ਕਪਾਹ
ਕਪਾਹ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਇੱਕ ਵਪਾਰਕ ਫ਼ਸਲ ਹੈ। ਇਹ ਇੱਕ ਫੁੱਲਦਾਰ ਪੌਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਝਾੜੀਆਂ ਦੇ ਖ਼ਾਨਦਾਨ ਨਾਲ ਤਾਅਲੁੱਕ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਪੌਦੇ ਦਾ ਵਿਗਿਆਨਕ ਨਾਮ ਗੋਸੀਪੀਅਮ ਕਪਾਹ (Gossypium) ਹੈ। ਕਪਾਹ ਦਾ ਰੇਸ਼ਾ ਕਪਾਹ ਦੇ ਪੌਦੇ ਤੋਂ ਪਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਭਾਰਤ ਦੇ "ਨੂੰ ਚਿੱਟਾ ਸੋਨਾ" ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਚਿੱਟੀਆਂ ਫੁੱਟੀਆਂ ਦੀ ਸ਼ਕਲ ਵਿੱਚ ਪੌਦੇ ਦੇ ਬੀਜਾਂ ਦੇ ਇਰਦ ਗਿਰਦ ਡੋਡਿਆਂ ਦੇ ਖਿੜਨ ਦੇ ਬਾਅਦ ਵਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਪਾਹ ਸਿੰਧੁ ਘਾਟੀ ਵਿੱਚ ਉੱਗੀ ਸੀ 7000 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ|
ਕਪਾਹ ਉਸ ਬੂਟੇ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਦੇ ਫਲ ਵਿਚ ਰੂੰ ਤੇ ਵੜੇਵੇਂ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਰੂੰ ਤੋਂ ਵੜੇਵੇਂ ਵਾਲੇ ਫਲ ਨੂੰ ਕਪਾਹ ਦੇ ਫੁੱਟ/ਫੁੱਟੀਆਂ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਫੁੱਟਾਂ ਨੂੰ ਵੇਲ੍ਹ ਕੇ ਹੀ ਰੂੰ ਤੇ ਵੜੇਵੇਂ ਵੱਖਰੇ-ਵੱਖਰੇ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਰੂੰ ਨਾਲ ਰਜਾਈਆਂ, ਗਦੈਲੇ, ਸਰ੍ਹਾਣੇ ਭਰਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਰੂੰ ਨੂੰ ਕੱਤ ਕੇ ਧਾਗਾ ਬਣਾ ਕੇ ਖੱਦਰ, ਖੇਸ, ਦੁਪੱਟੇ ਆਦਿ ਕੱਪੜੇ ਵਰਤੋਂ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਵੜੇਵਿਆਂ ਦਾ ਤੇਲ ਕੱਢਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਹੜਾ ਖਾਣ ਲਈ ਅਤੇ ਹੋਰ ਕਈ ਥਾਂ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।ਫੋਕ ਦੀ ਖਲ ਬਣਦੀ ਹੈ ਜਿਹੜੀ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੀ ਖੁਰਾਕ ਲਈ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਹੋਰਾਂ ਕੰਮਾਂ ਲਈ ਵੀ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਕਪਾਹ ਨੂੰ ਰੌਣੀ ਕਰ ਕੇ ਬੀਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਬੀਜ ਨੂੰ ਬੀਜਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਚਾਰ ਕੁ ਘੰਟੇ ਭਿਉਂ ਕੇ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਪਾਹ ਦੇ ਫਲ/ਟੀਂਡੇ ਜਦ ਪੱਕ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਟੀਂਡਿਆਂ ਦੇ ਮੂੰਹ ਖੁੱਲ੍ਹ ਕੇ ਫੁੱਟ ਬਾਹਰ ਆ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਕਪਾਹ ਦੀ ਇਸ ਅਵਸਥਾ ਨੂੰ ਕਪਾਹ ਖਿੜਨਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਖਿੜੀ ਕਪਾਹ ਨੂੰ ਖੇਤ ਵਿਚੋਂ ਚੁਗਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਪਾਹ ਨੂੰ ਫੇਰ ਵੇਲਨੇ ਨਾਲ ਵੇਲ੍ਹ ਕੇ ਵੇਲ੍ਹੀ ਰੂੰ ਅੱਡ ਅਤੇ ਵੜੇਵੇਂ ਅੱਡ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਰੂੰ ਨੂੰ ਤਾੜੇ ਤੇ ਪਿੰਜਾ ਕੇ ਪੂਣੀਆਂ ਵੱਟੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਪੂਣੀਆਂ ਨੂੰ ਕੱਤ ਕੇ ਧਾਗਾ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਧਾਗੇ ਤੋਂ ਖੱਦਰ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਹਿਲੇ ਸਮਿਆਂ ਵਿਚ ਲੋਕ ਖੱਦਰ ਹੀ ਪਹਿਨਦੇ ਸਨ। ਵਾਧੂ ਕਪਾਹ ਮੰਡੀ ਵੇਚ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ।
ਹੁਣ ਕਪਾਹ ਦੀ ਥਾਂ ਨਰਮਾ ਬੀਜਿਆ ਜਾਣ ਲੱਗਿਆ ਹੈ। ਹੁਣ ਮੁਕਤਸਰ,ਫਰੀਦਕੋਟ, ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ, ਬਠਿੰਡਾ ਤੇ ਮਾਨਸਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਦੇ ਕੁਝ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿਚ ਨਰਮਾ ਤੇ ਬਾਕੀ ਜੀਰੀ ਬੀਜੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਸਾਰੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਮੁੱਖ ਫਸਲ ਹੁਣ ਜ਼ੀਰੀ ਹੈ। ਕਪਾਹ ਬੀਜਣੋਂ ਹੁਣ ਜਿਮੀਂਦਾਰ ਲਗਪਗ ਹਟ ਗਏ ਹਨ।[1]
ਕਪਾਹ ਦੀ ਪ੍ਰਕਾਰਾਂ[ਸੋਧੋ]
- ਲੰਬੇ ਰੇਸ਼ੇ ਵਾਲੀ ਕਪਾਹ
| ਦਰਜਾ | ਦੇਸ਼ | 2009 | 2010 | 2011 |
|---|---|---|---|---|
| 1 |  ਚੀਨ |
6,377,000 | 5,970,000 | 6,588,950 |
| 2 |  ਭਾਰਤ |
4,083,400 | 5,683,000 | 5,984,000 |
| 3 |  ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ |
2,653,520 | 3,941,700 | 3,412,550 |
| 4 |  ਪਾਕਿਸਤਾਨ |
2,111,400 | 1,869,000 | 2,312,000 |
| 5 |  ਬ੍ਰਾਜ਼ੀਲ |
956,189 | 973,449 | 1,673,337 |
| 6 |  ਉਜ਼ਬੇਕਿਸਤਾਨ |
1,128,200 | 1,136,120 | 983,400 |
| 7 |  ਤੁਰਕੀ |
638,250 | 816,705 | 954,600 |
| 8 |  ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ |
329,000 | 386,800 | 843,572 |
| 9 |  ਤੁਰਕਮੇਨਿਸਤਾਨ |
220,100 | 330,000 | 330,000 |
| 10 |  ਅਰਜਨਟੀਨਾ |
135,000 | 230,000 | 295,000 |
| — | ਵਿਸ਼ਵ | 19,848,921 | 22,714,154 | 24,941,738 |
| Source: UN Food & Agriculture Organization[2] | ||||
- ਮਾਧਿਅਮ ਰੇਸ਼ੇ ਵਾਲੀ ਕਪਾਹ
- ਛੋਟੇ ਰੇਸ਼ੇ ਵਾਲੀ ਕਪਾਹ
ਕਪਾਹ ਉਤਪਾਦਾਂ ਲਈ ਭੁਗੋਲਿਕ ਕਾਰਕ[ਸੋਧੋ]
- ਤਾਪਮਾਨ - 21 ਤੋਂ 27 ਸੇਂ.ਗ੍ਰੇ.
- ਵਰਖਾ - 75 ਤੋਂ 100 ਸੇਂ.ਮੀ.
- ਮਿੱਟੀ - ਕਾਲੀ
ਕਪਾਹ ਉਤਪਾਦਨ ਦਾ ਵਿਸ਼ਵ ਵਿਤਰਣ[ਸੋਧੋ]
- ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ
- ਭਾਰਤ
- ਬ੍ਰਾਜ਼ੀਲ
- ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ
- ਉਜ਼ਬੇਕਿਸਤਾਨ
ਫਾਈਬਰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ[ਸੋਧੋ]
|
ਇਸ ਹਿੱਸੇ/ਲੇਖ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰਨ ਦੀ ਜਰੂਰਤ ਹੈ ਹੈ। ਤੁਸੀਂ ਇਸਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰਕੇ ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ। | 
|
| Property | ਮੁਲਾਂਕਣ |
|---|---|
| Shape | Fairly uniform in width, 12–20 micrometers; length varies from 1 cm to 6 cm (½ to 2½ inches); typical length is 2.2 cm to 3.3 cm (⅞ to 1¼ inches). |
| Luster | high |
| Tenacity (strength) Dry Wet |
3.0–5.0 g/d 3.3–6.0 g/d |
| Resiliency | low |
| Density | 1.54–1.56 g/cm³ |
| Moisture absorption raw: conditioned saturation mercerized: conditioned saturation |
8.5% 15–25% 8.5–10.3% 15–27%+ |
| Dimensional stability | good |
| Resistance to acids alkali organic solvents sunlight microorganisms insects |
damage, weaken fibers resistant; no harmful effects high resistance to most Prolonged exposure weakens fibers. Mildew and rot-producing bacteria damage fibers. Silverfish damage fibers. |
| Thermal reactions to heat to flame |
Decomposes after prolonged exposure to temperatures of 150 °C or over. Burns readily. |
The chemical composition of cotton is as follows:
- cellulose 91.00%
- water 7.85%
- protoplasm, pectins 0.55%
- waxes, fatty substances 0.40%
- mineral salts 0.20%
ਗੈਲੇਰੀ[ਸੋਧੋ]
ਪੂਰੀ ਵਿਕਸਤ ਕਪਾਹ
Cotton fibers viewed under a scanning electron microscope
Cotton plants as imagined and drawn by John Mandeville in the 14th century
Picking cotton in Oklahoma, USA, in the 1890s
Picking cotton in Armenia in the 1930s. No cotton is grown there today.
Cotton ready for shipment, Houston, Texas (postcard, circa 1911)
Harvested cotton in Tennessee (2006)
Cotton modules in Australia (2007)
Offloading freshly harvested cotton into a module builder in Texas; previously built modules can be seen in the background
ਕਪਾਹ ਦੇ ਖੇਤ
ਕਪਾਹ ਦੇ ਖੇਤ ਦਾ ਦ੍ਰਿਸ਼
ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]
- ↑ ਕਹਿਲ, ਹਰਕੇਸ਼ ਸਿੰਘ (2013). ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਰਸਾ ਕੋਸ਼. ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ: Unistar books pvt.ltd. ISBN 978-93-82246-99-2.
- ↑ "Production of Cotton by countries". UN Food & Agriculture Organization. 2011. Retrieved 2013-08-26.