ਮੁਹੰਮਦ ਕਾਦਿਰੀ

ਸਈਅਦ ਮੁਹੰਮਦ ਨੌਸ਼ਾਹ (نوشہ) ਗੰਜ ਬਖ਼ਸ਼ ਕਾਦਿਰੀ (21 ਅਗਸਤ 1552 – 18 ਮਈ 1654), ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ (ਅੱਜ ਦੇ ਗੁਜਰਾਤ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ) ਵਿੱਚ ਇਸਲਾਮ ਦੇ ਇੱਕ ਵਿਦਵਾਨ, ਸੰਤ ਅਤੇ ਪ੍ਰਚਾਰਕ, ਕਾਦਿਰੀਆ ਸੂਫੀ ਆਦੇਸ਼ ਦੀ ਨੌਸ਼ਹਿਆ ਸ਼ਾਖਾ ਦਾ ਸੰਸਥਾਪਕ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਦਸਵੀਂ ਅਤੇ ਗਿਆਰ੍ਹਵੀਂ ਸਦੀ ਏ.ਐਚ. (ਸੋਲ੍ਹਵੀਂ ਅਤੇ ਸਤਾਰ੍ਹਵੀਂ ਸਦੀ ਈਸਵੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ) ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕੀਤਾ। ਉਸਦੇ ਪੈਰੋਕਾਰ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਕਾਦਰੀ ਨੌਸ਼ਾਹੀ, ਨੌਸ਼ਾਹੀ ਜਾਂ ਕੇਵਲ ਕਾਦਰੀ (ਕਾਦਰੀ) ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ।

ਜਨਮ ਅਤੇ ਨਾਮ

ਸੱਯਦ ਮੁਹੰਮਦ ਨੌਸ਼ਾਹ ਗੰਜ ਬਖ਼ਸ਼ ਕਾਦਰੀ ਦਾ ਜਨਮ ਰਮਜ਼ਾਨ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਦਿਨ 959 ਹਿਜਰੀ (21 ਅਗਸਤ 1552) ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਗੁਜਰਾਤ ਦੇ ਘੋਗਾਂਵਾਲੀ ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦਾ ਨਾਮ ਸਈਅਦ ਅਲਾਉਦੀਨ ਗਿਲਾਨੀ ਕਾਦਿਰੀ ਸੀ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਮਹਾਨ ਸੂਫ਼ੀ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਸਤਿਕਾਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਆਪਣੇ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਲੰਮੀ ਯਾਤਰਾ ਕਰਨ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਉਸਨੇ ਮੱਕਾ ਮੁਕਰੱਮਾਹ ਅਤੇ ਮਦੀਨਾ ਮੁਨੱਵਾਰਾਹ ਦੀ ਆਪਣੀ ਤੀਰਥ ਯਾਤਰਾ ਸੱਤ ਵਾਰ ਪੈਦਲ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਇਸਲਾਮ ਪ੍ਰਤੀ ਕਿੰਨੇ ਸਮਰਪਤ ਸੀ।

ਜਨਮ ਸਮੇਂ ਉਸਦਾ ਨਾਮ ਕੁਝ ਬ੍ਰਹਮ ਅਤੇ ਅਲੌਕਿਕ ਸੰਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਮੁਹੰਮਦ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਪਹਿਲਾਂ ਉਹ ਹਾਜੀ ਮੁਹੰਮਦ ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੋਇਆ। ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਉਹ ਹਾਜੀ ਨੌਸ਼ਾਹ, ਅਬੁਲ ਹਾਸ਼ਿਮ, ਭੂਰੇ ਵਾਲਾ ਪੀਰ, ਮੁਜੱਦੀਦ-ਏ ਇਸਲਾਮ (ਇਸਲਾਮ ਦੀ ਮਹਾਨ ਪੁਨਰ-ਸੁਰਜੀਤੀ ਕਰਨ ਵਾਲਾ), ਨੌਸ਼ਾਹ ਗੰਜ ਬਖ਼ਸ਼, ਸੱਯਦ ਨੌਸ਼ਾਹ ਪੀਰ ਅਤੇ ਨੌਸ਼ਾਹ ਪਾਕ ਦੇ ਨਾਵਾਂ ਨਾਲ ਵੀ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੋਇਆ। ਨੌਸ਼ਾਹ ਨਾਮ ਨੂੰ ਨੋਸ਼ਾਹ ਜਾਂ ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਨੌਸ਼ੋ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਚਾਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਉਸਦਾ ਦਾਅਵਾ ਸੀ ਕਿ ਉਸਨੇ ਰੱਬ ਦੀ ਹਜ਼ੂਰੀ ਵਿੱਚ "ਗੰਜ ਬਖਸ਼" ਅਤੇ "ਨੌਸ਼ਾਹ" ਖਿਤਾਬ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੇ। ਦੋਵੇਂ ਨਾਂ ਫ਼ਾਰਸੀ ਦੇ ਸ਼ਬਦ ਹਨ; ਗੰਜ ਬਖ਼ਸ਼ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ "ਛੁਪੇ ਹੋਏ ਖ਼ਜ਼ਾਨੇ ਬਖ਼ਸ਼ਣ ਵਾਲਾ" ਅਤੇ ਨੌਸ਼ਾਹ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਜਵਾਨ ਰਾਜਾ ਜਾਂ ਲਾੜਾ। ਉਸਨੂੰ ਮੁਕਾਮ-ਏ ਨੌਸ਼ਾਹਤ ਵਜੋਂ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।

ਪੂਰਵਜ

ਮੁਹੰਮਦ ਕਾਦਰੀ ਇੱਕ ਸੱਯਦ (ਮੁਹੰਮਦ ਦੇ ਅਹਿਲ-ਏ-ਬੈਤ ਦੇ ਸਿੱਧੇ ਵੰਸ਼ਜ) ਸੀ। ਉਹ ਅਲੀ ਇਬਨ ਅਬੀ ਤਾਲਿਬ ਦੀ ਇੱਕ 33 ਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਵਿੱਚੋਂ ਸੀ। ਇਹ ਦਰਜ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ-ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਉਪ ਮਹਾਂਦੀਪ ਵਿੱਚ ਆਏ ਸਈਅਦ ਨੌਸ਼ਾਹ ਗੰਜ ਬਖ਼ਸ਼ ਕਾਦਰੀ ਦੇ ਪੂਰਵਜਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸੱਯਦ ਅਵਨ ਇਬਨ ਯਾਲਾ ਅਲ ਹਾਸ਼ਿਮੀ ਅਲ ਗਿਲਾਨੀ ਸਨ। ਇਹ ਸਈਅਦ ਅਬਦੁਲ ਕਾਦਿਰ ਜਿਲਾਨੀ ਦੇ ਹੁਕਮ ਨਾਲ ਪੰਜਵੀਂ ਸਦੀ ਹਿ. (ਲਗਭਗ ਗਿਆਰ੍ਹਵੀਂ ਸਦੀ ਈ.) ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਉਹ ਬਗਦਾਦ ਵਿੱਚ 1028 ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਆਪਣੇ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸਈਅਦ ਅਬਦੁਲ ਕਾਦਿਰ ਜਿਲਾਨੀ ਦਾ ਚਾਚਾ ਸੀ। ਉਹ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਕਾਦਰੀਆ ਆਰਡਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕਰਨ ਵਾਲ਼ਾ ਪਹਿਲਾ ਵਿਅਕਤੀ ਵੀ ਹੈ। ਉਹ ਇਸ ਭਾਰਤੀ ਉਪ ਮਹਾਂਦੀਪ ਲਈ ਸਈਅਦ ਅਬਦੁਲ ਕਾਦਿਰ ਜਿਲਾਨੀ ਦੁਆਰਾ ਨਿਯੁਕਤ ਕੁਤਬ (ਰੂਹਾਨੀ ਧੁਰਾ) ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਮਹਾਨ ਯਤਨਾਂ ਸਦਕਾ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਹਿੰਦੂ ਕਬੀਲਿਆਂ ਨੇ ਇਸਲਾਮ ਕਬੂਲ ਕਰ ਲਿਆ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਰਾਜਪੂਤ, ਚੌਹਾਨ ਅਤੇ ਖੋਖਰ ਦੇ ਗੋਤ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਬਹੁਤਿਆਂ ਨੇ ਧਰਮ ਵਿਚ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਜੀਵਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਮਿਸ਼ਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਜੋ ਉਸਨੇ ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਕੀਤਾ, ਬਗਦਾਦ ਵਾਪਸ ਪਰਤਿਆ ਜਿੱਥੇ ਉਸਦੀ ਮੌਤ 1157 ਵਿੱਚ ਹੋਈ। ਇਸ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਤੁਹਾਨੂੰ ਉਸਦੀ ਪਵਿੱਤਰ ਕਬਰ ਵੀ ਮਿਲ਼ਦੀ ਹੈ।

ਸੱਯਦ ਅਵਨ ਇਬਨ ਯਾਲਾ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਅਤੇ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਸਯਦ ਜ਼ਮਾਨ ਅਲੀ ਮੁਹਸਿਨ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਭਾਰਤ-ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਉਪ-ਮਹਾਂਦੀਪ ਦੇ ਦੱਖਣ-ਪੱਛਮੀ ਖੇਤਰਾਂ, ਕੋਹਿਸਤਾਨ-ਇ ਨਮਕ ਅਤੇ ਸੌਂਸਾਕੇਸਰ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਇਸਲਾਮ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਦੇ ਕਾਰਨ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਇਸਲਾਮ ਧਾਰਨ ਕਰ ਗਏ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਮੁਰੀਦਾਂ ਦੇ ਦਾਇਰੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਏ। ਧਰਮ ਲਈ ਉਸਦੇ ਕੰਮ ਨੇ ਸਥਾਨਕ ਸ਼ਾਸਕ "ਰਾਣੀ ਭਰਤ" ਨੂੰ ਵੀ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਨੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਇਸਲਾਮ ਨੂੰ ਸੱਚੇ ਧਰਮ ਵਜੋਂ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰ ਲਿਆ। ਸਈਅਦ ਜ਼ਮਾਨ ਅਲੀ ਸ਼ਾਹ ਦੀ ਪਵਿੱਤਰ ਕਬਰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਕਿਰਾਨਾ, ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਸਰਗੋਧਾ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ।

ਸਈਅਦ ਮਹਿਮੂਦ ਸ਼ਾਹ, ਜੋ ਪੀਰ ਜਾਲਿਬ ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਸਈਅਦ ਜ਼ਮਾਨ ਅਲੀ ਸ਼ਾਹ ਦੇ ਵੰਸ਼ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਉਹ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਸੰਤ ਸੀ ਜਿਸ ਕੋਲ ਅਲੌਕਿਕ ਕੁਦਰਤੀ ਵਰਦਾਨ ਸਨ, ਜਿਸਨੂੰ ਤਸੱਰੁਫ਼ਤ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਅਨੇਕ ਉਪਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਖਿੱਚ ਕਾਰਨ ਉਸ ਨੂੰ ਪੀਰ ਜਾਲਿਬ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਆਪਣੇ ਪੂਰਵਜਾਂ ਵਾਂਗ ਉਹ ਇੱਕ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਪੂਰਨ ਮਨੁੱਖ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਮਜਾਰ ਰਾਮਦਿਆਨਾ, ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਸਰਗੋਧਾ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਸਈਅਦ ਸ਼ਮਸੂਦੀਨ ਸ਼ਾਹਿਦ ਪੀਰ ਜਾਲਿਬ ਦੇ ਵੰਸ਼ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਮਹਾਨ ਸੰਤ ਸੀ। ਉਹ ਹਮੇਸ਼ਾ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਆਪਣਾ ਮਨਪਸੰਦ ਹਥਿਆਰ, ਇੱਕ ਜੈਵਲਿਨ ਲੈ ਕੇ ਜਾਂਦਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਇਸ ਲਈ ਉਸਨੂੰ ਸੰਗੀਨ ਸ਼ਾਹ ਸ਼ਹੀਦ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਉਹ ਅੱਲ੍ਹਾ ਦੇ ਰਾਹ ਵਿਚ ਲੜਾਈ ਦੌਰਾਨ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋ ਗਿਆ। ਸੰਗੀਨ ਸ਼ਾਹ ਦੇ ਦੋ ਪੁੱਤਰ ਸਨ: ਸੱਯਦ ਅਲਾਉਦੀਨ ਹੁਸੈਨ ਅਤੇ ਸਈਦ ਰਹੀਮੁਦੀਨ। ਦੋਵਾਂ ਭਰਾਵਾਂ ਦੇ ਮਜਾਰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਗੁਜਰਾਤ ਵਿੱਚ ਕਾਦਿਰਾਬਾਦ ਨੇੜੇ ਘੋਗਾਂਵਾਲੀ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹਨ।

ਸੱਯਦ ਅਲਾਉਦੀਨ ਨੂੰ ਰਹੱਸਵਾਦੀ ਮਾਰਗ ਦੇ ਮਹਾਨ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਗੁਰੂਆਂ ਵਿੱਚ ਗਿਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਸਨੇ ਸ਼ਰਾਹ, ਇਸਲਾਮੀ ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਦਾ ਪਾਲਣ ਬਹੁਤ ਸਹੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਨੂੰ ਕੁਨਯਾ (ਮਾਪਿਆਂ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਨਾਮ) ਅਬੂ ਇਸਮਾਈਲ ਪੀਰ ਗਾਜ਼ੀ ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ਼ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਆਪਣੇ ਸਮਕਾਲੀਆਂ ਵਿੱਚ, ਆਪਣੇ ਛੋਟੇ ਭਰਾ ਵਾਂਗ ਹੀ ਉਹ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਸੰਤ ਸੀ,। ਸੱਯਦ ਅਲਾਉਦੀਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਵਿੱਤਰ ਕਬਰ ਘੋਗਾਂਵਾਲੀ ਵਿੱਚ ਹੈ, ਸਈਅਦ ਨੌਸ਼ਾਹ ਗੰਜ ਬਖ਼ਸ਼ ਕਾਦਰੀ ਦੇ ਪਿਤਾ ਵੀ ਹਨ।

ਸਿੱਖਿਆ

ਸੱਯਦ ਨੌਸ਼ਾਹ ਗੰਜ ਬਖ਼ਸ਼ ਕਾਦਰੀ ਜਨਮ ਤੋਂ ਅੱਲਾ ਦਾ ਸੰਤ ਸੀ। ਉਹ ਬੁੱਧੀ ਅਤੇ ਯਾਦਦਾਸ਼ਤ ਦੇ ਗੁਣਾਂ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੀਆਂ ਧਾਰਮਿਕ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਸਾਨੂੰ ਦੱਸਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਪਵਿੱਤਰ ਕੁਰਾਨ ਨੂੰ ਸਿਰਫ਼ ਤਿੰਨ ਮਹੀਨਿਆਂ ਦੇ ਥੋੜ੍ਹੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਯਾਦ ਕਰ ਲਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਉਸਦੇ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਵਿੱਚ ਕਾਰੀ ਕਾਇਮੁਦੀਨ ਅਤੇ ਸ਼ੇਖ ਅਬਦੁਲ ਹੱਕ ਸਨ।

ਤਸੱਵੁਫ਼ (ਇਸਲਾਮਿਕ ਰਹੱਸਵਾਦ) ਦੇ ਆਪਣੇ ਗਿਆਨ ਲਈ ਉਸਨੂੰ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਤਿਕਾਰ ਅਤੇ ਸਨਮਾਨ ਮਿਲਿਆ। ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਉਸ ਨੂੰ ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਅੱਲ੍ਹਾ (ਇਲਮ-ਇ ਲਦੂੰਨੀ) ਤੋਂ ਗਿਆਨ ਮਿਲਿਆ ਸੀ। ਮਿਰਜ਼ਾ ਅਹਿਮਦ ਬੇਗ ਲਾਹੌਰੀ ਲਿਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇੱਕ ਰਾਤ ਦੋ ਫ਼ਰਿਸ਼ਤੇ ਆਏ ਅਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਉਂਗਲਾਂ ਸਈਅਦ ਨੌਸ਼ਾਹ ਦੇ ਮੂੰਹ ਵਿੱਚ ਰੱਖ ਦਿੱਤੀਆਂ ਅਤੇ ਉਹ ਇਸਲਾਮੀ ਰਹੱਸਵਾਦ ਦੇ ਖੇਤਰ ਦਾ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਵਿਦਵਾਨ ਵਿਅਕਤੀ ਬਣ ਗਿਆ। ਅਗਲੀ ਸਵੇਰ ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਅਧਿਆਪਕ ਨੂੰ ਇਸ ਅਸਾਧਾਰਣ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਅਨੁਭਵ ਬਾਰੇ ਦੱਸਿਆ। ਅਧਿਆਪਕ ਨੇ ਟਿੱਪਣੀ ਕੀਤੀ: “ਤੁਹਾਨੂੰ ਮੇਰੇ ਤੋਂ ਹੋਰ ਗਿਆਨ ਲੈਣ ਦੀ ਕੋਈ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਦ ਕਿਆਮਤ ਦੇ ਦਿਨ ਮੈਨੂੰ ਇਸ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਰੂਹਾਨੀ ਅਨੁਭਵ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਕੁਝ ਸਬਕ ਦਿੱਤੇ ਜਾਣ ਲਈ ਆਤਮਾ ਦੀ ਮੁਕਤੀ ਦਾ ਇਨਾਮ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇਗਾ।"

ਸਈਅਦ ਨੌਸ਼ਾਹ ਪੀਰ ਧਾਰਮਿਕ ਖੇਤਰ ਦੇ ਮਾਹਰ ਸਨ।ਧਰਮ ਬਾਰੇ ਉਸ ਦਾ ਵਿਆਪਕ ਗਿਆਨ ਉਸ ਦੇ ਕਥਨਾਂ ਤੋਂ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਅਰਬੀ ਅਤੇ ਫ਼ਾਰਸੀ ਵਰਗੀਆਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਉਹ ਕਸ਼ਮੀਰੀ, ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਅਤੇ ਕਈ ਹੋਰ ਖੇਤਰੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵੀ ਜਾਣਦਾ ਸੀ। ਇਸਲਾਮੀ ਗਿਆਨ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਨੇ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਅਭਿਆਸਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁਹਾਰਤ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ।

ਸਿਲਸਿਲਾ

29 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ, ਮੁਹੰਮਦ ਨੇ ਸ਼ਾਹ ਸੁਲੇਮਾਨ ਨੂਰੀ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਮੁਰਸਿਦ ਮੰਨ ਲਿਆ, ਉਸ ਸਿਲਸਿਲਾ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਗਿਆ ਜੋ ਅਬਦੁਲ ਕਾਦਿਰ ਜਿਲਾਨੀ ਤੱਕ ਫੈਲਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਇਹ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਵੰਸ਼ ਪਿੱਛੇ ਅਲੀ ਅਲ-ਮੁਰਤਜ਼ਾ ਅਤੇ ਮੁਹੰਮਦ ਤੱਕ ਚੱਲਦਾ ਹੈ।

ਨਿੱਜੀ ਜੀਵਨ

ਹਾਜੀ ਮੁਹੰਮਦ ਦਾ ਵਿਆਹ ਕੁਤਬ ਨੌਸ਼ਹਿਰਾ ਦੇ ਸੱਯਦ ਅਬੂ ਨਾਸਰ ਫਤਿਹ ਮੁਹੰਮਦ ਸ਼ਾਹ ਦੀ ਧੀ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਇਸ ਵਿਆਹ ਉਸ ਦੀ ਮਾਂ ਮੈਣ ਜਿਉਣੀ ਨੇ ਕਰਵਾਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਦੋ ਪੁੱਤਰ ਅਤੇ ਇੱਕ ਧੀ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਸੱਯਦ ਮੁਹੰਮਦ ਬਰਖੁਰਦਾਰ, ਸੱਯਦ ਮੁਹੰਮਦ ਹਾਸ਼ਿਮ ਅਤੇ ਸੱਯਿਦਾ ਸਾਇਰਾ ਖ਼ਾਤੂਨ ਸਨ।

ਉਹ ਆਪਣੀ ਪਰਾਹੁਣਚਾਰੀ ਲਈ ਮਸ਼ਹੂਰ ਸੀ। ਮਿਰਜ਼ਾ ਅਹਿਮਦ ਬੇਗ ਲਾਹੌਰੀ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੇ ਮਹਿਮਾਨਾਂ ਦੀ ਨਿੱਜੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਦੇਖਭਾਲ ਕਰਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਖਾਣੇ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਖ਼ੁਦ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਅੱਲਾਮਾ ਜਮਾਲੁੱਲਾਹ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਇੱਕ ਵਾਰ ਉਹ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਕੁਝ ਸ਼ਾਗਿਰਦ ਸੱਯਦ ਨੌਸ਼ਾਹ ਦੀ ਮਸਜਿਦ ਵਿੱਚ ਠਹਿਰੇ ਸਨ। ਉਹ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਏ ਜਦੋਂ ਉਸਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਭੋਜਨ ਆਪਣੇ ਘਰੋਂ ਭੇਜਿਆ। ਇਹ ਰਿਕਾਰਡ 'ਤੇ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਉਸਨੇ ਇਸਲਾਮ ਦੇ ਪ੍ਰਚਾਰ ਦਾ ਕੰਮ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰਾਂ ਨੂੰ ਸੌਂਪਿਆ ਤਾਂ ਉਸਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰਮਹਿਮਾਨਾਂ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਦੇਖਭਾਲ ਕਰਨ ਦੀ ਹਦਾਇਤ ਦਿੱਤੀ ਸੀ।

ਉਸਨੇ ਕਈ ਲੜਾਈਆਂ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ। ਇਹ ਦਰਜ ਹੈ ਕਿ ਇੱਕ ਵਾਰ ਸ਼ੇਰ ਅਲੀ ਖਾਨ ਨਾਮ ਦੇ ਇੱਕ ਮਸ਼ਹੂਰ ਪਹਿਲਵਾਨ ਨੇ ਹਾਜੀ ਮੁਹੰਮਦ ਨੂੰ ਤਾਕਤ ਦੀ ਆਜਮਾਇਸ ਲਈ ਚੁਣੌਤੀ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਮੁਹੰਮਦ ਨੇ ਖ਼ਾਨ ਦਾ ਹੱਥ ਇੰਨੇ ਜ਼ੋਰ ਨਾਲ਼ ਦਬਾਇਆ ਕਿ ਪਹਿਲਵਾਨ ਦੀਆਂ ਉਂਗਲਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਖ਼ੂਨ ਨਿਕਲ ਆਇਆ। ਪਹਿਲਵਾਨ ਉਸ ਦੇ ਪੈਰੀਂ ਡਿੱਗ ਪਿਆ ਅਤੇ ਮਾਫ਼ੀ ਮੰਗਣ ਲੱਗਾ।

ਉਹ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਸਜਿਦ ਵਿਚ ਪਵਿੱਤਰ ਕੁਰਾਨ ਪੜ੍ਹਾਉਣ, ਦਿਨ ਵਿਚ ਪੰਜ ਵਾਰ ਨਮਾਜ਼ ਅਦਾ ਕਰਨ ਅਤੇ ਰਾਤ ਨੂੰ ਨਦੀ ਦੇ ਕਿਨਾਰੇ ਵਾਧੂ ਨਫਲ ਨਮਾਜ਼ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰਨ ਵਿਚ ਆਪਣਾ ਸਮਾਂ ਬਿਤਾਉਂਦਾ ਸੀ।

ਹਾਜੀ ਮੁਹੰਮਦ ਨੇ ਜਿੰਨਾ ਸੰਭਵ ਹੋ ਸਕੇ ਸੁੰਨਤ ਨੂੰ ਅਮਲ ਵਿੱਚ ਲਿਆਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ।

ਦਿਨ ਵੇਲੇ ਮੁਹੰਮਦ ਹਮੇਸ਼ਾ ਸੁੰਨਤ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਧਾਰਤ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਊਨੀ ਕੰਬਲੀ ਲੈ ਕੇ ਰੱਖਦਾ ਸੀ। ਇਸ ਕੰਬਲੀ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਭੂਰਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਲਈ ਉਸ ਨੂੰ ਭੂਰਾਵਾਲਾ ਪੀਰ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਅੱਜਕੱਲ੍ਹ ਉਸ ਦੇ ਪੈਰੋਕਾਰ ਵੀ ਭੂਰਾ ਲੈਂਦੇ ਹਨ।

ਸਾਹਿਤਕ ਰਚਨਾਵਾਂ

ਸੱਯਦ ਨੌਸ਼ਾਹ ਗੰਜ ਬਖ਼ਸ਼ ਦੀਆਂ ਬਹੁਤ ਰਚਨਾਵਾਂ ਹਨ। ਸਮਾਂ ਬੀਤਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਉਹ ਹੱਥ-ਲਿਖਤਾਂ ਤੋਂ ਸੰਕਲਿਤ ਅਤੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਕਵਿਤਾ ਅਤੇ ਵਾਰਤਕ ਦੀਆਂ ਪੰਜ ਪੁਸਤਕਾਂ ਹਨ:

• ਕੁਲੀਆਤ-ਏ ਨੌਸ਼ਾਹ : ( ਉਰਦੂ ਸ਼ਾਇਰੀ) ਜਿਸ ਵਿਚ 76 ਰਿਸਾਲੇ ਅਤੇ 2400 ਛੰਦ ਹਨ।
• ਕੁਲੀਆਤ-ਇ ਨੌਸ਼ਾਹ : ( ਪੰਜਾਬੀ ਕਾਵਿ) ਇਸ ਰਚਨਾ ਵਿਚ ਲਗਭਗ ਚਾਰ ਹਜ਼ਾਰ ਛੰਦਾਂ ਦੇ 126 ਰਿਸਾਲੇ ਵਰਣਮਾਲਾ ਅਨੁਸਾਰ ਤਰਤੀਬਵਾਰ ਹਨ।
• ਮਾਅਰਿਫ-ਇ ਤਸੱਵੁਫ਼ : ( ਫਾਰਸੀ ਕਵਿਤਾ)
• ਮੌਆਇਜ਼-ਇ ਨੌਸ਼ਾਹ ਪੀਰ : (ਪੰਜਾਬੀ ਵਾਰਤਕ) ਵਿੱਚ ਦਿੱਤੇ ਭਾਸ਼ਣ ਅਤੇ ਸਲਾਹਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।
• ਗੰਜ-ਉਲ-ਅਸਰਾਰ ("ਰਹੱਸਾਂ ਦਾ ਖਜ਼ਾਨਾ"): ਉਸ ਦਾ ਲਿਖਿਆ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਵਾਰਤਕ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਛੋਟਾ ਰਿਸਾਲਾ।

ਮੌਤ

ਹਾਜੀ ਮੁਹੰਮਦ ਦੀ ਮੌਤ ਕੁਦਰਤੀ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ, ਇਸਲਾਮੀ ਮਹੀਨੇ ਰਬੀ-ਉਲ-ਅੱਵਲ 1064 ਹਿ. ਦੀ ਪੰਦਰਵੀਂ ਮਿਤੀ ਨੂੰ ਸੋਮਵਾਰ ਦੇ ਦਿਨ ਇੱਕ ਸੌ ਇੱਕ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਹੋਈ। ਅਰਥਾਤ ਉਸ ਨੂੰ ਮਿਤੀ 18 ਮਈ 1654 ਈ: ਦੇ ਸੋਮਵਾਰ ਨੂੰ ਗੁਜਰਾਤ ਦੇ ਨੌਸ਼ਹਿਰਾ ਨਾਮਕ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਦਫ਼ਨਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸ ਦੀ ਦੇਹ ਨੂੰ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਗੁਜਰਾਤ ਦੇ ਰਣਮਲ ਸ਼ਰੀਫ ਵਿਖੇ ਦਫ਼ਨਾਇਆ ਗਿਆ। ਉਸ ਦਾ ਮਕਬਰਾ ਜਨਤਾ ਲਈ ਖੁੱਲ੍ਹੀ ਹੈ। ਜ਼ਮੀਨ ਦਾ ਉਹ ਹਿੱਸਾ ਜਿਸ 'ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮਕਬਰਾ ਹੈ, ਉਹ ਰਣਮਲ ਸ਼ਰੀਫ਼ ਦੇ ਇਲਾਕੇ ਦਾ ਹੈ। ਪਲਾਟ ਦਾ ਨੰਬਰ ਪਹਿਲਾਂ 220 ਸੀ ਅਤੇ ਹੁਣ 84/1 ਹੈ।