ਮਨੀਲਾਲ ਦਿਵੇਦੀ

ਮਨੀਲਾਲ ਨਭੁਭਾਈ ਦਿਵੇਦੀ (26 ਸਤੰਬਰ 1858 – 1 ਅਕਤੂਬਰ 1898) ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤ ਦਾ ਇੱਕ ਗੁਜਰਾਤੀ-ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਲੇਖਕ, ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ, ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਚਿੰਤਕ ਸੀ, ਜਿਸਨੂੰ ਸਾਹਿਤਕ ਹਲਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਨੀਲਾਲ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਹ 19ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਗੁਜਰਾਤੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਸੀ, ਅਤੇ ਉਹ ਕਈ ਗੁਜਰਾਤੀ ਲੇਖਕਾਂ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਅਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ ਜੋ ਸਮਾਜਿਕ ਸੁਧਾਰਾਂ ਉੱਤੇ ਬਹਿਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ, ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਸਥਿਤੀ, ਬਾਲ ਵਿਆਹ, ਅਤੇ ਇਹ ਸਵਾਲ ਕਿ ਕੀ ਵਿਧਵਾਵਾਂ ਦੁਬਾਰਾ ਵਿਆਹ ਕਰ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਸਨੇ ਪੂਰਬੀ ਸਭਿਅਤਾ ਨੂੰ ਉੱਚ ਸਨਮਾਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ, ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਸਭਿਅਤਾ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ, ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਜਿਸ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਇੱਕ ਘੱਟ ਰੂੜੀਵਾਦੀ ਨਜ਼ਰੀਏ ਦੇ ਦੂਜੇ ਸਮਾਜ ਸੁਧਾਰਕਾਂ ਨਾਲ ਟਕਰਾਅ ਵਿੱਚ ਲਿਆਇਆ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ "ਧਾਰਮਿਕ ਲੀਹਾਂ 'ਤੇ ਸੁਧਾਰਕ" ਮੰਨਦਾ ਸੀ।

ਮਨੀਲਾਲ ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਪੰਡਿਤ ਯੁੱਗ, ਜਾਂ "ਵਿਦਵਾਨ ਯੁੱਗ" ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹਨ - ਇੱਕ ਸਮਾਂ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਗੁਜਰਾਤੀ ਲੇਖਕਾਂ ਨੇ ਸਮਕਾਲੀ ਭਾਰਤੀ ਪਛਾਣ ਨੂੰ ਮੁੜ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਆਪਣੇ ਰਵਾਇਤੀ ਸਾਹਿਤ, ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਧਰਮ ਦੀ ਪੜਚੋਲ ਕੀਤੀ ਜਦੋਂ ਇਹ ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਸ਼ਾਸਨ ਦੇ ਅਧੀਨ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਗਏ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਪੱਛਮੀ ਮਾਡਲ ਤੋਂ ਚੁਣੌਤੀ ਦੇ ਅਧੀਨ ਸੀ। . ਉਸ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਅਦਵੈਤ (ਗੈਰ-ਦਵੈਤ) ਫ਼ਲਸਫ਼ੇ ਦੇ ਸੰਦਰਭ ਵਿੱਚ ਪਿਆਰ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇ 'ਤੇ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ, ਆਤਮਨਿਮੰਜਨ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ; ਕਾਂਤਾ, ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਨਾਟਕੀ ਤਕਨੀਕਾਂ ਦਾ ਸੁਮੇਲ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਨਾਟਕ; ਨਰੂਸਿੰਘਾਵਤਾਰ, ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਨਾਟਕੀ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਨਾਟਕ; ਪ੍ਰਣਵਿਨਿਮਯਾ, ਯੋਗਾ ਅਤੇ ਰਹੱਸਵਾਦ ਦਾ ਅਧਿਐਨ; ਅਤੇ ਸਿਧਾਂਤਸਾਰ, ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਧਾਰਮਿਕ ਦਰਸ਼ਨਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਇਤਿਹਾਸਕ ਆਲੋਚਨਾ ਹੈ। ਸ਼ੰਕਰ ਦੇ ਅਦਵੈਤ ਫ਼ਲਸਫ਼ੇ ਵਿੱਚ ਉਸਦੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨੇ ਉਸਦੇ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਵਿਚਾਰ ਲਈ ਬੁਨਿਆਦੀ ਆਧਾਰ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤਾ। ਉਸਨੂੰ 1893 ਵਿੱਚ ਸ਼ਿਕਾਗੋ ਵਿੱਚ ਆਯੋਜਿਤ ਵਿਸ਼ਵ ਧਰਮ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਪਾਰਲੀਮੈਂਟ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪੇਪਰ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਸੱਦਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਪਰ ਵਿੱਤੀ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੇ ਉੱਥੇ ਉਸਦੀ ਭਾਗੀਦਾਰੀ ਨੂੰ ਅਸੰਭਵ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।

ਮਨੀਲਾਲ ਦੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸਾਂ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਪੁਰਸ਼ਾਂ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਦੋਸਤੀ ਵਿੱਚ ਸੰਪੂਰਨਤਾ ਅਤੇ ਪਿਆਰ ਦੀ ਖੋਜ ਕਰਨ ਲਈ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਹ ਅਕਸਰ ਆਪਣੇ ਤਜ਼ਰਬਿਆਂ ਤੋਂ ਨਿਰਾਸ਼ ਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਤੇਰ੍ਹਾਂ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾ ਲਿਆ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਦੋ ਬੱਚੇ ਹੋਏ, ਪਰ ਉਸਦੀ ਪਤਨੀ ਉਸਨੂੰ 1890 ਵਿੱਚ ਛੱਡ ਗਈ। ਉਸਨੇ ਔਰਤਾਂ ਨਾਲ ਕਈ ਜਿਨਸੀ ਸਬੰਧ ਬਣਾਏ ਸਨ, ਅਤੇ ਵੇਸ਼ਵਾਵਾਂ ਦਾ ਦੌਰਾ ਵੀ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਜਿੱਥੇ ਉਸਨੂੰ ਸਿਫਿਲਿਸ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਹ ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਗੰਭੀਰ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਤੋਂ ਪੀੜਤ ਰਿਹਾ ਅਤੇ 40 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਉਸਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। ਆਧੁਨਿਕ ਗੁਜਰਾਤੀ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਮੋਢੀ ਨਰਮਦ ਨੇ ਮਨੀਲਾਲ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਬੌਧਿਕ ਵਾਰਸ ਮੰਨਿਆ। ਮਨੀਲਾਲ ਨੇ ਮਾਸਿਕ ਪ੍ਰਿਯਮਵਦਾ ਅਤੇ ਸੁਦਰਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਰਾਹੀਂ ਨਰਮਦ ਦੀ ਸੋਚ ਦਾ ਵਿਸਥਾਰ ਕੀਤਾ, ਜਿਸਨੂੰ ਉਸਨੇ 1885 ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਮੌਤ ਤੱਕ ਸੰਪਾਦਿਤ ਕੀਤਾ।

ਜੀਵਨੀ

ਮਨੀਲਾਲ ਨਭੁਭਾਈ ਦਿਵੇਦੀ ਦਾ ਜਨਮ 26 ਸਤੰਬਰ 1858 ਨੂੰ ਨਡਿਆਦ, ਗੁਜਰਾਤ ਵਿਖੇ ਇੱਕ ਸਥੋਦਰਾ ਨਗਰ ਪਰਿਵਾਰ ਕੋਲ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸਦੇ ਦਾਦਾ, ਭਾਈਲਾਲ ਦਵੇ, ਨੇ ਮਨੀਲਾਲ ਦੇ ਪਿਤਾ, ਨਭੁਭਾਈ ਨੂੰ ਗਿਆਰਾਂ ਹਜ਼ਾਰ ਰੁਪਏ ਅਤੇ ਇੱਕ ਘਰ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ, ਜੋ ਇੱਕ ਸ਼ਾਹੂਕਾਰ ਵਜੋਂ ਅਤੇ ਕਦੇ ਇੱਕ ਮੰਦਰ ਦੇ ਪੁਜਾਰੀ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਨਭੁਭਾਈ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਸੀ ਪਰ ਉਹ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਉਸਦਾ ਬੇਟਾ ਕਲਰਕ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਕਾਫ਼ੀ ਸਿੱਖੇ, ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਉਸਨੂੰ ਚਾਰ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਤੋਂ ਸਕੂਲ ਜਾਣ ਲਈ ਕਿਹਾ ਗਿਆ।

ਮਨੀਲਾਲ ਨੇ 1880 ਵਿੱਚ ਐਲਫਿੰਸਟਨ ਕਾਲਜ ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਬੈਚਲਰ ਆਫ਼ ਆਰਟਸ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ।

ਸਮਾਲਦਾਸ ਕਾਲਜ, ਭਾਵਨਗਰ

ਉਸਨੇ ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਚੰਗੀ ਤਰੱਕੀ ਦਿਖਾਈ; ਉਹ ਦੂਜੇ ਸਟੈਂਡਰਡ ਦੀ ਸਾਲਾਨਾ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲਾ ਸਥਾਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਇੱਕ ਇਨਾਮ ਜਿੱਤਿਆ। ਉਸਦੇ ਅਧਿਆਪਕ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਚੌਥੀ ਜਮਾਤ ਵਿੱਚ ਤਰੱਕੀ ਦੇ ਦਿੱਤੀ, ਪਰ ਮਨੀਲਾਲ ਤਰੱਕੀ ਤੋਂ ਨਾਖੁਸ਼ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਤੀਜੀ ਜਮਾਤ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸ ਜਾਣ ਦੀ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ। ਉਹ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਅਤੇ ਜਿਓਮੈਟਰੀ ਵਿੱਚ ਨਿਪੁੰਨ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਅਤੇ 1875 ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਦਸਵੀਂ ਦੀ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਵਿੱਚ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਵਿੱਚ ਫੇਲ੍ਹ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਉਹ ਅਗਲੇ ਸਾਲ ਬੰਬੇ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰੀਖਿਆਵਾਂ ਵਿੱਚ ਦੂਜੇ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਰਿਹਾ, ਜੇਮਜ਼ ਟੇਲਰ ਇਨਾਮ ਜਿੱਤਿਆ।

ਉਸਨੇ 1877 ਵਿੱਚ ਐਲਫਿੰਸਟਨ ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲਾ ਲਿਆ ਅਤੇ 1880 ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਬੈਚਲਰ ਆਫ਼ ਆਰਟਸ ਨਾਲ ਗ੍ਰੈਜੂਏਸ਼ਨ ਕੀਤੀ। ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੁਆਰਾ ਮਜ਼ਦੂਰੀ ਕਮਾਉਣ ਦੇ ਦਬਾਅ ਹੇਠ, ਉਸਨੇ ਕਾਲਜ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਇੱਕ ਆਟੋਡਿਡੈਕਟ ਵਜੋਂ ਆਪਣੀ ਮਾਸਟਰ ਆਫ਼ ਆਰਟਸ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ। ਉਹ ਨਡਿਆਦ ਵਾਪਸ ਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਜੁਲਾਈ 1880 ਵਿਚ ਸਰਕਾਰੀ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਸਹਾਇਕ ਅਧਿਆਪਕ ਬਣ ਗਿਆ। 1881 ਵਿਚ, ਉਸ ਦੀ ਬਦਲੀ ਲੜਕੀਆਂ ਦੇ ਸਕੂਲਾਂ ਦੇ ਡਿਪਟੀ ਐਜੂਕੇਸ਼ਨ ਇੰਸਪੈਕਟਰ ਵਜੋਂ ਬੰਬਈ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ। ਉਹ 1885 ਵਿੱਚ ਭਾਵਨਗਰ ਦੇ ਸਮਾਲਦਾਸ ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਦੇ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਵਜੋਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਏ ਪਰ ਸਿਹਤ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਕਾਰਨ 1889 ਵਿੱਚ ਸੇਵਾਮੁਕਤ ਹੋ ਗਏ। ਨਵੰਬਰ 1892 ਤੋਂ ਜੁਲਾਈ 1893 ਤੱਕ, ਉਹ ਪਾਟਨ, ਗੁਜਰਾਤ ਵਿਖੇ ਰਿਹਾ ਅਤੇ ਜੈਨ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀਆਂ ਤੋਂ ਦੋ ਹਜ਼ਾਰ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੱਥ-ਲਿਖਤਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਤਿਆਰ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ। ਇਸ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਬੜੌਦਾ ਰਾਜ ਪੁਰਾਤੱਤਵ ਵਿਭਾਗ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਹੋਈ, ਜਿਸਦਾ ਉਹ ਦਸੰਬਰ 1893 ਤੋਂ ਜੁਲਾਈ 1895 ਤੱਕ ਮੁਖੀ ਰਿਹਾ।

ਅਮਰ ਆਸ਼ਾ, ਮਨੀਲਾਲ ਦਿਵੇਦੀ ਦੀ ਇੱਕ ਗ਼ਜ਼ਲ, ਉਸਦੀ ਹੱਥ ਲਿਖਤ ਵਿੱਚ

ਸਰੋਤ

• Arnold, Edwin (1886). "A Model Native State". India Revisited. Boston: Roberts Brothers. pp. 99–116.
• Birch, Jason (December 2013). "Rājayoga: The Reincarnations of the King of All Yogas" (PDF). International Journal of Hindu Studies. 17 (3): 399–442. doi:10.1007/s11407-014-9146-x. JSTOR 24713650. S2CID 143065487. ਫਰਮਾ:Closed access
• Chattopadhyaya, Rajagopal (1999). Swami Vivekananda in India: A Corrective Biography. Delhi: Motilal Banarsidass Publishers. p. 418. ISBN 978-81-208-1586-5.
• Chavda, Vijay Singh (1980). "The 19th Century Social Reform in Gujarat: A Contemporary Evaluation". Proceedings of the Indian History Congress. 41: 733. JSTOR 44141900. ਫਰਮਾ:Closed access
• Choksi, Mahesh; Somani, Dhirendra, eds. (2004). Gujarati Rangbhoomi: Riddhi Ane Ronak ગુજરાતી રંગભૂમિ: રિદ્ધિ અને રોનક [Compilation of Information regarding professional theatre of Gujarat] (in ਗੁਜਰਾਤੀ). Ahmedabad: Gujarat Vishwakosh Trust. pp. 117, 124. OCLC 55679037.
• Chopra, Preeti (2003). The City and Its Fragments: Colonial Bombay, 1854–1918. Vol. 2. Berkeley: University of California. OCLC 937449532.
• Choudhuri, Indra Nath, ed. (2016). Encyclopaedia of Indian Literature: I-L. Vol. 3. New Delhi: Sahitya Akademi. p. 2267. ISBN 978-81-260-4758-1.
• Dalal, Yasin (1999). Princes And the Press. Rajkot: Saurashtra University. OCLC 82772563.
• Dasgupta, Surendranath (1975). A History of Indian Philosophy. Vol. 1. Delhi: Motilal Banarsidass Publishers. p. 50. ISBN 978-81-208-0412-8.
• Datta, Amaresh, ed. (1988). Encyclopaedia of Indian Literature: Devraj to Jyoti. Vol. 2. New Delhi: Sahitya Akademi. pp. 1130–1131. ISBN 978-81-260-1194-0.
• Desai, S.D. (2002). More Happenings: Gujarati Theatre Today (1990–1999). Gandhinagar: Gujarat Sahitya Academy. p. 69. ISBN 81-7227-113-1.
• George, K. M., ed. (1992). Modern Indian Literature, an Anthology: Surveys and Poems. New Delhi: Sahitya Akademi. p. 126. ISBN 978-81-7201-324-0.
• Jhaveri, Mansukhlal (1978). History of Gujarati Literature. New Delhi: Sahitya Akademi. pp. 101–104. OCLC 639128528.
• Panchal, Shirish (1998). B.K. Thakore. Makers of Indian Literature. New Delhi: Sahitya Akademi. p. 5. ISBN 978-81-260-0373-0.
• Pandya, Ketki N. (2004). Tagore's Chitra and Aurobindo's Savitri: A Comparative Study. New Delhi: Atlantic Publishers. ISBN 978-8-126-90353-5.
• Parel, Anthony J. (1997). "Introduction". Gandhi: 'Hind Swaraj' and Other Writings. New York: Cambridge University Press. pp. xiii–lxii. ISBN 978-0-521-57405-1.
• Patel, C. N. (2000). Moral and Social Thinking In Modern Gujarat. Gandhinagar: Gujarat Sahitya Akademi. pp. 38–39. OCLC 297205718.
• Ram-Prasad, Chakravarthi (2013). "Dreams and Reality: The Śaṅkarite Critique of Vijñānavāda". In Perrett, Roy W. (ed.). Epistemology: Indian Philosophy. New York: Routledge. p. 231. ISBN 978-1-135-70294-6.
• Raval, R. L. (1987). "Reform Controversy and New Approach to Cultural Synthesis". Socio-Religious Reform Movements in Gujarat During the Nineteenth Century. New Delhi: Ess Ess Publications. pp. 185–232. OCLC 838404380.
• Ray, N. R., ed. (1981). Western Colonial Policy: A Study on its Impact on Indian Society. Vol. 1. Culcutta: Institute of Historical Studies. p. 382. OCLC 916707731.
• Shukla, Sonal (1995). "Gujarati Cultural Revivalism". In Patel, Sujata (ed.). Bombay: Mosaic of Modern Culture. New Delhi: Oxford University Press. pp. 88–98. ISBN 978-0-19-563689-5.
• Suhrud, Tridip (1999). "Love, Desire and Moksha: Manibhai Nabhubhai and the Loss of Svadharma" (PDF). Narrations of a Nation: Explorations Through Intellectual Biographies (Ph.D thesis). Ahmedabad: School of Social Sciences, Gujarat University. hdl:10603/46631.
• Thaker, Dhirubhai (1983). Manilal Dwivedi. Makers of Indian Literature. New Delhi: Sahitya Akademi. OCLC 10532609.
• Thaker, Dhirubhai (2011). Keṭalāka Sāhityika Vivādo કેટલાક સાહિત્યિક વિવાદો [Some Literary Controversies] (in ਗੁਜਰਾਤੀ). Ahmedabad: Gujarati Vishwakosh Trust. p. 31. OCLC 741752210.
• Thaker, Dhirubhai; Desai, Kumarpal, eds. (2007). Gujarat: A Panorama of Heritage of the Gujarat. Ahmedabad: Gujarat Vishwakosh Trust. pp. 355–356. OCLC 180581353.
• Topiwala, Chandrakant; Soni, Raman; Dave, Ramesh R., eds. (1990). Gujarati Sahitya Kosh: Arvachinkal ગુજરાતી સાહિત્ય કોશ: અર્વાચીનકાળ [Encyclopedia of Gujarati Literature: Modern Era] (in ਗੁਜਰਾਤੀ). Vol. II. Ahmedabad: Gujarati Sahitya Parishad. OCLC 26636333.
• University of Bombay (1880). "The James Taylor Prize". The Bombay University Calendar. Bombay: Thacker. p. 166.
• Yajnik, J. A. (1979). "Philosophy in Gujarati". In Bedekar, V. M. (ed.). Philosophy in the Fifteen Modern Indian Languages. Pune: The Council for the Marathi Encyclopaedia of Philosophy. pp. 74–103. OCLC 911837204.