ਖੁੰਬਾਂ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ

ਫੰਗੀਕਲਚਰ (ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ: Fungiculture) ਜਾਂ ਖੁੰਬਾਂ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ (ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ: Mushroom Cultivation), ਖੁੰਬਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਫੰਜਾਈ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਦੁਆਰਾ ਭੋਜਨ, ਦਵਾਈ ਅਤੇ ਹੋਰ ਉਤਪਾਦਾਂ ਨੂੰ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਹੈ।

ਜਾਣ ਪਛਾਣ

ਮਸ਼ਰੂਮਜ਼ ਪੌਦੇ ਨਹੀਂ ਹਨ, ਅਤੇ ਅਨੁਕੂਲ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹਾਲਤਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਪੌਦੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸੰਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ ਵਿਕਸਤ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਇੱਕ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਜੋ ਵਾਤਾਵਰਣੀ carbon dioxide ਨੂੰ ਕਾਰਬੋਹਾਈਡਰੇਟ ਵਿੱਚ ਬਦਲਦੀ ਹੈ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਸੈਲੂਲੋਜ ਹਾਲਾਂਕਿ ਸੂਰਜ ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਪੌਦਿਆਂ ਲਈ ਊਰਜਾ ਦਾ ਸਰੋਤ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਮਸ਼ਰੂਮਜ਼ ਬਾਇਓਕੈਮੀਕਲ ਅਪਰਾਮ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆਵਾਂ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ, ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਮਾਧਿਅਮ ਤੋਂ ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਊਰਜਾ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਸਮੱਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸਦਾ ਮਤਲਬ ਇਹ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਰੌਸ਼ਨੀ ਇੱਕ ਅਨਉਚਿਤ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਕੁਝ ਫੰਜਾਈ ਫ੍ਰਿਊਟਿੰਗ ਲਈ ਸਿਗਨਲ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਰੌਸ਼ਨੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਪਰ, ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਸਾਰੇ ਸਾਮੱਗਰੀ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਵਿਕਾਸ ਮਾਧਿਅਮ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਹੋਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ। ਮਸ਼ਰੂਮ ਕਰੀਬ 95-100% ਵਾਤਾਵਰਣ ਨਮੀ ਦੇ ਪੱਧਰ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਵਧੀਆ ਵਧਦੇ ਹਨ।

ਬੀਜਾਂ ਦੇ ਬਜਾਏ, ਮਸ਼ਰੂਮਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਸਪੋਰਸ ਦੁਆਰਾ ਅਸਾਵਧਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਦੁਬਾਰਾ ਜਨਮ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਸਪੋਰਸ ਨੂੰ ਹਵਾ ਵਾਲੇ ਮਾਈਕ੍ਰੋਨੇਜੀਜਮਾਂ ਨਾਲ ਦੂਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਮਸ਼ਰੂਮ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਵਿੱਚ ਦਖ਼ਲ ਦੇਵੇਗੀ ਅਤੇ ਇੱਕ ਸਿਹਤਮੰਦ ਫਸਲ ਨੂੰ ਰੋਕ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ।

ਤਕਨੀਕਾਂ

ਸਾਰੀਆਂ ਮਸ਼ਰੂਮ ਉਗਾਉਣ ਦੀਆਂ ਤਕਨੀਕਾਂ ਲਈ ਨਮੀ, ਤਾਪਮਾਨ, ਘਟਾਓ (ਵਿਕਾਸ ਮਾਧਿਅਮ) ਅਤੇ ਇਨਕੋਕੂਲਮ (ਸਪੌਨ ਜਾਂ ਸਟਾਰਟਰ ਸੱਭਿਆਚਾਰ) ਦੇ ਸਹੀ ਸੁਮੇਲ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਜੰਗਲੀ ਫਸਲ, ਬਾਹਰੀ ਦਾਖਲਾ ਟੀਕਾ ਅਤੇ ਅੰਦਰੂਨੀ ਟ੍ਰੇ ਸਾਰੇ ਇਹ ਤੱਤ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ।

ਸ਼ੀਟੇਕ ਮਸ਼ਰੂਮ

ਮਸ਼ਰੂਮ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਦੇ ਛੇ ਪੜਾਅ

ਫੇਜ਼	ਟਾਈਮ ਸਪੈਨ	ਤਾਪਮਾਨ	ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ (ਵਿਧੀ)
1. ਫੇਜ 1 ਕੰਪੋਸਟਿੰਗ	6–14 ਦਿਨ	ਮਾਈਕਰੋਬਾਇਲ ਕਾਰਵਾਈ ਰਾਹੀਂ ਪਾਣੀ ਅਤੇ NH3 ਸਮੱਗਰੀ ਨੂੰ ਨਿਯੰਤ੍ਰਿਤ ਕਰੋ। ਖਾਦ / ਐਡੀਟੇਵੀਜ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਰੋ।
2. ਫੇਜ਼।I ਕੰਪੋਸਟਿੰਗ ਜਾਂ ਪੈਸਟੁਰਾਈਜ਼ੇਸ਼ਨ	ਕੰਪੋਸਟਿੰਗ ਵਿਧੀ ਰਾਹੀਂ 7-18 ਦਿਨ, ~ 2 ਘੰਟੇ ਪੈਸਟੁਰਾਈਜ਼ੇਸ਼ਨ	ਹੋਰ ਕੰਪੋਸਟਿੰਗ ਰਾਹੀਂ ਸੰਭਾਵੀ ਨੁਕਸਾਨਦੇਹ ਰੋਗਾਣੂਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਘਟਾਓ, ਜਾਂ ਗਰਮੀ ਦੇ ਜਰਮ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰੋ। ਅਣਚਾਹੇ NH3 ਹਟਾਓ।
3. ਸਪੌਨਿੰਗ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ	14–21 ਦਿਨ	24 to 27 °C (75 to 80 °F); 23 °C (74 °F) ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੋਵੇ, ਲਗਾਤਾਰ ਵਧਣ ਲਈ। 27 to 29 °C (80 to 85 °F) ਤੋਂ ਥੱਲੇ ਹੋਵੇ, mycelia ਨੂੰ ਕੋਈ ਨੁਕਸਾਨ ਨਾ ਹੋਵੇ ਇਸ ਲਈ।	ਰਟਰ ਕਲਚਰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰੋ। Mycelium ਨੂੰ ਸਬਸਟਰੇਟ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ ਵਧਣ ਅਤੇ ਇੱਕ ਬਸਤੀ ਬਣਾਉ।ਸਬਸਟਰੇਟ ਮਾਪਾਂ ਅਤੇ ਰਚਨਾ ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ Mycelium ਨੇ ਪੂਰੀ ਘੁਸਪੈਠ ਦੀ ਪਰਤ ਦੁਆਰਾ ਫੈਲ ਗਿਆ ਹੋਵੇ।
4. ਕੇਸਿੰਗ	13–20 ਦਿਨ	Primordia, ਜਾਂ ਮਸ਼ਰੂਮ ਪਿੰਨਾਂ ਦੇ ਗਠਨ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰੋ। ਚੋਟੀ ਦੇ ਢੱਕਣ ਨੂੰ ਜੋੜੋ ਜਾਂ ਉਪਨਿਵੇਸ਼ ਵਾਲੀ ਸਬਸਟਰੇਟ ਨੂੰ ਡ੍ਰੈਸਿੰਗ ਕਰੋ। ਨਾਈਟਰੋਜਨ ਦੇ ਨਾਲ ਪਦਾਰਥ ਪਾਉਣ ਨਾਲ ਉਪਜ ਵਧਦੀ ਹੈ।
5. ਪਿੰਨਿੰਗ (ਬੰਨ ਕੇ ਰੱਖਣਾ)	18–21 ਦਿਨ	Mycelium ਤੋਂ ਪਛਾਣੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਮਸ਼ਰੂਮਜ਼ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਗਠਨ ਤਾਪਮਾਨ, ਨਮੀ ਅਤੇ CO2 ਨੂੰ ਠੀਕ ਕਰਨ ਨਾਲ ਪਿੰਨ ਦੀ ਗਿਣਤੀ, ਅਤੇ ਮਸ਼ਰੂਮ ਦਾ ਆਕਾਰ ਵੀ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
6. ਫੜਨਾ	7 ਤੋਂ 10 ਦਿਨਾਂ ਦੇ ਚੱਕਰਾਂ ਨੂੰ ਦੁਹਰਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।	ਵਾਢੀ

ਬੇਸਮੈਂਟ / ਬੁਨਿਆਦ / ਆਧਾਰ 

ਮਸ਼ਰੂਮ ਦੇ ਉਤਪਾਦ ਕੱਚੀ ਕੁਦਰਤੀ ਪਦਾਰਥਾਂ ਨੂੰ ਮਸ਼ਰੂਮ ਟਿਸ਼ੂ ਵਿੱਚ ਬਦਲਦਾ ਹੈ, ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕਾਰਬੋਹਾਈਡਰੇਟ ਚਿਟਿਨ।

ਇੱਕ ਆਦਰਸ਼ ਬੇਸਮੈਂਟ ਵਿੱਚ ਤੇਜ਼ ਨਸ਼ੀਲੇ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਲਈ ਤੇਜ਼ ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ ਅਤੇ ਕਾਰਬੋਹਾਈਡਰੇਟ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਆਮ ਬਲੋਕ ਸਬਸਟਰੇਟਾਂ ਵਿੱਚ ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਤੱਤਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਈ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ:

• ਲੱਕੜ ਚਿਪਸ ਜਾਂ ਬੂਰਾ 
• Mulched ਤੂੜੀ (ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕਣਕ, ਪਰ ਚਾਵਲ ਅਤੇ ਹੋਰ ਤੂੜੀ)
• ਸਟਰਾਬੈਡ ਘੋੜੇ ਜਾਂ ਪੋਲਟਰੀ ਖਾਦ 
• ਕੌਰਨਕੋਬ 
• ਵੇਸਟ ਜਾਂ ਰੀਸਾਈਕਲ ਕੀਤੇ ਪੇਪਰ 
• ਕੌਫੀ ਕਾਗਜ਼ ਜਾਂ ਆਧਾਰ 
• ਨਟ ਅਤੇ ਬੀਜ ਹੌਲ 
• ਕਪਾਹ ਹੁੱਡ 
• ਕੋਕੋ ਬੀਨ ਹੌਲ 
• ਕਪਾਹ ਦੇ ਉਤਪਾਦ 
• ਸੋਇਆਬੀਨ ਭੋਜਨ 
• ਬਰੂਅਰ ਦਾ ਅਨਾਜ 
• ਅਮੋਨੀਅਮ ਨਾਈਟ੍ਰੇਟ 
• ਯੂਰੀਆ

ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਕਾਸ਼ਤ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ

• ਸਰਦ ਰੁੱਤ ਦੀਆਂ ਖੁੰਬਾਂ: ਬਟਨ ਖੁੰਬ, ਢੀੰਗਰੀ, ਸ਼ਟਾਕੀ ਖੁੰਬ
• ਗਰਮ ਰੁੱਤ ਦੀਆਂ ਖੁੰਬਾਂ: ਪਰਾਲੀ ਵਾਲੀ ਖੁੰਬ ਅਤੇ ਮਿਲਕੀ ਖੁੰਬ