ਪੁਰਾਣੀ ਪੱਛਮੀ ਰਾਜਸਥਾਨੀ
ਪਾਠ ਇੱਕ ਪ੍ਰਾਕ੍ਰਿਤ ਉਪਦੇਸ਼ਿਕ ਰਚਨਾ ਹੈ ਕਿ ਇੱਕ ਸਹੀ ਜੈਨ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਜੀਣਾ ਹੈ, ਸੰਭਵ ਤੌਰ 'ਤੇ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਸਵੇਤੰਬਰਾ ਪੋਪ, ਸ਼੍ਰੀ ਧਰਮਦਾਸਾਗੀ, 6ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਮੱਧ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ। ਪੁਰਾਣੀ ਗੁਜਰਾਤੀ ਵਾਰਤਕ ਟਿੱਪਣੀ 1487 ਵਿੱਚ ਲਿਖੀ ਗਈ ਸੀ। ਕੋਲੋਫੋਨ ਸਥਾਨ, ਮਿਤੀ, ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਆਗੂ, ਸ੍ਰੀ ਨੰਦਲਾਲਾ ਜੀ ਦਾ ਨਾਮ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੇ ਆਦੇਸ਼ 'ਤੇ ਇਹ ਕੰਮ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।
ਪੁਰਾਣੀ ਪੱਛਮੀ ਰਾਜਸਥਾਨੀ (ਜਿਸ ਨੂੰ ਮਾਰੂ-ਗੁਰਜਾਰੀ, ਪੁਰਾਣੀ ਗੁਜਰਾਤੀ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ) ਆਧੁਨਿਕ ਗੁਜਰਾਤੀ ਅਤੇ ਰਾਜਸਥਾਨੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦਾ ਪੂਰਵਜ ਹੈ ਜੋ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਅਤੇ ਪ੍ਰਾਕ੍ਰਿਤ ਅਪਭ੍ਰੰਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਵਿਕਸਿਤ ਹੋਈ ਹੈ, ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 8-14 ਸਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਬੋਲੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ।[1][2] ਪੁਰਾਣੀ ਪੱਛਮੀ ਰਾਜਸਥਾਨੀ ਦਾ ਸਾਹਿਤਕ ਰੂਪ, ਡਿੰਗਾਲਾ ਭਾਸ਼ਾ 12ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਵਰਤੋਂ ਵਿੱਚ ਸੀ।[3] ਜਦੋਂ ਕਿ ਬੋਲੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਪੁਰਾਣੀ ਪੱਛਮੀ ਰਾਜਸਥਾਨੀ ਨੇ ਰਾਜਸਥਾਨੀ ਅਤੇ ਗੁਜਰਾਤੀ ਦੇ ਮੱਧਕਾਲੀ ਰੂਪਾਂ ਨੂੰ ਰਾਹ ਦਿੱਤਾ, ਇਹ 19ਵੀਂ ਸਦੀ ਤੱਕ ਡਿੰਗਾਲਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸਾਹਿਤਕ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵਧਿਆ।[4]
ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਮੁਢਲੇ ਟੈਕਸਟ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸਿੱਧੇ/ਓਬਲਿਕ ਨਾਂਵ ਰੂਪ, ਪੋਸਟਪੋਜ਼ੀਸ਼ਨ, ਅਤੇ ਸਹਾਇਕ ਕਿਰਿਆਵਾਂ।[5] ਇਸ ਦੇ ਤਿੰਨ ਲਿੰਗ ਸਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਅੱਜ ਗੁਜਰਾਤੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਲਗਭਗ 1300 ਈਸਵੀ ਦੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ, ਇਸ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਇੱਕ ਕਾਫ਼ੀ ਮਿਆਰੀ ਰੂਪ ਉਭਰਿਆ। ਇਹ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕਿ ਆਧੁਨਿਕ ਰਾਜਸਥਾਨੀ ਨੇ ਥੋੜ੍ਹੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨਿਊਟਰ ਲਿੰਗ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਇਹ ਗਲਤ ਸਿੱਟੇ 'ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਸੀ ਕਿ ਕੁਝ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਨਾਸਿਕ ਵਿਅੰਜਨ ਦੇ ਬਾਅਦ ਪੁਲਿੰਗ [o] ਲਈ ਉਚਾਰਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ [ũ] ਗੁਜਰਾਤੀ ਦੇ ਨਿਊਟਰ [ũ] ਦੇ ਸਮਾਨ ਸੀ।[6] ਇੱਕ ਰਸਮੀ ਵਿਆਕਰਣ, ਪ੍ਰਾਕ੍ਰਿਤ ਵਿਕਾਰਣ, ਇਸ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਪੂਰਵਗਾਮੀ, ਗੁਰਜਰ ਅਪਭ੍ਰਸ਼, ਨੂੰ ਜੈਨ ਸੰਨਿਆਸੀ ਅਤੇ ਉੱਘੇ ਵਿਦਵਾਨ ਆਚਾਰੀਆ ਹੇਮਚੰਦਰ ਸੂਰੀ ਦੁਆਰਾ ਅਨਹਿਲਵਾੜਾ (ਪਾਟਨ) ਦੇ ਚੌਲੁਕਯ ਰਾਜਾ ਜੈਸਿਮ੍ਹਾ ਸਿੱਧਰਾਜ ਦੇ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।[7]
ਸਾਹਿਤ
[ਸੋਧੋ]ਮੁੱਖ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸ਼ੈਲੀਆਂ ਵਿੱਚ ਲਿਖੀਆਂ ਗਈਆਂ ਸਨ, ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਕਵਿਤਾ ਰੂਪ ਵਿੱਚ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ:[8]
- ਰਸ, ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਉਪਦੇਸ਼ਿਕ ਬਿਰਤਾਂਤ, ਜਿਸ ਵਿੱਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਸ਼ਾਲਿਭਦਰਸੂਰੀ ਦਾ ਭਰਤੇਸ਼੍ਵਰਬਾਹੁਬਲੀ (1185)।
- ਫਾਗੁ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਬਸੰਤ ਰੁੱਤ ਮਨਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣਾ ਜਿਨਪਦਮਾਸੂਰੀ ਦਾ ਸਿਰੀਥੁਲੀਬੱਡਾ (ਸੀ. 1335) ਹੈ। ਸਭ ਤੋਂ ਮਸ਼ਹੂਰ ਵਸੰਤਵਿਲਾਸਾ, ਅਣਜਾਣ ਲੇਖਕਾਂ ਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ 14ਵੀਂ ਜਾਂ 15ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ, ਜਾਂ ਸੰਭਵ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦਾ ਹੈ।
- ਬਾਰਮਾਸੀ, ਬਾਰਾਂ ਮਹੀਨਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਹਰੇਕ ਦੌਰਾਨ ਕੁਦਰਤੀ ਸੁੰਦਰਤਾ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਰਦਾ ਹੈ।
- ਆਖਿਆਨਾ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਹਰੇਕ ਭਾਗ ਇੱਕ ਮੀਟਰ ਵਿੱਚ ਹਨ।
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-0000000B-QINU`"'</ref>" does not exist.
- ↑ Dalby 1998
- ↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-0000000C-QINU`"'</ref>" does not exist.
- ↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-0000000D-QINU`"'</ref>" does not exist.
- ↑ Mistry 2003, p. 115
- ↑ Smith, J.D. (2001) "Rajasthani." Facts about the world's languages: An encyclopedia of the world's major languages, past and present. Ed. Jane Garry, and Carl Rubino: New England Publishing Associates. pp. 591-593.
- ↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-0000000E-QINU`"'</ref>" does not exist.
- ↑ Cardona & Suthar 2003
<ref> tag defined in <references> has no name attribute.