ਦੀਵਾਲੀਬੇਨ ਭੀਲ
ਦੀਵਾਲੀਬੇਨ ਪੰਜਾਬਹਾਈ ਭੀਲ (2 ਜੂਨ 1943 – 19 ਮਈ 2016), ਜਿਸਨੂੰ ਦੀਵਾਲੀਬੇਨ ਪੰਜਾਬਹਾਈ ਲੱਧੀਆ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਗੁਜਰਾਤ ਦੀ ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਲੋਕ ਗਾਇਕਾ ਅਤੇ ਪਲੇਬੈਕ ਗਾਇਕਾ ਸੀ। ਉਸ ਦੀ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਦੇਰ ਨਾਲ ਖੋਜੀ ਗਈ ਸੀ; ਉਸਨੇ ਫਿਰ ਰੇਡੀਓ ਅਤੇ ਗੁਜਰਾਤੀ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਗਾਇਆ ਅਤੇ 1990 ਵਿੱਚ ਪਦਮ ਸ਼੍ਰੀ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।
ਜੀਵਨੀ
[ਸੋਧੋ]ਦੀਵਾਲੀਬੇਨ ਭੀਲ ਦਾ ਜਨਮ 2 ਜੂਨ 1943[1] ਨੂੰ ਦਲਖਾਨੀਆ ਪਿੰਡ (ਹੁਣ ਧਾਰੀ ਤਾਲੁਕਾ, ਅਮਰੇਲੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ, ਗੁਜਰਾਤ) ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਆਦਿਵਾਸੀ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬਹਾਈ ਅਤੇ ਮੋਂਗੀਬੇਨ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ।[2][3][4] ਉਸਦਾ ਅਸਲੀ ਉਪਨਾਮ ਲਧੀਆ ਸੀ।[4] ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਹੋ ਕੇ, ਉਸਨੇ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਹੀ ਰਵਾਇਤੀ ਗਰਬਾ ਗੀਤ ਗਾਉਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੇ। ਉਹ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਸਕੂਲ ਛੱਡ ਚੁੱਕੀ ਸੀ, ਪਰ ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਲੋਕ ਗਾਇਕੀ ਸਿਖਾਈ ਸੀ।[5] ਉਹ ਨੌਂ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਜੂਨਾਗੜ੍ਹ ਚਲੀ ਗਈ, ਜਦੋਂ ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਨੂੰ ਜੂਨਾਗੜ੍ਹ ਸਟੇਟ ਰੇਲਵੇ ਵਿੱਚ ਨੌਕਰੀ ਮਿਲ ਗਈ। ਉਸਦਾ ਵਿਆਹ ਨੌਂ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਰਾਜਕੋਟ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਪਰ ਅਸਹਿਮਤੀ ਦੇ ਕਾਰਨ ਸਿਰਫ ਦੋ ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ ਉਸਦਾ ਵਿਆਹ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ; ਉਸਨੇ ਦੁਬਾਰਾ ਕਦੇ ਵਿਆਹ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ। ਵੀਹ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਦੇ ਆਸ-ਪਾਸ ਉਸ ਨੂੰ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿੱਚ ਨੌਕਰੀ ਮਿਲ ਗਈ ਅਤੇ ਦਸ ਸਾਲ ਉੱਥੇ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਜੂਨਾਗੜ੍ਹ ਪਬਲਿਕ ਹਸਪਤਾਲ ਦੇ ਨਰਸਾਂ ਦੇ ਕੁਆਰਟਰਾਂ ਵਿੱਚ ਘਰੇਲੂ ਸਹਾਇਕ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕੀਤਾ।[4] ਉਹ ਜੂਨਾਗੜ੍ਹ ਚਲੀ ਗਈ ਅਤੇ ਘੰਘੀਰਾਮ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਭਰਾ ਨਾਲ ਰਹਿੰਦੀ ਸੀ।[3]
1964 ਵਿੱਚ, ਗੁਜਰਾਤੀ ਲੋਕ ਗਾਇਕ ਹੇਮੂ ਗਾਧਵੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਨੂੰ ਦੇਖਿਆ ਅਤੇ ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਰੇਡੀਓ -ਰਾਜਕੋਟ ਲਈ ਪੰਜ ਰੁਪਏ ਦੇ ਭੁਗਤਾਨ ਲਈ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਰਿਕਾਰਡਿੰਗ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕੀਤਾ। ਸਮਾਜ ਸੇਵਕ ਰਤੁਭਾਈ ਅਡਾਨੀ ਉਸਨੂੰ ਦਿੱਲੀ ਲੈ ਗਏ, ਜਿੱਥੇ ਉਸਨੇ ਲੋਕ ਸੰਗੀਤ ਉਤਸਵ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲਾ ਇਨਾਮ ਜਿੱਤਿਆ। ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਕਲਿਆਣਜੀ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਮੁੰਬਈ ਵਿੱਚ ਸਟੇਜ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਦੌਰਾਨ ਸੁਣਿਆ, ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਗੁਜਰਾਤੀ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪਲੇਬੈਕ ਗਾਇਕ ਵਜੋਂ ਗਾਉਣ ਲਈ ਸੱਦਾ ਦਿੱਤਾ। ਜੇਸਲ ਤੋਰਲ (1971) ਉਸਦੀ ਪਹਿਲੀ ਫਿਲਮ ਸੀ ਅਤੇ ਫਿਲਮ ਦਾ ਉਸਦਾ ਗੀਤ "ਪਾਪ ਤਾਰੂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਜਡੇਜਾ.." ਬਹੁਤ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੋਇਆ। ਉਸਨੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਲਈ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਯਾਤਰਾ ਕੀਤੀ।[6] ਉਸਨੇ ਪ੍ਰਾਣਲਾਲ ਵਿਆਸ ਦੇ ਨਾਲ ਕਈ ਸਟੇਜ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤੇ।[7] ਉਹ ਗੋਂਡਲ ਨੇੜੇ ਗੋਮਟਾ ਪਿੰਡ ਦੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਸੀ।[6]
ਕੰਮ
[ਸੋਧੋ]ਦੀਵਾਲੀਬੇਨ ਇੱਕ ਸਵੈ-ਸਿੱਖਿਅਤ ਗਾਇਕਾ ਸੀ, ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਸੰਗੀਤ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਰਸਮੀ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਸੀ।[8]
ਦੀਵਾਲੀਬੇਨ ਨੇ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਲੋਕ ਗੀਤ, ਗਰਬਾ, ਭਜਨ ਅਤੇ ਗੁਜਰਾਤੀ ਫਿਲਮਾਂ ਦੇ ਗੀਤ ਗਾਏ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਕੈਸੇਟਾਂ ਰਿਕਾਰਡ ਕੀਤੀਆਂ ਅਤੇ ਰਿਲੀਜ਼ ਕੀਤੀਆਂ।[9] ਉਸਨੂੰ ਐਲਬਮ ਮਨ ਕੇ ਮੰਜੀਰੇ (2001) ਤੋਂ ਉਸਦੇ ਲੋਕ ਗੀਤ "ਆਈਵਾ ਆਈਵਾ" ਲਈ ਮਾਨਤਾ ਮਿਲੀ। ਲੋਕ ਗੀਤ ਸੌਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਖਾਰਵਾ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦਾ ਸੀ। "ਮੇਰੇ ਟੋਡਲੇ ਬੇਠੋ ਮੋਰ", "ਸੋਨਾ ਵਤਕੜੀ ਰੇ ਕੇਸਰ ਘੋਲਿਆ", "ਵਾਗੇ ਚੇ ਰੇ", "ਰਾਮ ਨਾ ਬਨ ਵਗਿਆ", "ਹਰੀ ਨਾ ਬਨ ਵਗਿਆ ਰੇ", "ਹਾਲੋ ਨੇ ਕਠਿਆਵੜੀ ਰੇ", "ਉਸਦੇ ਕੁਝ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਗੀਤ ਹਨ। ਕੋਕਿਲਕੰਥੀ, "ਹੂੰ ਤੋ ਕਾਗਲਾਈਆਂ ਲੱਖੀ ਠਾਕੀ", "ਵਾਰਸੇ ਵਰਸੇ ਅਸ਼ਧੀ ਕੇਰੇ ਮੇਘ" ਅਤੇ "ਚੇਲਈਆ ਖਮਾ ਖਮਾਰੇ" ਗੁਜਰਾਤੀ ਫਿਲਮ, ਹਾਲੋ ਗਮਡੇ ਜਾਏ ।[10][11] ਉਸਨੇ ਕਈ ਸੰਗੀਤਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਗਾਇਕਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਹੇਮੂ ਗੜਵੀ, ਲਖਾਭਾਈ ਗੜਵੀ, ਇਸਮਾਈਲ ਵਲੇਰਾ, ਵੇਲਜੀਭਾਈ ਗੱਜਰ, ਕਰਸਨ ਸਾਗਠੀਆ, ਪ੍ਰਫੁੱਲ ਦਵੇ, ਭਿਖੁਦਨ ਗਾਧਵੀ, ਊਸ਼ਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ, ਦਮਯੰਤੀ ਬਰਦਾਈ, ਮੁਰਲੀ ਮੇਘਾਨੀ ਅਤੇ ਆਨੰਦਕੁਮਾਰ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਹੈ।
ਮਾਨਤਾ
[ਸੋਧੋ]ਭੀਲ ਨੂੰ ਉਸ ਦੀ ਫੇਰੀ ਦੌਰਾਨ ਲੰਡਨ ਵਿੱਚ ਗੁਜਰਾਤੀ ਸੁਸਾਇਟੀ ਵੱਲੋਂ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।[12] ਉਸਨੂੰ 1990 ਵਿੱਚ ਪਦਮ ਸ਼੍ਰੀ, ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ਚੌਥਾ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚਾ ਨਾਗਰਿਕ ਪੁਰਸਕਾਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।[13][14][15][12] ਗੁਜਰਾਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਗੁਜਰਾਤ ਗੌਰਵ ਪੁਰਸਕਾਰ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ।[12]
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ Ghosh, Nikhil (2011). The Oxford Encyclopaedia of the Music of India. Vol. 1. Saṅgīt Mahābhāratī. (1st ed.). New Delhi: Oxford University Press. ISBN 9780199797721. OCLC 729238089 – via Oxford Reference.
- ↑ Kateshiya, Gopal (20 May 2016). "Gujarat: Popular folk singer passes away at 75". The Indian Express. Retrieved 5 February 2017.
- ↑ 3.0 3.1 Ram, Sarman (20 May 2016). "પદ્મ શ્રી લોકગાયિકા દિવાળીબેન ભીલનું નિધન" [Padma Shree Award Winner Diwaliben Bhil Is No More]. Divya Bhaskar (in ਗੁਜਰਾਤੀ). Archived from the original on 24 May 2016. Retrieved 17 May 2018.
- ↑ 4.0 4.1 4.2 . Ahmedabad.
- ↑ "Gujarat's renowned folk singer Diwaliben Bhil passed away in hometown Junagadh". The Times of India. 20 May 2016. Retrieved 5 February 2017.
- ↑ 6.0 6.1 . Ahmedabad.
- ↑ Ram, Sarman (20 May 2016). "પદ્મ શ્રી લોકગાયિકા દિવાળીબેન ભીલનું નિધન" [Padma Shree Award Winner Diwaliben Bhil Is No More]. Divya Bhaskar (in ਗੁਜਰਾਤੀ). Archived from the original on 24 May 2016. Retrieved 17 May 2018.
- ↑ Kateshiya, Gopal (20 May 2016). "Gujarat: Popular folk singer passes away at 75". The Indian Express. Retrieved 5 February 2017.
- ↑ . Ahmedabad.
- ↑ "Gujarat's renowned folk singer Diwaliben Bhil passed away in hometown Junagadh". The Times of India. 20 May 2016. Retrieved 5 February 2017.
- ↑ "Popular Gujarati folk singer Diwaliben Bhil passes away at 83". Mid-Day. 19 May 2016. Retrieved 20 May 2016.
- ↑ 12.0 12.1 12.2 . Ahmedabad.
- ↑ Ghosh, Nikhil (2011). The Oxford Encyclopaedia of the Music of India. Vol. 1. Saṅgīt Mahābhāratī. (1st ed.). New Delhi: Oxford University Press. ISBN 9780199797721. OCLC 729238089 – via Oxford Reference.
- ↑ "Popular Gujarati folk singer Diwaliben Bhil passes away at 83". Mid-Day. 19 May 2016. Retrieved 20 May 2016.
- ↑ Ram, Sarman (20 May 2016). "પદ્મ શ્રી લોકગાયિકા દિવાળીબેન ભીલનું નિધન" [Padma Shree Award Winner Diwaliben Bhil Is No More]. Divya Bhaskar (in ਗੁਜਰਾਤੀ). Archived from the original on 24 May 2016. Retrieved 17 May 2018.
