ। ^[2]

ਕੈਰੀਅਰ[ਸੋਧੋ]

ਅਰੰਭਕ ਜੀਵਨ[ਸੋਧੋ]

ਸਿੰਘ ਦਾ ਜਨਮ ਬਾਰਾਬੰਕੀ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਰਾਜਪੂਤ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਸਿੰਘ ਨੇ ਦੇਵਾ ਮੇਲੇ ਵਿੱਚ ਖੇਡੇ ਗਏ ਇੱਕ ਟੂਰਨਾਮੈਂਟ ਦੇ ਨਾਲ ਸਰਗਰਮ ਹਾਕੀ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ, ਅਤੇ ਸਾਲ 1937 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅੰਤਰ-ਕਾਲਜ ਟੂਰਨਾਮੈਂਟ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਕਾਲਜ ਦੀ ਹਾਕੀ ਟੀਮ ਦੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਕੀਤੀ। 15 ਸਾਲ ਦੀ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਉਹ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਟਰੇਡਰਜ਼ ਕੱਪ ਵਿੱਚ ਐਲਵਾਈਏ ਕਲੱਬ, ਲਖਨਊ ਲਈ ਖੇਡਿਆ। ਇਸੇ ਟਰੇਡਰਜ਼ ਕੱਪ ਵਿੱਚ ਲਖਨਊ ਦੀ ਨੌਜਵਾਨ ਟੀਮ ਦੀ ਮੁਲਾਕਾਤ ਦਿੱਲੀ ਦੀ ਨਾਮੀ ਟੀਮ ਨਾਲ ਹੋਈ, ਜਿਸ ਲਈ ਓਲੰਪਿਕ ਖਿਡਾਰੀ ਮੁਹੰਮਦ ਹੁਸੈਨ ਵੀ ਖੇਡਿਆ। ਕੇ ਡੀ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਇਹ ਨਹੀਂ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਕਿ ਓਲੰਪੀਅਨ ਹੁਸੈਨ ਵੀ ਵਿਰੋਧੀ ਟੀਮ ਵਿੱਚ ਖੇਡ ਰਿਹਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਉਹ ਆਪਣੀ ਕੁਦਰਤੀ ਖੇਡ ਖੇਡ ਸਕੇ। ਹਾਕੀ ਦੇ ਜਾਦੂਗਰ ਨੇ ਪੂਰੇ ਮੈਚ ਦੌਰਾਨ ਹੁਸੈਨ ਨੂੰ ਦਬਾਇਆ ਅਤੇ ਚਕਮਾ ਦਿੱਤਾ। ਹੁਸੈਨ ਵੀ ਇਸ ਨੌਜਵਾਨ ਦੀ ਖੇਡ ਕਲਾ ਦੇਖ ਕੇ ਹੈਰਾਨ ਰਹਿ ਗਿਆ। ਮੈਚ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੁਸੈਨ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਹ ਲੜਕਾ ਇੱਕ ਦਿਨ ਫੀਲਡ ਹਾਕੀ ਦੇ ਮਹਾਨ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਬਣੇਗਾ। ਉਸਨੇ 1939 ਤੋਂ 1959 ਤੱਕ ਲਗਾਤਾਰ ਸਾਰੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਟੂਰਨਾਮੈਂਟਾਂ ਵਿੱਚ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੀ ਹਾਕੀ ਟੀਮ ਲਈ ਖੇਡਿਆ।

ਇੱਕ ਖਿਡਾਰੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ[ਸੋਧੋ]

ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ 1946-47 ਵਿੱਚ ਅਫ਼ਗਾਨਿਸਤਾਨ ਦੌਰੇ ਲਈ ਆਲ-ਇੰਡੀਆ ਹਾਕੀ ਟੀਮ ਵਿੱਚ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਿੱਛੇ ਮੁੜ ਕੇ ਨਾ ਦੇਖਿਆ ਅਤੇ ਉਹ ਜਲਦੀ ਹੀ ਹਾਕੀ ਦੀ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਘਾਤਕ ਫਾਰਵਰਡਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਬਣ ਗਿਆ। 1947 ਵਿੱਚ, ਪੂਰਬੀ ਅਫਰੀਕਾ ਦੇ ਦੌਰੇ ਦੌਰਾਨ ਧਿਆਨ ਚੰਦ ਦੇ ਨਾਲ ਖੇਡਦੇ ਹੋਏ ਉਸਨੇ 70 ਗੋਲ ਕਰਕੇ ਜਾਦੂਗਰ ਨੂੰ ਪਛਾੜ ਦਿੱਤਾ ਜਦੋਂ ਕਿ ਜਾਦੂਗਰ ਨੇ 62 ਗੋਲ ਕੀਤੇ। 1948 ਦੀ ਓਲੰਪਿਕ ਟੀਮ ਦਾ ਉਪ ਕਪਤਾਨ ਚੁਣੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਉਸ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਧਿਆਨ ਚੰਦ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਸੀ। 1948 ਦੀਆਂ ਓਲੰਪਿਕ ਖੇਡਾਂ ਵਿੱਚ ਉਹ ਉਪ-ਕਪਤਾਨ ਦੀ ਹੈਸੀਅਤ ਵਿੱਚ ਖੇਡਿਆ। ਇਸ ਮੌਕੇ ਭਾਰਤੀ ਟੀਮ ਨੇ ਸੋਨ ਤਮਗ਼ਾ ਜਿੱਤਿਆ। 1948 ਦੀ ਆਊਟਿੰਗ ਇੱਕ ਸੁਤੰਤਰ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਓਲੰਪਿਕ ਭਾਗੀਦਾਰੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ 1928, 1932 ਅਤੇ 1936 ਵਿੱਚ ਓਲੰਪਿਕ ਸੋਨ ਤਮਗ਼ਾ ਜਿੱਤਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਨਵੇਂ ਦੇਸ਼ ਲਈ ਸੋਨ ਤਮਗ਼ਾ ਜਿੱਤਣ ਨੂੰ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। 1948 ਓਲੰਪਿਕ ਵਿੱਚ ਉਸਦਾ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਅਜਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਅਖਬਾਰ ਨੇ ਲਿਖਿਆ:

"ਬਾਬੂ ਦਾ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਸੰਭਵ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸੰਪੂਰਨਤਾ ਦੇ ਨੇੜੇ ਸੀ। ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਡਰਿਬਲਿੰਗ ਅਤੇ ਪਾਸ ਦੇਣ ਦੀ ਨਿਪੁੰਨਤਾ ਉਸ ਦੇ ਖੇਡ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਸੀ ਅਤੇ ਉਹ ਇੰਗਲੈਂਡ ਦੇ ਡਿਫੈਂਸ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਭੇਦਣ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਪ੍ਰੇਰਕ ਸੀ। ਕਈ ਮੌਕਿਆਂ 'ਤੇ ਉਸਨੇ ਪੂਰੇ ਟੂਰਨਾਮੈਂਟ ਦੌਰਾਨ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਪੂਰੇ ਡਿਫੈਂਸ ਨੂੰ ਪਾਰ ਕੀਤਾ। ਹਮਲਿਆਂ ਪਿੱਛੇ ਉਸ ਦਾ ਦਿਮਾਗ ਸੀ। ਇਹ ਲਿਖਣਾ ਲੁਭਾਵਣਾ ਹੈ ਕਿ ਬਾਬੂ ਧਿਆਨ ਚੰਦ ਜਿੰਨਾ ਹੀ ਫੁਰਤੀਲਾ ਹੈ।"

ਉਸਨੂੰ 1949 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਟੀਮ ਦਾ ਕਪਤਾਨ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਇਸ ਸਾਲ 236 ਗੋਲਾਂ ਵਿੱਚੋਂ, ਉਸਨੇ 99 ਗੋਲ ਕੀਤੇ, ਜੋ ਕਿ ਟੀਮ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਮੈਂਬਰ ਦੁਆਰਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹਨ। ਉਹ ਭਾਰਤੀ ਟੀਮ ਦਾ ਕਪਤਾਨ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ 1952 ਦੀਆਂ ਹੇਲਸਿੰਕੀ ਓਲੰਪਿਕ ਖੇਡਾਂ ਵਿੱਚ ਸੋਨ ਤਮਗ਼ਾ ਜਿੱਤਿਆ ਸੀ। 1952 ਦੇ ਓਲੰਪਿਕ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਨੂੰ 'ਕਾਵਿਕ' ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਟੀਮ ਦਾ ਮਾਸਟਰਮਾਈਂਡ ਅਤੇ ਪਲੇਮੇਕਰ ਸੀ। ਨਿਊਜ਼ੀਲੈਂਡ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਕਪਤਾਨ ਸਿਰਿਲ ਵਾਲਟਰ ਨੇ ਲਿਖਿਆ:

"ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਉਸਦੀ ਉੱਤਮ ਡ੍ਰਿਬਲਿੰਗ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਪਾਸ ਦਾ ਸਮਾਂ ਅਤੇ ਜਿਓਮੈਟਰੀਕਲ ਦਰੁਸਤੀ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਰਨ ਲਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਬਾਬੂ ਦੀ ਡ੍ਰਿਬਲਿੰਗ ਗਤੀਮਾਨ ਕਵਿਤਾ ਹੈ।"

ਇੱਕ ਕੋਚ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ[ਸੋਧੋ]

ਸਿੰਘ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ 1972 ਮਿਊਨਿਖ ਓਲੰਪਿਕ ਲਈ ਭਾਰਤੀ ਹਾਕੀ ਟੀਮ ਦੇ ਕੋਚ ਰਿਹਾ। ਕੇਡੀ ਸਿੰਘ ਬਾਬੂ ਕਈ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਸੀ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਕੌਂਸਲ ਆਫ਼ ਸਪੋਰਟਸ, ਰੇਲਵੇ ਬੋਰਡ, ਰਾਈਫ਼ਲ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਆਫ਼ ਇੰਡੀਆ ਅਤੇ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੀ ਜੰਗਲੀ ਜੀਵ ਸੁਰੱਖਿਆ ਕਮੇਟੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।

ਮੌਤ[ਸੋਧੋ]

27 ਮਾਰਚ 1978 ਨੂੰ, ਆਪਣੀ ਬੰਦੂਕ ਦੀ ਸਫਾਈ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਆਪਣੇ ਹੀ ਹਥਿਆਰ ਤੋਂ ਗੋਲੀ ਲੱਗਣ ਕਾਰਨ ਉਸਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। ^[3] ਇਹ ਵੀ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਲਗਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਸ਼ਾਇਦ ਉਸ ਨੇ ਖੁਦ ਨੂੰ ਗੋਲੀ ਮਾਰ ਲਈ ਹੈ। ਸਿੰਘ ਕਥਿਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਡਿਪਰੈਸ਼ਨ ਤੋਂ ਪੀੜਤ ਸੀ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਆਖਰੀ ਦਿਨਾਂ ਦੌਰਾਨ ਮਨੋਚਕਿਤਸਾ ਅਧੀਨ ਸੀ। ਇੱਕ ਸਾਥੀ ਓਲੰਪੀਅਨ ਅਤੇ ਸਿੰਘ ਦੇ ਦੋਸਤ, ਅਸ਼ਵਨੀ ਕੁਮਾਰ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਇੱਕ "ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਆਦਮੀ" ਸੀ ਅਤੇ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ " ਬਿਊਨਸ ਆਇਰਸ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵ ਕੱਪ ਮੈਚਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਟੀਮ ਦੇ ਮਾੜੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਤੋਂ ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਹੋ ਗਿਆ ਹੋਵੇ।" ^[4]