ਜਾਨਕੀਬਾਈ
ਜਾਨਕੀ ਭੋਂਸਲੇ (ਗੁਜਰ) (1675 - 2 ਮਾਰਚ 1700 ਈ.) ਰਾਜਾਰਾਮ ਪਹਿਲੀ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਪਤਨੀ ਵਜੋਂ ਮਰਾਠਾ ਸਾਮਰਾਜ ਦੀ ਮਹਾਰਾਣੀ ਪਤਨੀ ਸੀ।
ਜਾਨਕੀਬਾਈ ਪ੍ਰਤਾਪਰਾਓ ਗੁਜਰ ਦੀ ਧੀ ਸੀ, ਇੱਕ ਕੁਲੀਨ ਜਰਨੈਲ, ਜੋ ਮਰਾਠਾ ਸਾਮਰਾਜ ਦਾ ਕਮਾਂਡਰ-ਇਨ-ਚੀਫ਼ ਸੀ।[1] ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਮੌਤ 24 ਫਰਵਰੀ 1674 ਨੂੰ ਨੇਸਾਰੀ ਵਿਖੇ ਆਦਿਲ ਸ਼ਾਹੀ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਸੀ। ਮਰਾਠਿਆਂ ਦੇ ਰਾਜੇ ਸ਼ਿਵਾਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਨੇ ਇਹ ਖ਼ਬਰ ਸੁਣ ਕੇ ਆਪਣੇ ਜਰਨੈਲ ਦੀ ਮੌਤ ਦਾ ਦੁੱਖ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤਾ। ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਦੂਜੇ ਪੁੱਤਰ, ਦਸ ਸਾਲ ਦੇ ਰਾਜਾਰਾਮ ਦਾ ਵਿਆਹ ਪੰਜ ਸਾਲ ਦੀ ਜਾਨਕੀਬਾਈ ਨਾਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਵਿਆਹ 7 ਮਾਰਚ 1680 ਨੂੰ ਰਾਏਗੜ੍ਹ ਕਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਸਮਾਰੋਹ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸਦੇ ਸਹੁਰੇ ਸ਼ਿਵਾਜੀ ਦੀ ਉਸਦੇ ਵਿਆਹ ਤੋਂ 25 ਦਿਨ ਬਾਅਦ 3 ਅਪ੍ਰੈਲ 1680 ਨੂੰ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ।[2]
ਮੌਤ[ਸੋਧੋ]
2 ਮਾਰਚ 1700 ਨੂੰ ਤੀਹ ਸਾਲ ਦੇ ਰਾਜਾਰਾਮ ਦੀ ਸੰਖੇਪ ਬਿਮਾਰੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। ਮਹਾਰਾਣੀ ਜਾਨਕੀਬਾਈ ਦੀ ਮੌਤ ਬਾਰੇ ਸਰੋਤ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੇ ਹਨ। ਕੁਝ ਰਿਕਾਰਡ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਸਨੇ ਸਿੰਘਗੜ੍ਹ ਵਿਖੇ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਨਾਲ ਸਤੀ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਮਰਾਠੀ ਬਖਰਾਂ ਅਤੇ ਚਿੱਠੀਆਂ ਤੋਂ ਪਤਾ ਚੱਲਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਾਨਕੀਬਾਈ ਮਹਾਰਾਣੀ ਯੇਸੂਬਾਈ ਭੌਂਸਲੇ ਅਤੇ ਸ਼ਾਹੂਜੀ ਦੇ ਨਾਲ ਰਾਏਗੜ੍ਹ ਦੀ ਲੜਾਈ ਦੌਰਾਨ ਬੰਧਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ। ਉਸਨੂੰ 1719 ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ਵਾ ਬਾਲਾਜੀ ਵਿਸ਼ਵਨਾਥ ਦੁਆਰਾ ਯੇਸੂਬਾਈ ਅਤੇ ਹੋਰ ਮਰਾਠਾ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਮੁਗਲਾਂ ਦੀ ਗ਼ੁਲਾਮੀ ਤੋਂ ਰਿਹਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।